گروه اقتصاد کلان: ايران هيچ گاه نتوانسته است از ظرفيتهاي فراوان خدادادي خود در راه توسعه همه جانبه به خصوص در حوزه اقتصادي بهره بگيرد، اين در حالي است که بسياري از کشورها با بهرهگيري از کمترين امکانات و منابع توانستهاند طي سالهاي اخير به رشد و توسعه قابل توجهي دست پيدا کنند. ترکيه در همسايگي کشورمان که تا اوائل انقلاب اسلامياز يک اقتصاد و موقعيت تجاري ضعيف برخوردار بود به لطف برنامه ريزي مناسب هم اکنون از جمله کشورهاي موفق منطقه است که به خوبي خلاء کشوري همچون ايران را پر کرده است و در حوزههاي گوناگون اقتصادي به خصوص در زمينههاي گردشگري و صادرات کالا فعال است. البته اين موضوع تنها منحصر به ترکيه نيست و کشورهاي حوزه خليج فارس که روزگاري حتي رؤياي رسيدن به مرزهاي ترقي ايران را به مخيله خود راه نميدادند، حالا در عرصههاي مختلف تجاري و ترانزيتي و گردشگري به پيشرفتها و دستاوردهاي بسيار زيادي رسيده اند. همه اين تحولات، همانگونه که گفته شد در شرايطي اتفاق افتاده است که امکانات اين کشورها با ايران اصلا قابل قياس نيست. موقعيت جغرافيايي و سوق الجيشي ايران، باعث شده تا از اين کشور با عنوان چهار راه تمدن جهان ياد کنند و درصورت توجه و برنامه ريزي مناسب حرفهاي زيادي براي گفتن داشته باشد. با اين وجود و به دليل تک محصولي بودن اقتصاد کشورمان، اين اقتصاد همواره در معرض تهديد و شکنندگي قرار دارد. تا 13 آبان که دور جديد تحريمهاي آمريکا اعلام ميشود فرصت زيادي باقي نيست و از اين نظر نگرانيهايي در مورد اقتصاد کشور وجود دارد، هرچند مسئولان قول دادهاند که تهديدها و تحريمهاي جديد ترامپ تاثير چنداني در نخواهد داشت با اين حال اگر ميتوانستيم از ظرفيتهاي فراوان و منابع خدادادي کشور به نحو مطلوب و مناسب بهره گرفته ميگرفتيم در اين صورت با اقتدار و ثبات بيشتري ميتوانستيم پيچ تند تحريمها را پشت سر بگذريم. از اين رو «تجارت» در نظر دارد تا طي سلسله گزارشهايي نسبت به معرفي و تحليل ظرفيتهاي اقتصادي کشور اقدام نمايد. در اين شماره قصد داريم به ظرفيتها و امکانات گردشگري بپردازيم.
*گردشگري پيشران توسعهبقاع متبرکه، آثار تاريخي فراوان، ويژگيهاي منحصر به فرد جغرافيايي، امکانات درماني قابل توجه، تنوع چشمگير گونههاي زيستي و جانوري و بسياري ويژگيهاي ديگر، بهترين محمل براي توسعه گردشگري در حوزههاي زيارتي، سياحتي، تاريخي، درماني، ورزشي، رالي کوير، جانوري و ... خواهد بود. با اين حال بايد پذيرفت که در اين حوزه و به دليل بي توجهي فرصت سوزيهاي زيادي صورت گرفته است. در اين ارتباط و به عنون ريشه اصلي اين فرصت سوزيها و معطل گذاردن امکانات گردشگري بايد از اين موضوع ياد کرد که متاسفانه در همه دولتهاي اخير "سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي" بنا به آنچه که در افواه و رسانهها شايع است به حياط خلوت دولتها تبديل شده است و به همين دليل به لحاظ مديريتي از ثبات و استقرار کافي برخوردار نيست. همين موضوع از موانع جدي توسعه گردشگري است و هيچ گاه اجازه نداده است که اين عرصه اشتغالزا و ثروت ساز و توسعه آفرين شکل بگيرد.
*گردشگري سياحتي – زيارتياز ميان همه انواع گردشگري در ايران، گردشگري مذهبي ميتواند از جايگاه متمايزتري برخوردار شود. وجود مرقد مطهر امام هشتم شيعيان جهان در مشهد، حضرات معصومه و عبدالعظيم حسيني در قم و ري و امامزادگان متعدد در نقاط مختلف کشور، ابنيه و آثار فاخر مذهبي و ديني و آيينها و نمادها و مناسبتهاي آييني همچون اعياد مذهبي، عزاداريها و مقتل خوانيها، تعزيه خوانيها و بسياري موارد ديگر، موقعيت بسيار مناسبي را براي جذب گردشگران فراواني از بين حدود 2 ميليارد نفر مسلمان جهان و به خصوص شهروندان کشورهاي شيعه نشين فراهم خواهد آورد. در مرحله بعد و در صورت تحقق گردشگري زيارتي،ميتوان به موضوع گردشگري سياحتي وارد شد، با اين توضيح که يک گردشگر زيارتي و مذهبي وقتي که وارد ايران ميشود اين امکان براي او فراهم باشد که از ديدنيهاي تاريخي، طبيعي و فرهنگي کشورمان هم بازديد به عمل بياورد و به ارزآوري و اشتغالزايي بيشتري را رقم بزند. همچنين اين امکان نيز وجود دارد که در صورت برنامه ريزي مناسب، گردشگري که با هدف انجام زيارت يا سياحت به کشور وارد ميشود از گردشگري درماني نيز برخوردار شود و در اين مورد هم به بهبود کسب و کار کمک کند.
*تامين زيرساختها؛ پيش شرط توسعه گردشگرينمايندگان مجلس اخيرا با تبديل "سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي" به "وزارت ميراث فرهنگي و گردشگري" موافقت کردند. اميد است که اين اقدام در توجه جدي به گردشگري مفيد فايده باشد و زيرساختهاي اين حوزه در اسرع وقت تامين و فراهم شود تا شاهد تسريع در توسعه اين بخش باشيم. در مورد زيرساختهاي گردشگري کشورمان انتقادهاي زيادي وجود دارد. هم اکنون اگر از تهران به سمت شيراز حرکت کنيم نقائص و کاستيهاي فراواني را شاهد خواهيم بود که سفر را براي مسافران و گردشگران داخلي و خارجي دشوار کرده است. نبود سرويس بهداشتي تميز و مناسب، کمبود رستوران و هتل استاندارد، عدم برخورداري جادهها از معماري راه، وضعيت بهداشتي نه چندان مناسب واحدهاي اقامتي و فروشگاهي، عدم وجود ليدرهاي آشنا به فرهنگ و تاريخ کشور وبسياري کمبودهاي ديگر از جمله موانع توسعه گردشگري به شمار ميروند. به همين نسبت کاستيهاي زيادي در حوزههاي گردشگري ريلي و هوايي و دريايي به چشم ميخورد. در راس همه اين نواقص و کاستيها بايستي از تشريفات وقت گير و دردسرآفرين براي متقاضيان گردشگري کشورمان ياد کرد که باعث سوق گردشگران خارجي به کشورهاي همسايه شده است. اين مشکلات به گونهاي است که حتي گردشگران داخلي هم ترجيح ميدهند براي سياحت به کشورهاي همسايه همچون ترکيه و گرجستان بروند و براي اين کشورها ارزبري کنند.