بحران مسلح‌سازی کشورهای حاشیه خلیج فارس

جلال چراغی
کارشناس مسائل سیاسی

بودجه نظامی عربستان سعودی و افزایش آن یکی از مسائل حائز اهمیت برای منطقه و حتی کشورهای فرامنطقه‌ای بوده و به نوعی از گذشته این موضوع مطرح شده است. باید توجه داشت که اساساً نه تنها عربستان بلکه مابقی کشورهای حاشیه خلیج فارس باید به ازای درآمد نفتی خود از غرب و به خصوص ایالات متحده بریتانیا و چند کشور اروپایی تسلیحات بخرند تا این کشورها بتوانند این درآمد را به سمت خود سرریز کنند. بسیاری از سلاح‌هایی که به ریاض فروخته شده عملاً مورد استفاده عربستان قرار نگرفته است و نمی‌تواند از آنها استفاده کند. به عنوان مثال در جنگ یمن دیده شد که جنگنده‌های عربستان بارها و بارها خاک این کشور را مورد تجاوز نظامی قرار دادند اما بعدها مشخص شد که خلبانان این جنگنده‌ها از کشورهای دیگر تامین شدند که نشان می‌دهد ریاض در استفاده از تسلیحات غربی توانایی ندارد. همین مساله حالا به باج‌خواهی از سعودی‌ها تبدیل شده است؛ مثلاً در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ بارها دیده شد که او با فروش تسلیحات عمده به عربستان پول زیادی از این کشور خارج و به حساب ایالات متحده واریز کرد که نشان می‌دهد غرب به بحث افزایش بودجه تسلیحاتی عربستان به چشم یک منبع درآمد پایان‌ناپذیر نگاه می‌کند. مساله دیگر بحث رقابت تسلیحاتی میان ریاض و همسایگان آن است که این موضوع هم عربستان را به سمت مصرف بیش از حد بودجه خود برای خرید تسلیحات سوق داده است. لذا ریاض این حجم از بودجه را با هدف استفاده از آن به کار نمی‌برد، بلکه بحث انباشت تسلیحات مطرح است. موضوع این است که بودجه نظامی عربستان در سال ۲۰۲۲میلادی با ۱۶ درصد افزایش به رقم ۷۵ میلیارد دلار رسیده اما باید متوجه باشیم که بحث اختصاص دادن بودجه و خرید تسلیحات دو مقوله جدا از یکدیگر است. برخی‌ معتقدند تسلیحاتی که توسط عربستان خریداری می‌شود حتی به خاک این کشور وارد نشده و اگر این اتفاق رخ داده بود حداقل آنها در جنگ یمن از این تسلیحات استفاده می‌کردند و به همین دلیل پرسش این است که چرا از چنین تسلیحاتی استفاده نشد؟ ما صرفاً در جنگ یمن شاهد استفاده از راکت‌ها و برخی از موشک‌های سبک علیه مواضع غیرنظامی بودیم که اتفاقاً جنگنده‌های مذکور هم خلبان‌های مصری و یا اروپایی داشتند. برخی از کشورهای فروشنده ادوات نظامی، این تسلیحات را به ریاض تحویل ندادند؛ چراکه آنها می‌ترسند عربستان از این تسلیحات به گونه‌ای استفاده کند که منافع آنها در منطقه مورد هدف قرار بگیرد و به همین جهت این تسلیحات را در خاک خود نگهداری می‌کنند.