محمد خادمی: طبق آمارهايي که به تازگي منتشر شده، در کشور ما بيش از 80 ميليون سيم کارت تلفن همراه فعال است، يعني به تعداد هر ايراني يک تلفن همراه وجود دارد، بورس خريد، فروش و تعمير تلفن همراه کشورمان در خيابان جمهوري پايتخت قرار دارد که مرکز اصلي آن در دو دهه اخير پاساژي به نام علاءالدين است، کار ساخت اين مرکز در سال 74 آغاز شد و در سال 79 در قالب يک هزارمغازه در چند طبقه کار خود را به شکل تخصصي و با تنوع بسيار بالا آغاز کرد و اين روزها به قطب تجارت تلفن همراه کشور يا ميتوان گفت خاورميانه تبديل شده است و روزانه بيش از 4هزار نفر در اين محيط رفت وآمد ميکنند.
بيشتر مغازههاي اين مرکز تجاري اجاره داده ميشود، به طور ميانگين در اين مرکز تجاري نزديک به3تا4 هزار نفر مشغول به کار هستند، اجاره مغازه در اين مرکز خريد تلفن همراه نجومياست و از 20 ميليون تومان تا 50 ميليون تومان در ماه قرار داد اجاره بسته ميشود، بالا بودن اجاره مغازه باعث ميشود تا کسب و کار براي سرمايه داران بزرگ در اين مجموعه فراهم شود، اما براي خرده سرمايه داران و فعالان اين صنف محيط جور ديگري در اختيارشان قرار ميگيرد، آنها که توان مالي زياد ندارند ميتوانند يک ميز را که در يک مغازه وجود دارد اجاره کنند و به جاي اجاره سنگين يک مغازه مبلغ کمتري را بابت در اختيار داشتن محيط فعاليت پرداخت کنند.اين کار باعث ميشود تا در يک مغازه چند کاسب به صورت مسالمت آميز در کنار يک ديگر کارکنند و از سوي ديگر محيط براي افرادي فراهم ميشود که با سرمايه کم تمايل دارند در بزرگترين مرکز خريد تلفن همراه کشور فعاليت کنند، در گزارش پيش رو بيشتر از نحوه اجاره يک ميز ميليوني آگاه ميشويد:
*اجاره ميز ميليوني
براي اينکه از وضعيت اجاره ميز در مغازههاي اين پاساژ با خبرشويم به سراغ تعدادي از کسبه اين مرکز تجاري رفتهايم،يکي از تعميرکاران موبايل در اين پاساژ به ما ميگويد:« به دليل اينکه اجاره مغازهها در اين مرکز تجاري بسيار بالاست، افرادي که توان مالي کمتري دارند دور هم جمع ميشوند و يک مغازه تهيه ميکنند و اجاره مغازه را تقسيم ميکنند تا هم بتوانند در اين مکان کاسبي کنند و هم اينکه اجاره کمتري پرداخت کنند.»او که خود را«علي همتي» معرفي ميکند، ميافزايد:«افراد ديگري هستند که به شکل مستقل يک مغازه را اجاره ميکنند و مغازه را با چند ميز به افراد ديگر واگذار ميکنند که در اين ميان درآمد اجاره ميز برايشان کسب ميشود، به اين شکل که يک فرد سرمايه دار يک مغازه را به ارزش ماهيانه 20ميليون تومان اجاره ميکند و داخل مغازه 6ميز ميگذارد و از هر ميز ماهيانه 5ميليون تومان دريافت ميکند که در اين صورت ماهيانه 10 ميليون تومان سود خواهد داشت.»«آرمين رستمي» يکي ديگر از کسبه اين مرکز تجاري است، او در اين باره ميگويد:«بازار فعاليت در اين مرکز تجاري کاملا رقابتي است، حتي در يک مغازه چندکاسب به صورت جداگانه فعاليت دارند و اين رقابتي بودن باعث کمک به ارائه خدمات بهتر به مشتريان ميشود.»او که خود يک ميز اجاره کرده است، ميگويد:« قيمت ميزها در اين پاساژ گوناگون است، به طور مثال قيمت ميزهايي که در مغازههاي طبقه همکف قرار دارند و به خصوص ورودي مغازه به بيرون از ساختمان باز ميشود نزديک به 3تا5 ميليون تومان آب ميخورد، اما ميزهايي هستند در اين پاساژ که با قيمت يک تا2 ميليون تومان اجاره داده ميشود، اين ميزها که ارزان تر هستند در مغازههاي زيرزمين و طبقات بالا هستند که در ديد زياد قرار ندارند.»از او ميپرسيم پول پيش نيز براي اجاره ميز بين مغازه دار و اجاره کننده رد و بدل ميشود؟ پاسخ ميدهد:« بسياري از مغاز داران با افرادي که ميز اجاره ميکنند قرار داد تنظيم ميکنند و مبلغي بابت پول پيش دريافت ميکنند.»اين کاسب پاساژ علاءالدين در پاسخ به سوال ديگر خبرنگار ما درباره اينکه در مغازههايي که 6 کاسب فعاليت ميکنند، هر يک از آنها يک کليد جداگانه براي باز و بسته کردن مغازه دارند؟ ميگويد:« بيشتر مغازداراني که ميز اجاره ميدهند خودشان در آن مغازه مشغول به کار هستند و تنها يک نفر که همان مغازه دار اصلي است کليد دارد و اقدام به باز و بسته کردن مغازه ميکند.»
*گران، اما ورشکستگي محال است
«عباس زارع» يکي ديگر از کسبه اين مرکز تجاري است، او که ساليان سال است در اين مرکز فعاليت ميکند، ميگويد:« بيشتر مغازههاي اين پاساژ متعلق به فردي است که آن را ساخته و تنها تعداد اندکي مغازه در اين پاساژ وجود دارد که متعلق به افراد ديگر است. از همان روزهاي اول اين پاساژ بورس خريد و فروش تلفن همراه شد و به دليل اينکه مرکز ديگري وجود نداشت اين روزها شاهد معروف شدن اين پاساژ هستيم که باعث بالا رفتن اجاره در اين مغازه شده است.»به گفته «زارع» افرادي هستند که به هيچ عنوان سرمايه اجاره کردن يک ميز هم در اين محيط ندارند و تصميم ميگيرند در اطراف اين مرکز تجاري در پياده رو يک ميز سيار با خود بياورند و اجناس و ابزار کارشان را روي آن بگذارند، عده اي از آنها دلال خريد و فروش گوشي و عده کمياز آنها تعميرکار گوشي هستند.او درپاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اينکه افرادي که در اين مرکز مشغول به فعاليت هستند از وضعيت اجارهها راضي هستند؟ پاسخ ميدهد:« تا به حال نديدم کسي در اين مرکز تجاري ورشکسته شود يا به اصطلاح کم بياورد و نتواند اجاره مغازه يا ميز را در بياورد، چرا که در اين مرکز به قدري مراجعه کننده زياد است که براي هر يک ميز گاهي دو نفر مشغول به کار هستند.»
*مغازههاي اينجا تخصصي است
در حال تهيه گزارش هستم که يک آگهي اجاره ميز که به روي تيرچراغ برق خيابان حافظ در کناراين مرکز تجاري نصب شده است نظرم را جلب ميکند، با شماره آن تماس ميگيرم، خصوصيات اين ميز به اين شرح است، ميزي در ابعاد يک متر در يک متر در مغازه ضلع شمال شرقي اين مرکز در طبقه همکف ساختمان که اجاره ماهيانه آن3ميليون تومان است، بيشتر که تحقيق ميکنيم اين مغازه ماهيانه 15 ميليون اجاره ميدهد.طبق بررسيهاي خبرنگار«تجارت» بيشتر افرادي که که در اين مرکز تجاري ميز اجاره ميکنند براي نصب برنامه به روي گوشي و فروش قطعات يدکي گوشي فعاليت ميکنند، که هر ازگاهي مشکلاتي را براي مشتريان به وجود ميآورند، به طور نمونه يکي از مراجعه کنندگان به اين مرکز ميگويد:« چند وقت پيش به يکي از مغازههاي اين پاساژ مراجعه کردم و از فروشنده خواستم قطعه اي از گوشيم را تعويض کند، بعد از چند روز که گوشي تعميري ام را استفاده کردم متوجه شدم قطعه تعويض شده دست دوم است و وقتي به اين مغازه مراجعه کردم گفتند که اين مغازه چند کسبه دارد و هر يک از کسبه به روي يک ميز کار ميکنند و آن متخلف از آن مغازه نقل مکان کرده است در صورتي که صاحب مغازه بايد جوابگوي اين خسارت باشد که در اين محيط به اين شکل نيست.»او ادامه ميدهد:« مغازه خود من که در يکي از بخشهاي پرتردد پاساژ در طبقه اول قرار دارد با متراژ ۱۲متر ماهانه ۳۰ميليون تومان اجاره دارد، به همين خاطر مستاجران هر کاري که از دست شان بر ميآيد براي تامين اجاره مغازه ميکنند به همين منظور مجبور هستند 2تا4 متر از مغازه شان را در اختيار افراد ديگر قرار دهند تا کمک اجاره مغازه شان باشد.»يکي از ماموران انتظامياين پاساژ با ما هم صحبت ميشود، ميگويد:« هر روز صبح اين پاساژ از ساعت 8صبح تا 9شب به شکل يکسره باز است، مشتريان اين مرکز تجاري از سرتاسر کشور هستند و گاهي اوقات مشتريان اين پاساژ به دليل اينکه از شهرستان راهي تهران ميشود صبح زود در اطراف اين مرکز حضور پيدا ميکنند.»او ادامه ميدهد:«اين مرکز نزديک به دو دهه فعاليت دارد و شامل 3 فاز است كه هر فاز با يك راهرو از ديگري جدا ميشود. مغازههايي كه در فاز اول است، بزرگتر از فاز دوم و فاز دوم نيز بزرگتر از فاز سوم، به طور كلي اين سه فاز 1100 واحد تجاري را شامل ميشود.»از او ميپرسيم فرمول نحوه اجاره مغازهها در اين مرکز تجاري به چه شکل است؟ پاسخ ميدهد:« طبيعتا اجاره مغازه در اين مرکز تجاري با اجاره مغازه در کوچه محلات مسکوني تهران تفاوت دارد، اما در اين مرکز به ازاي هر يک متر مربع بين 2تا3 ميليون تومان اجاره داده ميشود که مستاجران در قالب رهن و اجاره اين مغازهها را قرارداد ميبندند.»وي در ادامه ميافزايد:« به دليل اينکه اين پاساژ به بورس خريد و فروش تلفن همراه تبديل شده است، مالک آن نيز گاهي اوقات قوانين و مقررات خاصي را به مستاجران تحميل ميکند، به طور مثال هريک از مستاجران نميتوانند به راحتي براي خود خط تلفن داشته باشند، در اين محيط خط تلفن ارزش ميليوني دارد و هر يک از مستاجران بايد براي خريد خط تلفن به مالک پاساژ مراجعه کنند، براي افرادي که اجاره ميز ميکنند نيز خط تلفن به شکل اجاره اي در اختيارشان قرار ميگيرد يا مبلغ اجاره خط تلفن به روي کرايه ماهيانه ميز آورده ميشود.»
*اجاره ميز تعداد اندک
براي بررسي بيشتر اين موضوع به سراغ«کمال مهدي زاده» معاون اتحاديه لوازم صوتي، تصويري و تلفن همراه رفتهايم، او در اين باره به خبرنگار «تجارت»ميگويد:«افرادي که اقدام به اجاره ميز براي فعاليت در حوزه تلفن همراه ميکنند به دليل توان کمتر در اجاره مغازه دست به اين کار ميزنند و از سوي ديگر مستاجراني که توان اجاره بالا را ندارند مجبور ميشوند چند ميز را در محدوده فعاليت شان اجاره دهند، البته اتحاديه مالک و دارنده جواز را ميشناسد و کاري به مستاجر ميزها ندارد.»او ادامه ميدهد:«اتحاديه اجاره چند ميز در يک مغازه را کار درستي نميداند، اما به هر حال افرادي که توان پرداخت اجاره مغازه به مبلغ 20 ميليون تومان در ماه را ندارند ناچارند ميزي اجاره کنند که ماهيانه 2ميليون تومان پرداخت کنند، البته مدل اجاره ميز بيشتر در فروشگاههايي که داراي مساحت بزرگي هستند صورت ميگيرد.» معاون اتحاديه لوازم صوتي، تصويري و تلفن همراه درپاسخ به سوال خبرنگار «تجارت» درباره اينکهاماري از تعداد اجاره ميز در شهرتهران براي فعاليت در اين صنف وجود دارد؟ ميگويد:« مدل فعاليت اجاره ميز کمتر از يک دهه باب شده است، اما تعداد آن بسيار پايين است و بيشتر اين مدل فعاليت اقتصادي در محدوده پاساژ علاءالدين و خيابان جمهوري که بازار تلفن همراه است صورت ميگيرد که شايد کمتر از 100 ميز اجاره داد ميشود.»«مهدي زاده» در پاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اينکه اجاره ميز خللي در نظارت اتحاديه بر فعاليت مغازهها که تلفن همراه خريد و فروش ميکنند، ايجاد نميکند؟ پاسخ ميدهد:« در صورتي که اجاره ميز در يک مغازه طبق چار چوب قوانين صنفي صورت بگيرد و مدام مالک يا نماينده مالک در مغازه حضور داشته باشند ايرادي ندارد.»
*قانون مالک را ميشناسد
اجاره کردن به چنين سبک براي فعاليت اقتصادي نيازمند رعايت کردن قوانين و مقررات است، که در اين خصوص«پيمان پاليزگير» کارشناس حقوقي ميگويد:« در صورتي که يک مستاجر اقدام به تفکيک آن ملک براي اجاره دادن به افراد گوناگون کند و به مالک اعلام نکرده باشد، جرم محسوب ميشود و پيگيرد حقوقي ميتوان انجام داد، مشابه اين است فردي خانه اي را اجاره ميکند و آن ملک را به دو تا سه خانوار اجاره ميدهد و از هر خانوار کرايه جداگانه دريافت کند که به اين کار خيانت در امانت گفته ميشود.»او ادامه ميدهد:« درصورتي که مالک اصلي اقدام به اجاره دادن چند ميز در ملک خود کند و اين کار را طبق يکسري قوانين و مقررات انجام دهد مشکلي وجود ندارد. در غير اين صورت اگر مستاجر به شکل خود سر دست به اين اقدام بزند خلاف قانون عمل کرده است. همچنين در صورت رخ دادن هر حادثه اي قانون مالک و مستاجر اوليه را ميشناسد.»