گروه سیاسی: با گذشت سه روز از توافق ایران و آمریکا برای تبادل زندانی‌‌ها و آزادسازی 6 میلیارد دلار دارایی‌های مسدود شده ایران در سئول پایتخت کره جنوبی، همچنان این موضوع در صدر اخبار رسانه‌ها قرار دارد. در جدیدترین واکنش‌ها، حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، با اشاره به توافق اخیر بر تلاش برای فراموش و ترک نکردن میز مذاکره برای احقاق حوق نهایی ملت ایران تاکید کرده است.
به گزارش «تجارت آنلاین»، در یکی دیگر از واکنش‌های جدی پیتر استانو، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آزادی زندانیان آمریکایی را مورد استقبال قرار داده است. همچنین، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، با وجود تاکید بر ادامه مذاکرات با ایران، گزارش‌های منتشر شده پیرامون کند یا متوقف کردن غنی‌سازی اورانیوم از سوی تهران را تایید نکرد. در سوی مقابل دولت همچنان چاقوی جمهوری‌خواهان علیه توافق دولت بایدن با ایران تیز بود. به‌گونه‌ای که افرادی همچون مایک پنس، معاون سابق رئیس‌جمهور آمریکا و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه سابق آمریکا، توافق را وحشتناک و بزرگ‌ترین باج تاریخ به ایران ارزیابی کردند. با وجود تمام این اوصاف، آن‌چه در مقطع کنونی می‌تواند حائز اهمیت باشد، تاثیرات، نتایج و چشم‌انداز مناسبات ایران با آمریکا بعد از توافق اخیر است. «تجارت» برای ارزیابی این مساله مهم با عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک و سفیر سابق ایران در اروپا و احمد بخشایشی اردستانی، کارشناس سیاست خارجی و استاد دانشگاه گفت‌وگو داشته است.
فرجی راد: توافق کوچک اخیر مبنایی برای اعتمادسازی در مسیر توافق بلندمدت است
عبدالرضا فرجی‌راد استاد ژئوپلتیک و کارشناس مسائل بین الملل، در ارزیابی خود از تاثیرات این توافق بر گشایش اقتصادی در ایران یا حصول توافق بزرگ‌تر میان ایران و آمریکا تاکید کرد: «آن‌چه توافق نامیده می‌شود، یک تفاهم حداقلی بود. این تفاهم، پلنی مثبت برای اعتمادسازی و گفت‌وگوهای بیشتر بود. نسبت به این موضوع اطمینان دارم که بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و در صورت پیروزی مجدد دموکرات‌ها گستره توافق ابعادی جدی‌تر و بزرگ‌تر به خود خواهد گرفت. آن‌چه که دولت آمریکا در مقطع کنونی می‌خواهد حصول مفاهمه و توافقی شفاهی برای کنترل برنامه هسته‌ای ایران است. در واقع، واشنگتن نمی‌خواهد غنی‌سازی هسته‌ای ایران به مرحله غیرقابل مهار برسد. در همین راستا نیز حاضر است برخی امتیازات را به تهران بدهد یا به روایت دیگر، با ایران مفاهمه داشته باشد.»
در مرحله کنونی شاهد تفاهم هستیم؛ توافق به آینده موکول شده است
این استاد ژئوپلیتیک در بخشی دیگر از اظهارات خود تصریح کرد: «تفاهم کوچک اخیر در مرتبه اول مبنایی برای اعتمادسازی است تا در آینده توافق بلندمدت امضا شود. باید توجه داشت که توافق اخیر نانوشته بود اما توافق آینده در صورتی که مذاکرات ادامه پیدا کند، می‌توان کتبی باشد. البته بر این باور هستم تحت هر شرایطی مذاکرات میان تهران و واشنگتن در آینده ادامه خواهد داشت. احتمالا زمان مذاکره برای توفق جدی‌تر به بعد از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا موکول خواهد شد تا طرفین بتوانند به توافقی بزرگ‌تر برسند. در مقطع کنونی طرفین به این نتیجه رسیدند که تفاهمی صورت بگیرد که از یک سو، پول‌های ایران به عمان و قطر انتقال یابد و ایران بتواند به صورت محدود صادرات نفت داشته باشد. از سوی دیگر، در سطح منطقه‌ایی برخوردهای نیابتی میان ایران و آمریکا کاهش پیدا کند. لذا می‌توان آن‌چه در مقطع کنونی صورت گرفت یک تفاهم بوده و توافق به آینده موکول شده است. به طور حتم توافق کتبی خواهد بود و به بعد از انتخابات آمریکا موکول می‌شود.»
تصمیم‌گیرندگان سیاست خارجی ایران بعد از تفاهم اخیر باید به مذاکرات سرعت بدهند
فرجی‌راد، در بخشی دیگر از گفته‌های خود در پاسخ به این پرسش که در مرحله بعد از توافق اخیر میان ایران و آمریکا چه الزاماتی پیش‌روی تصمیم‌گیرندگان و استراتژیست‌های سیاست خارجی کشورمان قرار دارد، گفت: «در باب چه باید کرد، بر این بارو هستم که باید به مذاکرات سرعت بدهند. باید اعتمادسازی بیشتری صورت بگیرد. واقعیت این است که آمریکایی‌ها خواهان کاهش تنش در منطقه هستند. سه هزار نیرویی که به خلیج فارس نیز اعزام کرده‌ند به وضوح ناشی از نگرانی این کشور از سطح غنی‌سازی ایران و فعالیت‌های ایران در منطقه و نفوذ چین است. در سوی مقابل آمریکا، ما (ایران) نیز با مشکلات عدیده اقتصادی ناشی از تحریم مواجه بوده و نیازمند تنش‌زدایی در سطح سیاست خارجی هستیم. لذا دولت باید در ابتدا تلاش داشته باشد، این مشکلات را از طرق رفع تحریم‌ها حل کند. بر این باور هستم اگر تحریم‌ها رفع شود و به وضعیتی برسیم که اقتصاد ما در بازار آزاد جهانی بتواند فعالیت کند، تمامی مشکلات کشور رفع و هم می‌توان بیشتر از منابع کشور بهره‌برداری کرد. حتی بر این باور هستم که نباید مذاکرات با آمریکا را به بعد از انتخابات موکول کرد. چرا باید تعلل کرد؟ اگر اراده‌ایی بر سر توافق وجود دارد، باید در آینده نزدیک واد مذاکرات مستقیم شد. چرا باید این روند را به بعد از انتخابات آمریکا موکول کرد.»
تفاهم ایران و آمریکا مصداق نفت در برابر غذا و دارو نیست
عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر اسبق ایران در نروژ در بخش پایانی از اظهارات خود تاکید کرد: «بر خلاف بسیاری از تحلیل‌هایی که تفاهم اخیر ایران و آمریکا را معادل «نفت در برابر غذا و دارو» ارزیابی کرده‌اند، تفاوت‌های بسیاری میان وضعیت جاری ایران با عراق بعد از 1991 در دوران صدام حسین دارد. نفت در برابر غذای عراق در چارچوب تصمیم سازمان ملل بود. در این مورد شکی نیست که 6 میلیارد دلاری که به حساب قطری‌های واریز شده برای غذا و دارو باید مصرف شود اما باید توجه داشت، ایران همزمان در حال صادرات نفت و کالا به دیگر کشورهای جهان از چین، عراق تا ونزوئلا است. ما حداقل یک و نیم میلون بشکه نفت می‌فروشیم و این به هیچ عنوان مصداق نفت در برابر غذا و دارو نیست.»
بخشایشی اردستانی: توافق ایران و آمریکا مقدمه‌ای برای تنش‌زدایی است
احمد بخشایشی اردستانی کارشناس سیاست خارجی و استاد دانشگاه در ارزیابی خود از تاثیرات این توافق بر گشایش اقتصادی در ایران یا حضورل توافق بزرگ‌تر میان ایران و آمریکا به «تجارت گفت: «زمانی که دو کشور در قامت دو قدرت منطقه‌ای قادر نیستند، یکدیگر را در بلندمدت دچار فرسایش بکنند، بهتر آن است که همکاری را آغاز کنند. این همکاری می‌تواند در چارچوب تنش‌زدایی باشد یا بتدریج روابط استراتژیک میان دو طرف شکل بگیرد. بدین معنا، ایران و آمریکا 42 سال در حال رقابتی فرسایشی هستند. نه ایران موفق شده که کمر آمریکا را بر زمین بزند و نه برعکس آن. دو کشور تا حدودی طی چهار دهه گذشته یکدیگر را آزار داده و مشکلاتی را برای یکدیگر ایجاد کرده‌اند. بنابراین، بر این باور هستم دو کشور ناچار به مذاکره هستند. توافق اخیر را می‌توان به فال نیک گرفت. توافق اخیر، حاصل مذاکرات دولت‌های گذشته تا کنون است که در دولت جاری به نتیجه رسیده است. همین‌که آمریکایی‌ها حاضر به آزادسازی دارایی مسدود شده ما در کره جنوبی شده‌اند و بر سر تبادل زندانیان توافق صورت گرفته، می‌تواند مقدمه‌ای برای تنش‌زدایی باشد. دو کشور نشان دادند که می‌تواند به عنوان دو بازیگر مهم در نظام بین‌الملل همکاری داشته باشند. همین امر می‌تواند مقدمه پروژه بزرگ‌تر یا به روایتی توافق‌بزرگ‌تر باشد.»
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در بخشی دیگر از اظهارات خود تصریح کرد: «در نتیجه توافق اخیر و چشم‌انداز حصول توافقی بزرگ‌تر، حتی می‌توان بازگشایی سفارت دو کشور را انتظار داشت. بر این باور هستم، فتوای مقام معظم رهبری، مبنی بر عدم ساخت بمب اتمی، می‌تواند زمینه‌ساز توافق ایران و آمریکا در پرونده هسته‌ای نیز باشد.»
توافق‌های بعدی قابل پیش‌بینی است
بخشایشی اردستانی، در بخش پایانی اظهارات خود در ترسیم چشم‌انداز آینده تصریح کرد: «توافق اخیر بسیار مثبت است. اگر مبانی اجرایی توافق اخیر به صورت دقیق صورت بگیرد، می‌توان در آینده توافق‌های بعدی را انتظار داشت. توافق‌های جدید می‌تواند در زمینه‌هیا مختلف همچون پرونده هسته‌ای، امنیت منطقه‌ای، کشتی‌رانی و... باشد. در مجموع هر گونه توافق میان ایرن و آمریکا می‌تواند مثبت باشد و موجب تحولات خوبی در منطقه و البته داخل کشور باشد.»
