عقب‌ماندگی صنعت لوازم خانگی از فناوری هوشمند

گروه صنعت و تجارت: لوازم خانگی هوشمند، جدیدترین فناوری مبنی بر اینترنت است که توانسته خیلی زود جای خود را در زندگی مصرف کنندگان باز کند. اینترنت اشیاء (Internet of Things) که به اختصار از ان تحت عنوان IOT نام می‌برند جدترین فناوری در حوزه صنعت و به صورت ویژه لوازم خانگی به شمار می‌رود. در حال حاضر میلیاردها دستگاه در سراسر جهان وجود دارد که هم اکنون به اینترنت متصل بوده و جزئی از اینترنت اشیا هستند. تمامی آن‌ها اطلاعات و داده‌ها را جمع آوری کرده و با سایر دستگاه‌ها و کاربران به اشتراک می‌گذارند. به عبارت دیگر ، هر چیزی که قابلیت اتصال به شبکه اینترنت را داشته باشد، می‌تواند بخشی از اینترنت اشیا شود. ورود IOT به زندگی روزمره، جذابیت خاصی به آن داده است. کنترل کردن لوازم خانگی هوشمند مانند ماشین لباسشویی، جارو برقی، پلوپز و… از راه دور و در بستر اینترنت، فعالیت‌های روزانه را لذت بخش‌تر کرده است. اما از آن مهمتر و در یک گام بالاتر بحث حضور قدرتمند هوش مصنوعی در صنعت است. اینجا دیگر صرفا بحث اتصال اینترنتی اشیاء و لوازم صنعتی مطرح نیست بلکه بحث قابلیت یادگیری است که از طریق دیگر ماشین‌ها خلق می‌شود. به عبارت ساده‌تر، هر دستگاهی که شرایط محیطی و اطراف خود را درک کند و قابلیت یادگیری و حل مسئله داشته باشد، دارای هوش مصنوعی است. در سال‌های اخیر با رشد سریع اینترنت اشیا و ورود آن در تولید لوازم خانگی، شاهد تحول عظیمی در محصولات جدید هستیم به نحوی که لوازم خانگی هوشمند با دریافت اطلاعات و ارسال آن‌ها به مراکز داده، بررسی مشکلات مصرف کنندگان را آسان‌تر کرده است. برای مثال اتصال ماشین لباسشویی به اینترنت، باعث شده تا خطاهای دستگاه به تلفن همراه ارسال شود. آنالیز این داده‌ها باعث رشد کیفیتی و خدمات دهی بهتر در این محصولات می‌شود. یادر مثالی دیگر اتصال یخچال به شبکه اینترنت باعث شده که مردم همیشه از میزان و نوع غذایی که در یخچال است آگاه باشند و اگر احتمالا نوعی از ماده یا نوشیدنی رو به اتمام باشد یخچال هوشمند از طریق اینترنت به تلفن همراه سیگنال ارسال می‌کند. بنابراین با این مدل تغییر ساختاری صرفا جامعه مصرفی با اضافه شدن یک آپشن به لوازم خانگی روبرو نیست بلکه اساس بحث تغییر سبک زندگی و لایف استایل مطرح است و این موضوع روز به روز خود را در دنیای فناوری صنعت لوازم خانگی باز می‌کند.

هوشمندسازی لوازم خانگی در ایران
تقاضای محصولات لوازم خانگی هوشمند توسط عواملی مانند پیشرفت سریع در فناوری اطلاعات و ارتباطات بی‌سیمی و نفوذ روزافزون خانه‌های هوشمند به زندگی خانواده‌ها، افزایش تمایل مصرف‌کنندگان به استفاده از لوازم خانگی هوشمند و همچنین بالا رفتن قدرت خرید آنها هدایت شده است. به‌طوری که بر اساس محصولات نهایی، لوازمی مانند ماشین‌های لباسشویی هوشمند در سال ۲۰۲۱ بیشترین سهم را با بیش از 31.45 درصد از درآمد جهانی به خود اختصاص داده است. پیش‌‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۴ ماشین‌‌های لباسشویی هوشمند، با رشد 6.13 درصدی «نرخ رشد مرکب سالانه» همراه شوند و تا پایان این دوره تحلیل، ارزش بازار آن به 2.25 میلیارد دلار برسد. امروزه شرکت‌‌های زیادی در دنیا در حال گسترش اینترنت اشیا و رسوخ به بازار هستند. در چند سال اخیر برخی شرکت‌‌ها در ایران نیز اقدام به واردکردن تجهیزات مربوطه کرده‌‌اند تا محصولات نهایی خود را با تکنولوژی روز اینترنت اشیا هماهنگ کنند اما با این حال محصولاتی که اکنون از این تکنولوژی استفاده می‌کنندن بسیار کم هستند. واقعیت ماجرا این است که شرایط کشور و نوع سیاست‌گذاری اقتصادی به ویژه در بخش صنعت لوازم خانگی به گونه‌ای نیست که این تکنولوژی در کوتاه‌مدت و میاتن‌مدت بتواند جای پای خود را به کشور باز کند به ویزه اینکه طی یکی دو سال اخیر وضعیت اینترنت در ایران اصلا جالب نیست. از طرف دیگر سیاست‌های دولتی مانند ممنوعیت واردات احتمالا به تنهایی منجر به عقب‌ماندگی ایران در این شرایط خواهد بود، نکته که البته خود دست‌اندرکاران صنایع لوازم خانگی نیز به آن آگاهند. به عنوان یک نمونه و بر اساس گزارشی که در دنیای اقتصاد منتشر شده شرکت «کویکتل» که بخش زیادی از فناوری اینترنت اشیا در جهان را در اختیار دارد تصمیم گرفته مانع فعال‌‌شدن ماژول‌‌هایش(مدارهای الکترونیکی) در ایران و روسیه شود که البته این تصمیم تبعات زیادی برای فناوری در ایران دارد. تحریم‌های اقتصادی ایران قطعا ضربه بزرگی به صنعت ایران زده و خواهد شد و بخش کوچکی از آن نیز همین بحث هوشمندسازی به ویژه در بخش لوازم خانگی است. «عباس هاشمی» دبیر کل انجمن صنایع لوازم خانگی در یادداشتی که اوایل مهرماه منتشر کرد به این موضوع پرداخت و گفت در حال حاضر با توجه به رشد زندگی شهرنشینی و بحث هوشمندسازی لوازم خانگی، موضوع گرید انرژی و سازگاری با محیط‌زیست در حوزه صنعت لوازم خانگی مطرح است و این مسیر در ایران هم باید دنبال شود. طبق گفته وی بدیهی است همزمان با هوشمندسازی محصولات، ساده‌سازی نیز باید مدنظر قرار گیرد. تولید لوازم خانگی هوشمند در کشور، فارغ از بحث تحقیق و توسعه و اضافه نمودن امکانات جدید و ارتقاء کیفی، مستلزم هزینه‌های اضافه‌تر نیز است و این هزینه اضافی منجر به افزایش قیمت کالا خواهد شد. از دید این مقام صنفی قیمت‌گذاری دستوری در نهایت باعث خواهد شد که تولیدکنندگان انگیزه‌ای برای حرکت به سمت نوآوری و تولید کالاهای با خدمات بیشتر را نداشته باشند و تبعات این وضعیت در نهایت ایستایی و میرایی صنعت است. عباس هاشمی همچنین به قطع سیستماتیک با تولیدکنندگان معتبر دنیا، محدودیت‌های تأمین مالی و انقباض شبکه بانکی کشور از جمله مشکلات دیگری هستند که در نهایت اثرات خود را روی بحث هوشمندسازی لوازم خانگی خواهد گذاشت. در واقع نکته اساسی این است که بحث هوشمندسازی لوازم خانگی ارتباط مستقیمی با مؤلفه‌های کلان کشور دارد و در اینجاست که نوع سیاست‌گذاری صنعتی در این حوزه اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. اما اینکه آیا اساسا وزارت صمت برنامه‌ای راهبردی برای ارتقای صنعت لوازم خانگی در بحث هوشمندسازی را دارد یا نه و اینکه برای رقابت‌پذیرتر کردن محصولات ایرانی در بازارهای منطقه برنامه‌ای کلان در دستور کار قرار گرفته یا نه مسئله‌ای که در آینده می‌توان آن را مشاهده کرد اما آنچه که اکنون می‌توان گفت این است که سیاست‌گذاری صنعتی در کشور اکنون درگیر ابتدایی‌ترین مؤلفه‌ها مانند تأمین ارز مواد اولیه و تعیین نرخ کالاهاست و از سطوح جدیدتر صنعت که همان بحث اینترنتی کردن لوازم خانگی باشد بسیار فاصله دارد.