میرقاسم مومنی
کارشناس انرژی
واقعیت اینکه در حوزه جغرافیایی ایران کشورهای همسایه پروژه‌های انرژی را با کنسرسیوم‌های دو یا چندجانبه امضا می‌کنند به طوری که اکنون ترکیه قرارداد انتقال نفت از عراق منعقد کرده که بدون نیاز به ایران خود را به خلیج‌فارس متصل کند، کشورهای شمال ایران مثل آذربایجان و ترکمنستان از طریق باکو-تفلیس-جیحان یا زنگزور و ..نخجوان و ترکیه از مسیری دیگر ایران را دور می‌زنند، ترکمنستان نیز خط لوله‌ای دارد که در نظر دارد از طریق افغانستان و پاکستان به دریای عمان متصل شود و درواقع ایران که در مسیر تمام این خطوط قرار گرفته هیچ خط لوله‌ای را را ندارد.هند هم مشتری گاز ایران بود و خط لوله گاز صلح که قرار بود از مسیر پاکستان و هند عبور کند افتتاح نشده و اکنون با قطر قرارداد منعقد کرده و قرار است خط لوله‌ای از قطر، امارات و عمان به هند و در ادامه به عربستان و منطقه اشغالی فلسطین برسد، همه اینها بیانگر این است که از تمام ۴ جهت ایران کشورهای همسایه مثل ترکیه، ترکمنستان، آذربایجان، افغانستان، پاکستان و حوزه خلیج‌فارس باهم کار می‌کنند اما ما درهیچ یک از پروژه‌ها حضور نداریم.قزاقستان نیز قرارداد نفتی با آذربایجان، ترکیه و ترکمنستان منعقد کرده دیگر اینکه بخشی از گاز روسیه از طریق ترکیه صادر می‌شود اما جایگاه ایران در هیچ‌یک از این کریدورها مشخص نیست و دلیل آن نیز یکی تحریم است که شرکت‌های سرمایه‌گذار ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را قبول نمی‌کنند و دوم مباحث بانکی است، ما نمی‌توانیم نفت و گازمان را بفروشیم و شرکت‌های خریدار و سرمایه‌گذاران نیز باتوجه به اینکه پروژه‌های خطوط لوله گاز و نفت هزینه و زمان‌بر هستند قطعا بدنبال این هستند که امنیت چندین دهه پروژه‌ها حفظ شود. اما به دلیل شرایطی که امروز ایران دارد، تهران را دور می‌زنند و اگر در بلندمدت نیز این ارتباطات برقرار شود و حتی ما بخواهیم دیگر نمی‌توانیم کاری پیش ببریم چون خطوط کشیده و قراردادها منعقد شده و اگر تحریم لغو و سوئیفت هم باز شود ما جایگاهی نخواهیم داشت و حتی به عنوان کشور متکی به این کشورهای همسایه خواهیم بود. زیرا اگر بخواهیم نفتی صادر کنیم باید به این خطوط متصل شویم و به آنها مالیات، عوارض و اجاره بدهیم و تحت کنترل آنها کار کنیم و به این ترتیب یک نوع تار عنکوبتی انرژی در چند سال گذشته و آینده دور ما پیچیده می‌شود و ایران را که دارای موقعیت استرتژیک ویژه و دومین دارنده ذخایر نفت و گاز جهان است را مدیریت می‌کنند و این یک معضل است.علاوه بر مباحث بین‌المللی که ایران دست به گریبان آن است مشکل نفت ما چاه‌های قدیمی نیز است که باید در هر دوره‌ای بازسازی و بروزرسانی صورت گیرد چون دچار افت تولید، فشار و تخریب می‌شوند و در چند سال گذشته به خاطر تحریم و نبود امکانات لازم کاری صورت نگرفته است، از سوی دیگر باز هم به دلیل تحریم ما اکنون نفت را با تخفیف می‌فروشیم و چین با توجه به نفعی که دارد و همچنین در رقابت با اروپا و امریکا مشتری پر و پا قرص این نفت ارزان است و در این اوضاع به دلیل تحریم و اوضاع مراودات مالی و همچنین نبود راهکار مناسب وضع ما بدتر می‌شود، چون در منطقه‌ای قرار گرفتیم که تقریبا همه کشورها خود تولیدکننده نفت هستند و در واقع منطقه از نفت اشباع است و این شرایط ما را برای فروش این کالا سخت‌تر می‌کند.
