گروه اقتصاد کلان: مذاکرات اخیر ایران با آمریکا و همچنین سفر رئیس بانک مرکزی به واشنگتن و دیدار با رئیس صندوق بین‌المللی پول همگی حکایت از این دارند که جریان ورود ارزهای مسدودی در بانک‌های خارجی به داخل کشور هموار شده و قرار است روزهای آتی نیز دو میلیارد دلار ارز در قالب کالاهای اساسی وارد کشور شود. به گزارش «تجارت آنلاین» دولت ایران اخیرا دیپلماسی گسترده‌ای را برای آزادسازی ارزهای مسدودی و البته قابل توجه ایران در بانک‌های خارجی آغاز کرده و سفر رئیس بانک مرکزی به واشنگتن در راستای تزریق نقدینگی به داخل کشور نیز در همین راستا ارزیابی می‌شود. آزادسازی منابع قابل توجه ایران در بانک‌های خارجی که عمدتا بهای انرژی صادراتی ایران است از جانب آمریکا با محدودیت‌های زیادی مواجه شده و کشورها بدون مجوز آمریکا نمی‌توانند پول‌های بلوکه شده ایران را پرداخت کنند.
دارایی‌های مسدودی ایران در کره جنوبی
کره جنوبی پیش از تحریم نفتی ایران و خروج آمریکا از برجام، یکی از خریداران نفت ایران تلقی می‌شد. قبل از اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا علیه ایران، شرکت‌های نفتی کره هزینه واردات نفت خود را به وون کره از طریق حساب بانک مرکزی ایران در سئول پرداخت می‌کردند. سپس بانک مرکزی ایران مبالغ پرداختی به صادرکنندگان نفت ایران را با واحد پولی خود یعنی ریال تسویه می‌کرد. اایران حدود 7 میلیارد دلار طلب از کره جنوبی برای واردات نفت کره دارد که به عنوان بزرگترین مقدار پول مسدود شده ایران در یک کشور خارجی شناخته می شود. طی دو سال اخیر بارها و بارها خبری در خصوص آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی منتشر شده است . اظهارنظر مقامات رسمی و انتشار مکرر اخباری در خصوص آزادسازی منابع بلوکه شده ایران در کره جنوبی و البته در سایر کشورها، از نظر برخی کارشناسان با هدف مدیریت بازار ارز صورت گرفته است . این بار نیز روزنامه‌ای کره‌ای این خبر را منتشر کرده است . روزنامه اقتصادی «کِد گلوبال» چاپ سئول در این باره نوشت: سئول و واشنگتن برای آزادسازی 7 میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران در کره جنوبی در حال مذاکره هستند. این اقدام به دولت کره جنوبی کمک می‌کند تا روابط تجاری خود با ایران را از سر بگیرد. گمانه‌زنی‌هایی در این خصوص وجود دارد که آزادسازی پول‌های بلوکه شده تنها در قبال تهاتر با کالاهای اساسی صورت خواهد گرفت.
«حسین تنهایی» رییس اتاق مشترک ایران و کره‌جنوبی ضمن بیان اینکه هیچ خبری مبنی بر آزادسازی پول‌های ایران داده نشده، چند روز پیش تاکید کرد مذاکراتی صورت گرفته که به جای دلار، وون داده شود و کالاهای ضروری به ویژه کالاهای بهداشتی معادل وون تهاتر می‌شود و به مقدار پولی که بلوکه شده از کره خرید خواهیم داشت. این در حالیست 11 اردیبهشت ماه پویا فیروزی، دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی، گفت: موضوع آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در مقابل واردات کالاهای بشردوستانه تنها توسط برخی از رسانه‌ها مطرح شده و تاکنون به‌صورت رسمی اعلام نشده است. او با بیان اینکه در صورت صحت این موضوع واردات غذا و دارو نسبت به سایر کالاهای دیگر بشردوستانه اولویت خواهد داشت، توضیح می‌دهد: پیش از این، در حوزه تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکی یک سری اقداماتی صورت گرفته بود، اما باید این را در نظر داشت که ظرفیت تامین کالاهای بشر دوستانه از کره جنوبی چه میزان و از چه طریق امکان‌پذیر خواهد بود؟ وی می‌افزاید: بخش مواد اولیه دارویی و محصولات دارویی از جمله ظرفیت‌هایی هستند که می‌توان از این طریق از کره جنوبی تامین کرد. بنابراین این پرسش با وجود گمانه‌زنی رسانه‌ها همچنان مطرح است که ایران چگونه وبا چه شرایطی می‌تواند پول‌هاسی خود را پس بگیرد. ایران در شرایط کنونی با سیگنال‌های مثبتی از سوی غرب مواجه شده و سفر سلطان عمان به ایران از یک سو و انتشار اخباری در خصوص سفر یک مقام آمریکایی به عمان در روزهای اخیر در کنار اقدامات کشورهای غربی همگی نشان از آن دارد که ایران در موقعیتی تازه قرار دارد و در این راستا بسیاری معقتدند ریزش و یا به تعبیری تثبیت ارزش ارزها در بازار ایران نیز نشانی از شرایط تازه است.
بدهی عراق به ایران
میزان بدهی عراق به ایران محل گمانه‌زنی است و رقم‌های متفاوتی اعلام می‌شود. وزارت خارجه عراق به آمریکا اعلام کرده است که حدود 18 میلیارد دلار به ایران بدهکار هستیم این در حالیست که رئیس کل بانک مرکزی ایران این رقم را 10 میلیارد دلار اعلام کرده بود. دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در ارتباط با پول های بلوکه شده ایران در کشور عراق اظهار داشت: عراق پول برق و گاز ایران را در حساب بانکی به نام شرکت ملی گاز و توانیر واریز می‌کند اما این به معنی دسترسی ایران به این پول ها نیست. پول‌های ایران در بانکی است که تحت نظارت آمریکا است و تنها اجازه واردات کالاهایی داده می‌شود که تحریم نیست، به طوری که سال گذشته در اسفند ماه یک میلیارد دلار کالا از این مسیر به ایران وارد شد و بدهی ایران به ترکمنستان نیز از این محل پرداخت شد. سخنگوی وزارت برق عراق دیروز با اشاره به بحران برق در این کشور تاکید کرد که شخص محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق اهمیت زیادی برای این پرونده قائل است و پیگیری روزانه و میدانی دارد. وی درخصوص دلیل کاهش ساعات برخورداری از برق در این کشور گفت که توقف صادرات گاز ایران به مناطق جنوب به میزان ۱۰میلیون متر مربع در عملکرد نیروگاه های الرمیله، النجف و خور الزبیر در بصره تاثیر گذاشته است. سخنگوی وزارت برق عراق همچنین تاکید کرد که صادرات گاز ایران به مناطق مرکزی عراق نیز به میزان ۱۰ میلیون مترمربع کاهش یافته است. موسی گفت که دلیل متوقف شدن واردات گاز از ایران، بدهی‌های گازی عراق به ایران است؛ زیرا با توجه به تحریم‌های آمریکا علیه تهران، بانک تجارت عراق نمی‌تواند این بدهی‌ها را به راحتی پرداخت کند که البته وی گفت دولت بغداد تحرکاتی دیپلماتیک برای ایجاد راه حل نهایی برای این موضوع دارد.
عضو اتاق بازرگانی ایران دیروز گفت: در دوشنبه پیش رو، از محل پول‌های بلوکه شده ایران، دو میلیارد دلار ارز جدید برای خرید کالای اساسی تخصیص داده می‌شود. علی شریعتی در صفحه شخصی خود در توییتر ضمن اعلام این خبر، تاکید کرده که این پول‌ها ارتباطی به منابع مالی ایران در کره جنوبی ندارد و از محل آزادسازی پول‌های ایران در دیگر نقاط تزریق خواهد شد. این عضو اتاق بازرگانی روز قبل نیز خبر داده بود که از منابع آزاد شده ایران در بانک «تی بی آی» عراق نیز ۱.۶ میلیارد دلاری بدهی گازی به ترکمنستان پرداخت شده است. همچنین ۶۰۰ میلیون دلار پول حجاج امسال نیز از همین محل پرداخت شده است. بنابراین با توجه به این آمارها می‌تواند گفت که بدهی دو کشور کره‌جنوبی و عراق به ایران بیش از 20 میلیارد دلار است که رهاسازی این منابع می‌تواند دست کم به صورت موقت می‌تواند از شوک‌های ارزی جلوگیری کند.
منابع پنج میلیارد دلاری ایران در صندوق بین‌المللی پول
رئیس کل بانک مرکزی چندی پیش به واشنگتن سفر کرد تا با مقامات صندوق بین‌المللی پول مذاکره کند. گمانه‌زنی‌هایی درباره دلایل سفر رئیس منتشر شد از دریافت تسهیلات گرفته تا اعتباربخشی به پول ملی ایران. اما جدیدا خود رئیس بانک مرکزی اعلام کرد که یکی از اهداف این سفر دسترسی به 6.7 میلیارد دلار «حق برداشت ویژه» ایران است. در حال حاضر ایران دارای ۴.۸ میلیارد SDR حق برداشت ویژه (معادل ۶.۷ میلیارد دلار) است که از این منابع به منظور کمک به وضعیت اقتصادی موجود طبق گفته رئیس بانک مرکزی می‌توان با کمترین تشریفات اداری و به سرعت استفاده کرد.
صندوق بین المللی پول در مقاطع زمانی مختلف که اقتصاد جهانی با رکود مواجه می شود به منظور کمک به اعضای خود اقدام به خلق نقدینگی موسوم به «حق برداشت ویژه» می‌کند تا کشورها با تکیه بر آن نقدینگی مورد نیاز خود را برای برون رفت از وضعیت رکود به دست آورند. در همین راستا تا پیش از سال ۲۰۲۱ در حساب ایران ۱.۴ میلیارد SDR (حق برداشت ویژه) وجود داشت که در ماه های پایانی آن سال در قالب طرح صندوق برای مقابله با رکود اقتصادی ناشی از کرونا ۳.۴ میلیارد SDR به موجودی قبلی اضافه شد لذا در حال حاضر ایران دارای ۴.۸ میلیارد حق برداشت ویژه (معادل ۶.۷ میلیارد دلار) است. ورود این میزان پول به ایران نیز می‌تواند بخشی از مشکلات کشور را حل و فصل کند اما باید دید که سازوکار دریافت این پول چگونه است و با چه شرایطی ایران می‌تواند این منابع را برداشت کند و اینکه قرار است این میزان پول هزینه چه مسائلی شود.
