زیاده‌خواهی ترامپ انجام توافق را دشوار می‌کند
گروه سیاسی: ایران و آمریکا در یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخ، در حال فراهم کردن مقدمات مذاکره جدید با یکدیگر هستند. در یک طرف ماجرا دولت دونالد ترامپ اصرار دارد مذاکرات مستقیم و سریع صورت بگیرد و همزمان بر استفاده از زبان زور و تهدید نیز اصرار دارد. حتی اخیرا ترامپ پاسخ نامه ایران را نادیده گرفته و تاکید کرد که ایرانی‌های خواهان مذاکره مستقیم هستند. در حقیقت خواست مشخص آمریکایی‌ها این است که توافق از مسیر اعمال فشار و قدرت حداکثری صورت پذیرد. به گزارش «تجارت»، در طرف دیگر ماجرا، مقام‌های سیاسی کشورمان بر مذاکره غیرمستقیم و پایبندی به راه‌حل دیپلماتیک اصرار دارند. در جدیدترین موضع‌گیری نیز سید عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان شامگاه شنبه (16 فروردین) در مراسم بزرگداشت نوروز ۱۴۰۴ با حضور گسترده سفرا و روسای نمایندگی‌های دیپلماتیک مقیم تهران و همسران آنها، با تاکید بر اینکه «مذاکره مستقیم با طرفی که مدام تهدید به توسل به زور بر خلاف منشور ملل متحد می‌کند و مواضع متناقضی توسط مقام‌های مختلف آن بیان می‌شود، بی‌معنا خواهد بود»، تصریح کرد: اما ما همچنان به دیپلماسی پایبند بوده و حاضریم مسیر مذاکره غیرمستقیم را بیازماییم. رویکرد دو طرف ماجرا یعنی ایران و آمریکا نسبت به کم و کیف آغاز مذاکرات در کشور عمان، در مقام مساله و معادله‌ای پیچیده پیش‌روی ناظران سیاسی و افکار عمومی قرار گرفته است. مساله اساسی این است که آیا در صورت آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا، احتمال حصول توافق و تنش‌زدایی در روابط دو کشور وجود دارد؟ و این که برای ایران چه نوع تعاملی با آمریکا می‌تواند تامین کننده منافعش باشد؟ «تجارت» به منظور بررسی این مساله مهم با علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه گفت‌وگو داشته است.
مذاکرات مستقیم تنها راه موجود پیش‌روی طرفین در آینده نزدیک است
علی بیگدلی، در بخش ابتدایی اظهارات خود در ارتباط با اختلاف‌نظر ایران و آمریکا در ارتباط با مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکرات در عمان تاکید کرد: «منطقی‌ترین تصمیم این است که تحت هر شرایطی و با هر فرمتی مذاکرات میان دو طرف در عمان آغاز شود. شاید بهتر بود که مذاکرات غیرمستقیم هم در سطح وزرای خارجه شروع شود اما ظاهرا آمریکایی‌ها مخالف این روند بوده و هستند. در مقطع کنونی تصمیم ایران را می‌توان عقلایی مورد ارزیابی قرار داد. نقشه‌راه مشخص و شفاف است. مذاکرات غیرمستقیم میان دو کشور آغاز می‌شود و در نهایت در صورت پیشرفت در گفت‌وگوها، مذاکرات مستقیم شروع خواهد شد. در نهایت نیز باید توجه داشت که هیچ راهی فارغ از مذاکرات مستقیم وجود ندارد. باید فضای ملتهب کنونی از طریق مذاکره مستقیم فروکش کند. متاسفانه در هر دو طرف ماجرا گروهها و جناح‌های تندرو مخالف مذاکره مستقیم و حتی توافق هستند. در فضای داخلی ایران و آمریکا، فشار زیادی برای عدم توافق و شکست مذاکره وجود دارد. همین امر تا حدودی موجب شده که هم دولت ترامپ و هم دولت پزشکیان اندکی دست به عصا به استقبال مذاکرات عمان بروند.»
رد کردن مذاکره غیرمستقیم از سوی آمریکا چندان موضوعیت ندارد
این کارشناس مسائل آمریکا در ادامه گفته‌های خود با اشاره به اینکه قاعدتا رد کردن مذاکره غیرمستقیم با ایران از سوی آمریکا موضوعیت چندانی ندارد، تاکید کرد: «موازین سیاست کاملا منطبق با خواست و مطالبه فعلی ایران است. آن‌چنان که تجربیات تاریخی نشان می‌دهد دو کشور که به مدت چند دهه اختلافات عمیقی با یکدیگر داشته‌اند، برای تنش‌زدایی در ابتدا باید مذاکرات غیرمستقیم را آغاز و در ادامه به سوی مذاکره مستقیم و توافق نهایی گام بردارند. در گذشته نیز هر دو گونه مذاکره مستقیم و غیرمستقیم میان ایران و آمریکا صورت گرفته است. هر چند باید توجه داشت که در برهه زمانی کنونی تا حدودی موانعی ویژه پیش‌روی ایران برای مذاکره وجود دارد. چرا که اقدامات ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری تا حدودی زمینه را برای صلح دشوار کرده است.»
وی افزود: «باید توجه داشت که برهه زمانی کنونی برای ما بسیار حساس است. اکنون زمان آن نیست که بر اساس احساسات و علایق تصمیم گرفته شود. نباید اختلافات سنتی بسیار برجسته شوند. وضعیت اقتصادی کشور و شرایط دشوار معیشتی شهروندان ایرانی ایجاب می‌کند که تصمیمی جدی برای مذاکره با آمریکا اتخاذ شود. باید نگاه خود را به سمت تنش‌زدایی با جامعه جهانی و گره زدن اقتصاد کشور به تجارت جهانی سوق دهیم.»
مطالبات زیاده‌خواهانه ترامپ توافق را دشوار می‌کند اما نباید مسیر مذاکره مسدود شود
این استاد دانشگاه در ادامه در ارتباط با خواسته‌های ترامپ در بحث مذاکره با ایران تصریح کرد: «در چند روز گذشته در داخل کشور اظهارات متعددی پیرامون امه ترامپ مطرح شده که خواسته‌هایی مخیرالعقول نیز در آنها دیده می‌شود که به نظر می‌رسد چندان با واقعیات منطبق نیست. برای نمونه خواست حذف ولایت فقیه که مطرح شده، به نظر می‌رسد هیچ‌گونه اساس و مبنای واقعی‌ای ندارد. اغراق در مطالبات ترامپ بیشتر ناش از تبلیغات یک جریان سیاسی است که توافق را بر خلاف منافع خود می‌بیند. اما باید توجه داشت که در حداقلی‌ترین نگاه نیز مطالبات ترامپ بسیار بالا بوده و تا حدودی غیرمنطقی به نظر می‌رسد. برای نمونه برچیدن تمامی تاسیسات هسته‌ای و کاهش برد موشک‌های به یک محدوده معین بسیار بلندپروازه و غیرمنطقی است که در عرصه عینی نیز امکان تحقق ندارد. بر این باور هستم که دولت آمریکا و شخص دونالد ترامپ نیز بر غیرقابل اجرا بودن این خواسته‌ها واقف هستند. با این وجود مساله مهم این است که باید از سوی ایران اقدامی صورت بگیرد. نباید با طرح مطالبات غیرواقعی و زباده‌خواهانه ترامپ مسیر مذاکره را مسدود کرد. به طور حتم در جریان چانه‌زنی بسیاری از مسالئل دگرگون خواهند شد. ما باید توجه داشته باشیم که برجام 2015 به پایان خود رسیده و عملا امکان ادامه شرایط بدون امضای یک قرارداد جدید وجود ندارد. خواسته‌های حداکثری ترامپ کار را دشوار خواهد کرد اما این نباید مانع ورود به مذاکره و حتی توافق احتمالی باشد. بر این باور هستم تحت هر شرایط ممکن باید مذاکرات صورت بگیرد. در ابتدا مذاکره غیرمستقیم انجام شود و در صورت پیشرفت به سمت مذاکره مستقیم گام برداریم.»
سناریوی لیبی برای ایران به هیچ عنوان قابل اجرا نیست
بیگدلی در ارتباط با طرح فرضیه توافق آمریکا و لیبی در سال 2003 برای ایران در شرایط فعلی که از سوی تام کاتن سناتور جمهور‌ی‌خواه اخیرا مطرح شده، اظهار داشت: «در ابتدا باید توجه داشت که ایران با لیبی و عراق متفاوت است. ایران توانمندی‌های نظامی و ژئوپلیتکی ویژه‌ای دارد که در حالت وقوع جنگ برای منطقه و کل جهان خطرآفرین خواهد بود. نه آمریکا و نه اروپا خواهان به آتش کشیده شدن خاورمیانه نیستند. آنها بر این امر واقف هستند که این منطقه ثروتمندترین ناحیه جهان بوده و سطح پذیرش سرمایه خارجی آن بسیار بالا است. لذا نباید چنین منطقه‌ای دچار بحران فراگیر و جنگ شود. واقعیت این است که نه غرب و نه ایران خواهان جنگ نیستند. در نتجیجه سناریوی لیبی برای ایران به هیچ عنوان قابل اجرا و انطباق نیست.»
امکان درگیری نظامی بسیار محدود است
این کارشناس مسائل بین‌الملل در بخش پایانی اظهارات خود در ارتباط با احتمال عدم توافق و وقوع درگیری نظامی میان آمریکا و ایران تاکید کرد: «امکان درگیری نظامی بسیار محدود است. البته این محدود بودن تنها در شرایطی خواهد بود که طرفین از خود انعطاف نشان دهند.»
