گروه سیاسی: روز دوشنبه توافق ایران و آمریکا برای مبادله زندانیان و آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران در کره جنوبی بُعد اجرایی شده به خود گرفت. در یک سو ماجرا دولت بایدن تصمیمی سخت را برای توافق با ایران با وجود فشارهای شدید جمهوری‌خواهان اتخاذ کرد. در سوی دیگر ماجرا، جمهوری اسلامی ایران نیز نشان داد که از آمادگی لازم برای توافق با واشنگتن برخوردار است. با این وجود، شاید در برهه زمانی بعد از اجرایی شدن توافق مساله مهم‌تر این باشد که مناسبات تهران و واشنگتن در فردای بعد از توافق به چه سمتی پیش خواهد رفت؟ آیا توافقاتی بزرگ‌تر میان دو کشور در راه خواهد بود یا این‌که توافق در نقطه کنونی متوقف می‌شود؟ همچنین، پرسش مهم این است که توافق اخیر چه تاثیری را بر وضعیت اقتصادی در داخل ایران خواهد داشت؟ در پرداختن به این پرسش‌ها، «تجارت» چهار روایت جدی را طرح و بررسی کرده است.
روایت نخست: مقدمه‌ای برای توافقات جدی‌تر در آینده
نخستین و شاید مطلوب‌ترین روایت از نظر تحقق می‌تواند این باشد که توافق دوحه به زمینه توافق جدی‌تر ایران و آمریکا تبدیل خواهد شد. بخشی بزرگ از سیاست‌مداران و ناظران سیاسی امیدوار هستند که مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا منجر به کاهش تنش‌ها میان دو کشور شود. پیش فرض روایت اخیر این است که مناسبات ایران و آمریکا، روی ریل مثبت و ایجابی قرار گرفته که ثمره اصلی آن را در آینده می‌توان به وضوح مشاهده کرد. بایدن تصمیم سخت توافق با ایران را اخذ کرده و ایران نیز به شکل جدی حسن نیت نشان داده است. همین دو فاکتور می‌توانند در آینده منتج به کسب دستاورد بزرگ‌تر شوند. دستاوردی که یک توافق بزرگ و تاریخی را به همراه داشته باشد.
روایت دوم: تداوم چالش‌های تهران و واشنگتن با وجود توافق اخیر
بر خلاف روایت خوش‌بینانه نخست، دیگر روایت قابل طرح این است که با وجود تمامی ابعاد اهمیت توافق اخیر، زمینه برای حصول تفاهم بزرگ‌تر میان تهران و واشنگتن مهیا نیست. ایران و آمریکا، با توجه به پیچیده بودن اختلافات در زمینه پرونده هسته‌ای ، مسائل مطقه‌ای، نظامی و حقوق‌بشر، چالش‌های فراگیری را در آینده با یکدیگر خواهند داشت. برای نمونه روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی تحلیلی نوشت: «با وجود اجرای توافق تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا، دولت جو بایدن همچنان با چالش برنامه هسته‌ای ایران مواجه است.» این روزنامه می‌پرسد، اکنون مساله مهم این است که آیا واشنگتن و تهران می‌توانند با تکیه بر توافق تبادل زندانیان، از آن به عنوان شالوده ای برای رفع جدی مساله برنامه هسته ای ایران استفاده کنند یا خیر؟ شبکه الجزیره نیز در یک بررسی تحلیلی از توافق ایران با ارجاع به نظر کارشناسان نوشت: «توافق اخیر میان تهران و واشنگتن یک گام مهم در جهت تنش‌زدایی میان دو کشور است اما بعید است که به زودی به حصول یک توافق دیپلماتیک و گسترده منجر شود. «الکس واتانکا» مدیر بخش ایران در اندیشکده «موسسه خاورمیانه» در واشنگتن، تبادل زندانیان را معامله‌ای بر اساس «تعامل» توصیف کرد و به الجزیره گفت: همه اساساً خود را با این واقعیت وفق داده‌اند که بهترین کاری که در حال حاضر می‌توانند، انجام دهند این است که گام‌هایی کوچک در جهت جلوگیری از یک بحران بردارند. بنابراین، همه چیز همین است. هیچ چشم‌انداز قابل توجهی توسط کسی ارائه نشده است که بتواند به ما بگوید پیشرفتی حاصل شده است. هیچ نشانی از آن وجود ندارد.» در این روایت بر مسائلی همچون داستان حمایت نظامی ایران از روسیه در بحث پهپادها، برنامه موشکی ایران، موضوع حضور ایران در منطقه خاورمیانه و نیز مسائل حقوق بشری به عنوان محورهایی یاد می‌شود که مانع اصلی در تنش‌زدایی بیشتر میان ایران و آمریکا هستند. از نگاه آن‌ها این مسائل موانعی جدی در مسیر صلح دو کشور هستند و می‌تواند بایدن را در برابر هر گونه صلح با ایران مستاصل کند.
روایت سوم: بازگشت ثبات اقتصاد به ایران و کشیده شدن ترمز شوک‌های روانی بازار
روایت سوم که می‌توان آن را تا حدود زیادی مبتنی بر نوعی خوش‌بینی و نگرش مثبت مورد ارزیابی قرار دارد، بر این مساله مهم انگشت می‌گذارد که توافق اخیر بر ثبات اقتصادی کشور و نیز کشیده شدن شوک‌های اقتصادی نقشی مهم خواهد داشت. از نگاه طرفداران این رویکرد، بازگشت 6 میلیارد دلار ارز به کشور موضوعی نیست که بتوان آن را فاقد اهمیت و بدون تاثیر مورد ارزیابی قرار داد. شاید این رخداد همه مشکلات اقتصادی را حل نکند اما می‌تواند در کوتاه مدت مانعی جدی برای وارد شدن شوک‌های روانی و ساختگی بر اقتصاد کشور باشد. برخی همچون، علی خضریان نماینده مجلس شورای اسلامی بر این باور است که پروژه تحریم اقتصادی ایران شکست خورده و تهران در مسیر ثبات و پیشرفت اقتصادی قرار دارد. محمدحسن آصفری ، نماینده مجلس نیز معتقد است آزادسازی منابع ارزی در کاهش تورم موثر خواهد بود. در این روایت، عنوان می‌شود که بخشی بزرگ از مسائل اقتصادی کشور طی سال‌های اخیر در ارتباط با انتظارات تورمی و شوک‌های روانی ناشی از تشدید تنش‌ها در سیاست خارجی کشورمان بوده است؛ لذا توافق اخیر می‌تواند زمینه‌ساز آرامشی روانی بر بازار باشد و به تدریج ثبات را به اقتصاد ایران بازگرداند.
روایت چهارم: دستاوردهای بیشتر مقابل آمریکا در نتیجه هماهنگی میدان و دیپلماسی در راه خواهد بود
روایت واپسین که می‌توان آن را مبتنی بر نگاه آرامان‌گرایانه و تا حدودی حمایتی از دولت سیزدهم مورد ارزیابی قرار داد، در این چارچوب مطرح می‌شود که هماهنگی میدان و دیپلماسی زمینه‌ساز توافق اخیر بوده و در آینده همین امر موجبات عقب‌نشینی بیشتر آمریکا نیز خواهد شد. برای نمونه در جرگه طرفداران این روایت، محسن کوهکن نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی بر این باور است که از بین بردن اختلاف میان دیپلماسی و میدان، اولین گام دولت سیزدهم در بحث سیاست خارجی بود که نتیجه آن آزادسازی اموال بلوکه شده ایران بود. همچنین، حسینعلی حاجی دلیگانی نماینده مجلس نیز بر این باور است بر اساس دیپلماسی عزتمندانه ۲۵ میلیارد دلار از منابع ایران درحال آمدن به سمت کشور است که بر اساس آنچه گفته شده ۵ الی ۶ میلیارد دلار آن به حساب‌های واسط نشسته است.
از نگاه این طیف، مذاکرات ایران و آمریکا در سه یا چهار دهه گذشته همواره درباره موضوع خاصی بوده و هیچ‌گاه بحث درباره از سرگیری روابط دو کشور در کار نبوده است. مثلا در دوره دولت سازندگی موضوع مذاکره درباره آزاد شدن اموال ایران در ازای آزاد شدن گروگان‌های آمریکایی در لبنان انجام شد که گروگان های آمریکایی آزاد شدند ولی این کشور به تعهد خود عمل نکرد و طلبکار هم شد. موضوع دیگری که ایران و آمریکا درباره آن مذاکره کردند، درباره افغانستان در دو دهه گذشته بود. آخرین موضوع هم برجام بود که آمریکا از آن به صورت غیرقانونی خارج شد. لذا در همه این سال‌ها ایران به درستی تشخیص داد که نباید به آمریکا اعتماد داشته باشد. فرقی نمی‌کند چه دولتی در آمریکا بر سر کار باشد زیرا همه این دولت‌ها بدعهد هستند. بر اساس این روایت، ایران در صورت تداوم رویکرد فعلی دولت سیزدهم در آینده نیز مجددا می‌تواند امتیازات بیشتری را از آمریکا اخذ کند.
