گروه سیاسی: پس از ماهها انتظار اولین نمود عینی مذاکرات پشت‌پرده و با واسطه واشنگتن و تهران پدیدار شد. طی ماههای اخیر بارها از «توافق حداقلی»، «مینی توافق» و «پلن C دولت بایدن» در میان رسانه‌ها و ناظران سیاسی سخن به میان آمد. در این مدت بارها از سفر دیپلمات‌های ایرانی به عمان و تبادل پیام‌های غیر مستقیم سخن به میان آمد تا اینکه روز پنج‌شنبه (19 مرداد) بمب خبری بزرگ منفجر شد. در ابتدای امر این شبکه خبری سیانان نزدیک به دولت بایدن و دموکرات‌ها بود که روز پنج‌شنبه به نقل از جرد گنسر مشاور حقوقی سیامک نمازی یکی از زندانیان دو تابعیتی در ایران، خبر تبادل زندانیان را مطرح کرد. سپس در ساعات اولیه شبانگاه پنج‌شنبه، روزنامه نیویورک تایمز به نقل از چند منبع مطلع از توافق میان ایران و آمریکا بر تبادل پنج زندانی آمریکایی در ازای آزادی چند زندانی ایرانی و دسترسی تهران به ۶ میلیارد دلار برای اهداف بشردوستانه، خبر داد.
به گزارش «تجارت آنلاین»، این خبر در ابتدای امر از سوی برخی از خبرگزاری‌ها در مقام یک «ادعا» مورد خطاب گرفت و نه یک توافق حتمی. اما بعد از اینکه نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد خبر خروج زندانیان دو تابعیتی را از زندان اوین تهران را تایید کرد، موضوع توافق برای تبادل زندانیان و آزادسازی اموال مسدود شده ایران در کره جنوبی، رنگ واقعیت به خود گرفت. در ادامه دفتر نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز در واکنش به خبر توافق در شبکه اجتماعی «ایکس» (توییتر سابق) نوشت: «ما از اخبار امروز مبنی بر آزادی پنج آمریکایی و انتقال آنها به حصر خانگی در ایران استقبال می‌کنیم. تا زمانی که آنها از ایران عزیمت نکنند و به عزیزان‌شان بپیوندند، استراحت نخواهیم کرد.»
تبادل زندانیان در قبال تبادل زندانی و رفع انسداد دارایی‌های بلوکه شده در کره جنوبی
در ارتباط با جزئیات توافق در دو روز گذشته (پنج‌شنبه و جمعه) گزارش‌های زیادی منتشر شده است. در مهم‌ترین سطح روزنامه نیویورک تایمز به نقل از منابع آگاه نوشت: «مراد طاهباز، سیامک نمازی و عماد شرقی از جمله زندانیان آزاد شده توسط ایران هستند. نام ۲ زندانی آزاد شده دیگر ذکر نشده است. نیویورک تایمز به نقل از ۲ منبع مطلع نوشت که یکی از ۲ زندانی ناشناس آزاد شده یک «دانشمند» و دیگری یک «تاجر» است. این روزنامه گزارش داد که سه زندانی نام‌برده و یکی از ۲ زندانی ناشناس در روز پنج‌شنبه از زندان اوین به هتلی در تهران منتقل شده‌اند. آنها قرار است چندین هفته در این هتل بماند تا ایران به آنها اجازه خروج از کشور را بدهد. چندین منبع مطلع عنوان کردند که زندانی پنجم که یک زن است، پیش‌تر آزاد شده و در حال حاضر در حصر خانگی به سر می‌برد. منابع همچنین اعلام کردند که دولت بایدن ۶ میلیارد دلار پول بلوکه‌شده از فروش نفت ایران در کره جنوبی را آزاد کرده و آن را به حسابی در قطر منتقل خواهد کرد. به ادعای این منابع، دولت قطر اموال ایران را کنترل خواهد کرد و تنها به ایران اجازه خواهد داد تا برای خرید کالاهای بشردوستانه از آن استفاده کند. در همین ارتباط، خبرگزاری تسنیم نیز مدعی شد، فزآیند اجرای توافق بدین قرار است که در ابتدا پولهای ایران در کره از واحد وون(واحد پول کره جنوبی) به یورو تبدیل شود که این مهم انجام شده و در ادامه بناست که به حسابی در قطر واریز شود تا در اختیار ایران قرار گیرد. مبلغ پولهای ایران در کره جنوبی که بناست آزاد شود ۶ میلیارد دلار است. پس از واریز این پول به حسابی در قطر، تبادل زندانیان نیز به انجام می‌رسد. منابع مطلع به تسنیم گفتند که تا وقتی که پولهای ایران کامل به قطر منتقل نشود، زندانیان آمریکایی آزاد نمی‌شوند. در بیانیه وزارت خارجه کشورمان نیز تصریح شد نحوه بهره‌برداری از منابع و دارایی‌های مالی رفع توقیف شده در اختیار جمهوری اسلامی ایران بوده و این منابع برای نیازهای مختلف کشور حسب تشخیص مراجع ذیصلاح هزینه خواهد شد.در سطحی دیگر، محمد جمشیدی، معاون سیاسی رئیس جمهور در توییتی با اشاره به روند آزادشدن اموال بلوکه شدن ایران نوشت که تا زمان انتقال کامل پول‌ها، زندانیان مدنظر آمریکا همچنان در ایران باقی می‌مانند.
مهر تایید تهران و واشنگتن بر توافق
هر چند اولین واکنش به توافق میان ایران و آمریکا از سوی نمایندگی ایران در سازمان ملل بود اما در ادامه مسئولان سیاسی کشورمان به این موضوع واکنش نشان دادند. در مهم‌ترین واکنش، وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: «فرآیند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران که برای چند سال به‌طور غیرقانونی در کره جنوبی توسط آمریکا توقیف شده بود، آغاز شد. ایران تضمین لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود در این خصوص را دریافت کرده است.» در بخش دیگری از این بیانیه تصریح شده، آزادی تعدادی از زندانیانی که به طور غیرقانونی توسط آمریکا بازداشت شده‌اند، بزودی محقق خواهد شد. یادآوری می‌نماید که زندانیان مدنظر آمریکا کماکان در ایران حضور دارند. معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با اشاره توافق اخیر ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان بین دو کشور و ازادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های ایران گفت: ایران تضمین لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود را دریافت کرده‌است. باقری پنج شنبه شب در صفحه X یا همان توییتر سابق خود در این ارتباط نوشت: «فرایند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های ایران که چند سال است به‌طور غیرقانونی توسط آمریکا توقیف شده، آغاز شد. ایران تضمین لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود را دریافت کرده‌است. آزادی چند ایرانی که به‌طور غیرقانونی در آمریکا بازداشت شده بودند در این چارچوب است.» در سوی مقابل ایران نیز، در تایید ادعاهای نیویورک تایمز و سیانان با گذشت زمانی کوتاه از رسانه‌ای شدن خبر توافق، آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا با اشاره به گزارش اخیر نیویورک تایمز گفت: «مذاکرات درخصوص آزاد نهایی آنها همچنان درجریان است. وی تاکید کرد که این گفت‌وگوها حساس می‌باشند.» آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه آمریکا در واکنش به توافق تهران و واشنگتن برای آزادی پنج آمریکایی بازداشت شده در ایران، آن را گامی مثبت ارزیابی کرد. بلینکن در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای مکزیکی خود اظهار داشت: این، تنها آغاز روندی است که امیدوارم و انتظار دارم به بازگشت آنها به ایالات متحده منجر شود. وی در ادامه گفت که به اعتقاد او این، آغاز پایان کابوس آنها و کابوسی است که خانواده‌های آنها تجربه کرده‌اند. در سطحی دیگر، جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی کاخ سفید در خصوص گزارشات اخیر مبنی بر تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن گفت که مذاکرات در این باره همچنان ادامه دارد. جان کربی خاطرنشان کرد: از تلاش های شرکایمان در منطقه تقدیر و تشکر می کنیم، کشور قطر دوست متمایزی است و از حمایت های آن تشکر می کنیم. ما به طور ویژه از حمایت های قطر در این مذاکرات تقدیر می کنیم.
توافق تبادل زندانیان زیر تیغ انتقاد جمهوری‌خواهان
انتقاد و مخالفت جمهوری‌خواهان با هر گونه توافق حداقلی یا حداکثری دولت بایدن با جمهوری اسلامی ایران، امری حتمی و قطعی به نظر می‌رسید. مطابق با پیش‌بینی‌ها، شماری از جمهوری‌خواهان آمریکایی، مخالفت شدیداللحن خود با توافق تبادل زندانیان را اعلام کردند. مایک پامپئو، وزیر خارجه آمریکا در دوران دونالد ترامپ در اعتراض به توافق ایران و آمریکا در ایکس (توییتر سابق) نوشت که آزاد کردن ۶ میلیارد دلار برای اینکه ۵ آمریکایی بتوانند به نوع دیگری از زندان بروند، توافق افتضاحی است. ایران نباید از ۵ آمریکایی‌ها منفعت ببرد. نوت گینگریچ، رئیس جمهوری‌خواه اسبق مجلس نمایندگان آمریکا نیز در واکنش به این مسئله در ایکس نوشت: توافق بایدن برای پرداخت ۶ میلیارد دلار به ایران از طریق عراق و کره‌جنوبی برای آزادی ۵ آمریکایی اقدامی دیوانه‌وار است. وی مدعی شد که این مسئله باعث می‌شود که ایران ۶ میلیارد دلار بر روی تروریسم، موشک و تسلیحات هسته‌ای خرج کند. تام کاتن، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی هم در واکنش به توافق ایران و آمریکا، بایدن را به رقصیدن به ساز ایران متهم کرد.
اولین نمود عینی اجرایی شدن پلن C بایدن؛ تبادل زندانیان منهای توافق هسته‌ای
از ابتدای انتشار خبر توافق ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان که از آن به عنوان محصول دوسال مذاکرات مخفی و غیرمستقیم یاد شد، این پرسش برای ناظران سیاسی و افکار عمومی مطرح شد که آیا توافق صورت گرفته بخشی از توافق طرفین در پرونده مذاکرات هسته‌ای است یا اینکه این دو موضوع اساسا ارتباطی با یکدیگر ندارند؟ در ارتباط با این مساله، خبرگزاری سیانان، در گزارشی اختصاصی به این موضوع پرداخت. این خبرگزاری آمریکایی در این زمینه نوشت: «یک منبع مطلع درخصوص توافق اخیر ایران و آمریکا مبنی بر آزادی زندانیان گفت که این توافق با مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای ایران مجزا است. وی تاکید کرد که آزادی نهایی آمریکایی‌ها «شاید بتواند به تسهیل مذاکرات در دیگر حوزه‌ها کمک کند». این منبع همچنین گفت که بایدن از اولین روز آمدن به دفتر ریاست‌جمهوری خود تمرکز خود را بر روی این مسئله گذاشته بود. وی گفت: فکر می‌کنم که سوابقش نشانگر تمرکز شدید وی بر بازگرداندن آمریکایی‌ها به وطن باشد؛ البته تحت شرایطی که باور کنیم در جهت منافع‌مان باشد. ما باور داریم که آن چه تنظیم شده در جهت منافع‌مان است.» گزارش سیانان نشان می‌دهد که به وضوح مذاکرات اخیر فرابرجامی و در حاشیه مذاکرات هسته‌ای صورت گرفته‌اند. به روایت دقیق‌تر، توافق اخیر را می‌توان بخشی از راهبرد پلن c دولت جو بایدن مورد ارزیابی قرار داد. بدین معنا که نه بازگشت به توافق هسته‌ای 2015 یا همان برجام مدنظر است و نه سیاست فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ. در وضعیت جاری، واشنگتن در پی آن است که از هر طریق ممکن فضای تنش‌ها میان تهران و واشنگتن را حداقل تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا کنترل کند. هدف دولت بایدن این است که ایران به سمت غنی‌سازی 90 درصدی حرکت نکند و در مقابل، آمریکا نیز گشایش‌هایی مالی را در مسیر تسهیل گذار از تحریم‌ها برای ایران فراهم نماید. در تایید این گزاره می‌توان به گفت‌وگوی دو مقام ارشد امنیتی در اسرائیل -نخواسته‌اند نام‌شان فاش شود- با روزنامه نیویورک‌تایمز رجوع کرد که مدعی شده‌اند توافق اخیر برای تبادل زندانیان در چارچوب «تفاهم‌های گسترده‌‌تر» که به صورت «غیرمستقیم» میان ایران و آمریکا حاصل شده، فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران «محدود» و حملات نیروهای نیابتی وابسته به تهران به نیروهای آمریکایی حاضر در منطقه «متوقف خواهد شد».
