تجارت- محمدخادمی:حمل ونقل عمومی برای کلانشهری مانند تهران که روزانه بیش ازچند میلیون نفردرآن تردد دارند اولویت کار مدیریت شهری است، به طوری که درچهاردهه اخیر پایتخت پذیرای جمعیت بیشترشده ومدیران گوناگونی که درمسند امورشهری قرار گرفته اند به دنبال راهکار جدید برای حمل و نقل عمومی بر آمده اند، برخی ازاین راهکارها به ثمررسیده وهنوزازآن می شود استفاده کرد و برخی دیگر از طرح ها به مرحله اجرا نرسیده است. در دهه 50 اتوبوس های برقی در برخی از معابر شهر راه اندازی شد، در دهه 70 با روی کار آمدن« کرباسچی» به عنوان شهردار تهران اتوبوس ها با طول بیشتر وارد خطوط حمل و نقل شده تا این اتوبوس های بزرگ جمعیت بیشتری را جابه جا کنند، البته در این دوران کلنگ توسعه مترو زده شد؛ تا اینکه در ابتدای دهه 80 موضوع راه اندازی مونوریل در مدیریت« محمود احمدی نژاد» به عنوان شهردار تهران سرزبان ها آمد و بخشی از فعالیت عمرانی این طرح نیز در میدان صادقیه درغرب تهران به اجرا رسید، با روی کار آمدن «محمد باقر قالیباف» سکان دار جدید تهران ستون های بتنی طرح مونوریل از بین برده شد، چرا که او معتقد بود مونوریل در کلانشهر تهران مورد نیاز نیست و باید اتوبوس های بی آر تی (خط ویژه) راه اندازی شود و در برخی معابر مهم شهر این طرح به اجرا رسید و مورد استقبال شهرنشینان قرار گرفت، تا اینکه در مدیریت جدید شهر تهران که ازسوی « محمد علی نجفی» اداره می شود طرح ال آر تی مطرح شد این نوع حمل و نقل عمومی به طوری است که به شکل ریلی و با برق اقدام به جابه جایی مسافر می کنند، که بخشی از این نوع طرح حمل و نقل تنها ظاهر زیبا را در بر دارد و آن طور که باید خدمات رسانی ندارد، در این میان برخی از کارشناسان معتقدند که چرا مدیریت شهر نزدیک به 3دهه از اتوبوس های دو طبقه که ظرفیت حمل مسافر بیشتر دارد و از سوی دیگر به اندازه یک اتوبوس عادی است استفاده نمی کند، که در این گزارش نگاهی انداخته ایم به نقش اتوبوس های دو طبقه در حمل و نقل شهری که در ادامه می خوانید:
آمارها چه می گویند
اتوبوسرانی در کنار توسعه مترو، توسعه یافته به نوعی که هم اکنون روزانه ۱۵ میلیون سفر و به عبارتی ۱۹ میلیون جابه‌جایی در شهر تهران صورت می‌گیرد که با فعالیت 6هزار دستگاه اتوبوس روزانه تنها 4میلیون جابه‌جایی و یا 2میلیون و 500هزار سفر با این وسیله نقلیه عمومی صورت می‌گیرد و در واقع سهم اتوبوسرانی از حمل‌ونقل همگانی شهر تهران تنها ۱۷ درصد است. این درحالیست که در افق ۱۴۰۴، سهم این وسیله همگانی باید به ۲۵ درصد برسد که این با توجه به افزایش جمعیت تا آن سال نیازمند رساندن تعداد اتوبوس‌ها به 11هزار دستگاه است اما کمبود اعتبارات و عدم اولویت در برخی از دوره های مدیریت شهری اجازه توسعه به میزان کامل را نداده است.سن اتوبوس های تهران 8 سال است و در چند سال اخیر هیچ اتوبوس فرسوده ای در تهران تعویض نشده است.
اتوبوس های دو طبقه از کجا آمده اند
در سال ۱۳۳۸ نخستین اتوبوس دوطبقه در ایران مونتاژ شد و به ناوگان عمومی پیوست؛ اما عمر این نوع اتوبوس ها خیلی طولانی نبود و در ابتدای دهه 70 تمامی اتوبوس های دو طبقه در تهران بدون هیچ دلیلی جمع آوری شد؛ اتوبوس های غول پیکر آهنی که با رنگ آبی و قرمز خیابان های شهر را زیر پا می گذاشتند به یک باره از زندگی شهرنشینان تهران جدا شدند و این روزها افرادی که تجربه استفاده کردن از این اتوبوس ها را داشته اند زمانی که نام آن را می شنوند احساسات ویژه و شور و حال نوستالژیک برای شان به وجود می آید.
شهرداری ها کارشناسانه عمل کنند
برای بررسی بیشتراین موضوع به سراغ «مهرداد بائوج لاهوتی» رییس فراکسیون مدیریت شهری و روستایی مجلس رفته ایم، او نیز در این باره می گوید:« اتوبوس های دو طبقه کمک بزرگی به جابه جایی مسافران درون شهری می کرد، که متاسفانه این اتوبوس ها در دو دهه اخیر از شهر تهران جمع آوری شده است و دیگر مدیریت های قبلی شهر تهران به سراغ این وسیله پر ظرفیت نرفته اند.»او ادامه می دهد:« البته سوخت اتوبوس های دو طبقه گازوئیلی بوده و یکی از دلایل از رده خارج کردن این اتوبوس ها فرسودگی و مشکلات زیست محیطی آن بوده و تعداد آنها در تهران زیاد نبوده است، با این وجود این اتوبوس ها با مدل های جدید و نداشتن مشکلات زیست محیطی می توانند به عنوان وسیله حمل و نقل عمومی وارد ناوگان اتوبوسرانی شهرها شوند و شهرداری ها از این وسیله استفاده کنند، اما جا دارد این نکته را بگویم که شهرداری ها قبل از اجرای هر نوع طرحی تحقیقات انجام دهند و نظر کارشناسان مربوط را جویا شوند تا طرح های شان با شکست مواجه نشود.»این نماینده مجلس شورای اسلامی می افزاید:« نمایندگان در تلاش هستند اعتبارمناسبی برای تعویض اتوبوس های فرسوده شهر تهران و شهر های بزرگ را در بودجه سال آینده در نظر بگیرند تا در یک بازده زمانی مشخص شاهد کاهش آلودگی هوای کلانشهرها با ورود اتوبوس های جدید باشیم.»رییس فراکسیون مدیریت شهری و روستایی مجلس، با اشاره به اینکه تردد اتوبوس های فرسوده یکی از مهم ترین عوامل آلودگی هوا درتهران است، می گوید:«این اتوبوس ها به دلیل عمرطولانی حتی آلودگی صوتی نیز ایجاد می کنند.»
اتوبوسرانی به فراموشی رفته است
برای اینکه این موضوع را بررسی کنیم، به سراغ « قادرجلیلی» کارشناس حوزه حمل و نقل رفته ایم، او دراین باره می گوید:« متاسفانه از زمانی که شهرداری توجه ویژه برای ساخت و سازمترو را دردستورکارقرار داده، توجه کمتری به حوزه اتوبوسرانی صورت گرفت، به طور نمونه در ابتدای دهه 70 که مترو مورد توجه مدیریت شهری قرار گرفت، اتوبوس های دو طبقه که سالیان سال مسافران درون شهری را جابه جا می کرد، جمع آوری شد.»او ادامه می دهد:« سالیان گذشته شرکت واحد به این شکل نبود، این شرکت متشکل از چند شرکت اتوبوسرانی بود و شهرداری تهران نیز اندکی از سهام این شرکت را در اختیار داشت، اما رفته رفته تمامی خدمات رسانی شرکت واحد زیر نظر شهرداری تهران صورت می گیرد و حتی مدیرعامل این شرکت را شهرداری انتخاب می کند و این مجموعه کامل دولتی شده، اما این روزها شرکت واحد مجددا خدمات خود را از طریق بخش خصوصی تامین می کند و دیگر شرکت واحد نقش ساماندهی دارد.»«جلیلی» می افزاید:« هریک از مدیران شهری تمایل دارند به شکل سلیقه ای حمل و نقل عمومی را اداره کنند و حتی برخی از این مدیران به شهرهای پیشرفته دنیا نگاه می اندازند و می خواهند با وسیله خاصی حمل و نقل شهری را انجام دهند، اما توجهی به موقعیت جغرافیایی، فرهنگ، تراکم جمعیت و... ندارند، یکی از این طرح ها مربوط به راه اندازی اتوبوس های بی آر تی است، که در برخی مسیرهای شهر که تراکم جمعیت و معابر مناسبی وجود دارد بسیار کار درخشان و ارزشمندی است، در حالیکه در برخی از مسیرها ارزش راه اندازی این طرح وجو.د ندارد؛ چرا که حجم مسافر بسیار پایین است و ارزش جابه جایی اندک مسافر را ندارد ، از سوی دیگر معابر جوابگوی راه اندازی خط ویژه نیست و ترافیک برای تردد دیگر خودرو ها را به دنبال می آورد.»او انتقاد دیگر خود را به شرکت های عجیب وغریب به شکل بخش خصوصی وارد می کند ، می گوید:« متاسفانه شرکت ها به شکل سوری و بدون تجربه به شکل بخش خصوصی زیر مجموعه شرکت واحد مشغول به فعالیت اند و جا دارد شهرداری تهران وشورای شهر نظارت بیشتر به این مجموعه ها داشته باشند.»این کارشناس حمل و نقل در پاسخ به سوال خبرنگار «تجارت» درباره اینکه اتوبوس های دو طبقه به چه سرنوشتی دچار شده اند؟ پاسخ می دهد:« بخشی از این اتوبوس ها در اختیار نمایشگاه ها و فعالیت های گردشگری و توریستی قرار گرفته اند، بخش دیگر در همان زمان فرسوده بودند و مورد اسقاط قرار گرفتند و بخش دیگر بازسازی شدند و همان زمان به کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان فروخته شدند.»وی درپاسخ به سوال دیگر خبرنگار«تجارت» درباره اینکه درحال حاضر چه تعداد اتوبوس در شهر تهران خدمات رسانی می کنند؟ می گوید:« متاسفانه در برخی از نقاط شهر تهران هیچ زیرساختی برای حمل و نقل عمومی طراحی نشده و بهترین گزینه توسعه اتوبوس در سطح شهر است؛ در حال حاضر در شهر تهران 6هزار اتوبوس خدمات رسانی می کنند که نیاز این کلانشهر 12 هزار اتوبوس است که در حال حاضر 7 هزاراتوبوس کمتر از میزان استاندارد در شهر تهران وجود دارد، در صورتی که 3 هزار اتوبوس دو طبقه وارد خطوط خدمات دهی اتوبوسرانی شود کمبود اتوبوس در شهر تهران برطرف می شود.»
40 درصد ازاتوبوس ها فرسوده اند
« اسماعیل کاویانی» مشاور اجرایی اتحادیه اتوبوسرانی شهری کشور می گوید:« در حال حاضر ۲۳ هزار اتوبوس شهری و ۱۷۰ هزار مینی بوس شهری و بین شهری در کشور وجود دارد که ۳۰ تا ۴۰ درصد این وسایل نقلیه نیاز به نوسازی دارند، اما به دلیل نبود منابع و عدم تخصیص اعتبارات لازم نوسازی آنها انجام نگرفته است.».«کاویانی» می افزاید:« البته در راستای جبران این کمبود به سمت ارائه تسهیلات ارزان قیمت در تعامل با بانکهای عامل گامی برداشتیم و در سال ۹۵ حدود ۴۰۰ اتوبوس به این روش به ناوگان حمل و نقل عمومی اضافه شد و بنا داریم در سال ۹۶ نیز اقداماتی در این راستا انجام دهیم این مسئله در نمایشگاه شهر ایده‌آل و دومین نمایشگاه صنعت حمل و نقل شهری کشور مورد توجه قرار گرفته است.».
اتوبوس های دوطبقه در لندن
لندن پایتخت کشور انگلستان است، کلانشهر لندن بزرگ‌ترین شهر در اتحادیه اروپا است. مرکز لندن را منطقه لندن سیتی می‌دانند اما شهر لندن به همراه حومه آن را لندن بزرگ می‌نامند. لندن بزرگ در مجموع از ۳۲ منطقه شهری تشکیل شده است. اتوبوس های دو طبقه 70 سال پیش در شهر لندن کشور انگلستان ساخته و مورد استفاده قرار گرفت و این روزها این اتوبوس ها با ظاهر زیبا تر همچنان مسافران درون شهری اروپایی را جابه جا می کنند.اتوبوس های دو طبقه در لندن به عنوان یکی از محبوب ترین وسایل حمل و نقل عمومی بین ساکنان این شهر و گردشکرن قرار دارد.شهرداری لندن تمامی تلاش خود را انجام می دهد تا این اتوبوس های دو طبقه در شهرشان سرپا به ایستند، در تازه ترین اقدامات اتوبوسهایی با طراحی جدید وارد خدمات رسانی شدند و همچنین قرار شده این اتوبوس ها به زودی با سوخت زیستی که حاصل از پسماند و ضایعات قهوه است؛ تردد کنند. شاید مدیریت شهری با راه اندازی مجدد اتوبوس های دو طبقه بتواند گام بلندی در تشویق شهرنشینان برای استفاده از حمل و نقل عمومی را انجام دهد.
