به گزارش خبرنگار تجارت، سال 2014 سال پر از هیجان، برای نفت پایان یافت. در این سال قیمت نفت به شدت کاهش یافت و نزدیک به نیمی از ارزش خود را در شش ماهه دوم از دست داد و از هر بشکه نفت از 110 به حدود 57 دلار در پایان این سال رسیده است. با آغاز سال ۲۰۱۵ موجی از نگرانی برای آینده این بازار شروع شد و همه پیش‌‌بینی‌ها از تداوم روند نزولی بهای نفت در این سال جدید خبر می‌دهد. عامل اصلی کاهش قیمت نفت در 6ماه گذشته به دلیل عرضه بیش از تقاضای نفت است. ترکیب اشباع بازار نفت و افزایش ارزش دلار یک ضربه شدید به قیمت نفت وارد کرده و ممکن است آنقدر پایین بیاید تا تولید مازاد متوقف شود.
با این حال قیمت نفت در اولین روز کاری سال جدید میلادی شرایط متزلزلی دارد به طوری که پس از افزایش اندک در روزهای گذشته، در پایان روز جمعه دوباره سقوط کرد.قیمت نفت برنت دریای شمال در پایان معاملات روز جمعه نزدیک به یک دلار کاهش یافت و با ٩١ سنت کاهش به سطح ٥٦ دلار و ٤٢ سنت برای هر بشکه رسید. بهای نفت دبلیو تی آی آمریکا هم با ٥٨ سنت کاهش یافت و به ٥٢ دلار و ٦٩ سنت رسید.
علت اصلی کاهش قیمت نفت از یکسو افزایش بیش از حد عرضه نفت به بازار جهانی و از سوی دیگر به کاهش تقاضا برای نفت در جهان بر می گردد. به طور معمول از ابتدای سال قرن 21، هر سال با توجه به رشد اقتصادی جهان، تقاضا برای نفت یک تا 5/1 میلیون بشکه افزایش می‌یافت؛ این در حالی است که در چند سال اخیر بخصوص بعد از بحران اقتصادی سال 2008 تا کنون این رشد منفی بوده است. با این وجود نداشتند چشم انداز روشن از آینده اقتصادی جهان به خصوص در منطقه یورو، آینده قیمت نفت را در ابهام فرو برده است. کشورهای تولید کنند برای افزایش سهم خود اقدام به افزایش تولید می‌کردند که در این بین تولید کنندگان نفت متضرر می‌شدند و مصرف کنندگان خوشحال. تولیدکنندگانی مثل عربستان با آغاز جنگ بر سر سهم از بازار، با افزایش تولید و عرضه و همچنین ارائه تخفیف در قیمت نفت باعث افت طلای سیاه شدند و از نفت ارزان حمایت می‌کردند.
عرضه نفت در حالی از تقاضا پیشی گرفت که همه منتظر نشست 6 آذر ماه اوپک بودند تا در این نشست این سازمان تصمیمی برای جلوگیری از ادامه روند افت قیمت نفت بگیرد، اما اوپک در نشست وزرای خود سقف تولید روزانه 30 میلیون بشکه‌ای خود را بدون تغییر تثبیت کرد و اجازه داد قیمت نفت آنقدر پایین بیاید تا تولید نفت شیل آمریکا که به بالاترین سطح سه دهه اخیر رسیده کاهش پیدا کند. افزایش عرضه نفت هم به دلیل بازگشت لیبی و عراق به بازار نفت و همچنین حمایت برخی کشور از نفت ارزان مانند عربستان با افزایش تولید، تولید نفت شیل در امریکا و کانادا به مدد فنآوری بوده است. با این حال کارشناسان عربستان را مقصر افت قیمت نفت می‌دانند که برای ضربه زدن به اقتصادی روسیه و ایران، مانع کاهش تولید اوپک در نشست 166 این سازمان شد. موضوعی که اوباما رییس جمهور امریکا هم آن را تایید کرد.
حال این سوال مطرح می‌شود کف قیمت نفت چه عددی است. برای پاسخ به این سوال باید گفت که هزینه تولید اعضای اوپک کمتر از غیر اوپکی‌هاست. با این حال چندی پیش چند کشور عربی حاشیه خلیج فارس ( امارات، قطر و کویت) عنوان کرده بودند اگر نفت به 40دلار هم برسد اقدامی نخواهند کرد و این به این معنی است که نفت 40دلاری هم برای آنها سودآورد است و اگر نفت به 40دلار برسد این کشورها حتماَ اقدامی در این خصوص خواهند کرد. باید گفت که با نفت 40دلار خیلی از پروژها و حتی سرمایه گذاری در طرح‌های نفتی متوقف خواهد شد و پیش بینی می‌شود که تولید با نفت کمتر از 50دلار به صرفه نباشد و خیلی از تولید کنندگان برای جلوگیری از ضرر بیشتر، تولید خود را متوقف کنند و این باعث تعادل در عرضع و تقاضا و افزایش قیمت نفت شود.
اما مساله این است در حال حاضر با نزدیک به دو میلیون بشکه اضافه عرضه مواجه هستیم یعنی عرضه بر تقاضا پیشی گرفته و تا این مساله حل نشود قیمت نفت افزایش جدی پیدا نمی‌کند.عرضه باید کاهش پیدا کند تا قیمت نفت اصلاح شود. اما فعلا عربستان که عمده‌ترین تولید کننده نفت و آمریکا هم که یک تولید کننده خارج از اوپک است این قصد را ندارد. بنابراین در آینده نزدیک نباید انتظار بازگشت نفت به قیمتهای قبلی را داشته باشیم.دولت آمریکا در آخرین روزهای سال 2014 نیز، با آزادی سازی صادرات نفت این کشور جبهه تازه‌ای را در نبرد جهانی بر سر سهم بازار نفت گشود و تقریبا راه را برای صادرات تقریبا روزانه یک میلیون بشکه نفت سبک به بازارهای غربی هموار کرد.
کاهش قیمت نفت اقتصاد آمریکا، اروپا و خارومیانه را تحت تاثیر قرار داده است اما نفت ارزان قیمت موجب سرعت گرفتن رشد اقتصادی آمریکا بزرگترین اقتصاد جهان شده است. با این حال کارشناسان پیش بینی می‌کنند، قیمت نفت ممکن است در سه ماهه نخست سال 2015 میلادی به روند کاهشی خود ادامه دهد و سپس روندی افزایش به خود بگیرد.
قیمت نفت ایران در مرز 60 دلار
براساس این گزارش، این تاثیر در اقتصاد روسیه و ایران بیشتر احساس می شود و این دو کشور تحت فشارهای بیشتری قرار دارند و به نظر می رسد عوامل و انگیزه‌های سیاسی نیز نقش عمده ای در کاهش بهای نفت برای تحت فشار قرار دادن برخی کشورها داشته باشد.این در حالی است حسین امیرعبداللهیان معاون وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگوی خود با رویترز با بیان اینکه عربستان باید برای افزایش قیمت نفت اقدامی انجام دهد گفت: کشورهای تولیدکننده نفت در خاورمیانه از این وضع لطمه خواهند خورد مگر اینکه روند کاهش قیمتها متوقف شود.ایسنا هم در گزارشی نوشت: بنا به اعلام شرکت ملی نفت ایران هر بشکه نفت سبک ایران در ماه دسامبر با قیمتی معادل 60 دلار و 59 سنت به فروش رسید و این در حالی است که نسبت به ماه نوامبر از کاهش بیش از 15 دلاری برخوردار شد.هر بشکه نفت سنگین ایران نیز در این ماه با کاهش 15 دلار و 53 سنت به 58 دلار و 35 سنت رسید.گفتنی است میانگین وزنی قیمت هر بشکه نفت ایران در ماه دسامبر 59 دلار 21 سنت بوده است.بر این اساس در ادامه روند کاهشی قیمت نفت در بازارهای جهانی، قیمت نفت‌خام سنگین ایران متناسب با شرایط بازار برای تحویل در ماه ژانویه کاهش یافته که البته مدیر اموربین‌الملل شرکت ملی نفت اعلام کرده، این اتفاق ارتباطی به رقابت میان کشورهای عضو اوپک ندارد.
کاهش قطره‌ای تولید نفت اوپک
در حالی که قیمت نفت خام در بازارهای جهانی به دلیل عرضه مازاد، سقوط کرده، بررسی‌ها نشان می‌دهد تولید نفت سازمان کشورهای صادرکننده نفت در ماه دسامبر کمتر از یک درصد کاهش داشته است.بلومبرگ نوشت: براساس نظرسنجی صورت گرفته از شرکت‌های نفتی، تولیدکنندگان و تحلیلگران، تولید 12 عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت ماه گذشته در پی کاهش تولید عربستان، لیبی و امارات، روزانه 122 هزار بشکه(0.4 درصد) کاهش یافت و به 30 میلیون و 229 هزار بشکه در روز رسید. یک منبع آگاه هم به این پایگاه خبری گفت: تقاضای آسیا برای نفت خام عربستان در حال حاضر ضعیف است، این در حالی است که رویترز چندی پیش از از افزایش 5/19درصدی صاردات نفت ایران به 4کشور آسیایی خبرداد.بدون شک در تقابل کشورهای مختلف تولید کننده نفت به ویژه روسیه، آمریکا و عربستان سعودی، وقوع یک آتش سوزی در پایانه اصلی صادرات نفت لیبی به عنوان یکی از کشورهای عضو اوپک عامل تقویت قیمت طلای سیاه در چند روز اخیر بود اما روسیه و عراق برای افزایش سهم خود در بازار به طور بی سابقه ای تولید نفت را افزایش دادند که احتمال کاهش قیمت نفت را بیشتر کرده است.
افزایش بی‌سابقه توليد عراق و روسيه
صادرات نفت خام عراق در آخرین ماه سال ٢٠١٤ میلادی در حالیکه روزهای سختی را پشت سر گذاشت، توانست حد نصاب تازه ای را در تاریخ نفتی این کشور ثبت کند.به گزارش رویترز، سخنگوی وزارت نفت عراق اعلام کرد که صادرات نفت این کشور در ماه دسامبر ٢٠١٤ به روزانه دو میلیون و ٩٤٠ هزار بشکه رسید.این مقدار صادرات نفت در عراق از سال ١٩٨٠ میلادی بی سابقه بوده است.سخنگوی وزارت نفت عراق همچنین درآمد نفتی کشورش در سال ٢٠١٤ را مبلغ ٨٤ میلیارد و ٢١٥ میلیون دلار اعلام کرد. دولت عراق قصد دارد تولید نفت خود را در سالهای آینده افزایش دهد و جایگاه خود را در اوپک به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ نفت این سازمان تثبیت کند. گزارش وزارت انرژی روسیه که روز جمعه منتشر شد نشان می‌دهد متوسط تولید نفت این کشور در سال 2014 به 10 میلیون و 580 هزار بشکه در روز رسید که بالاترین سطح در دوره پس از فروپاشی شوروی سابق به شمار می آید.
افزایش عرضه نفت
کشورهای خارج از اوپک
براساس این گزارش و بر اساس تازه ترین پیش بینی‌های نفتی، در سال جدید میلادی تولید و عرضه نفت کشورهای خارج از اوپک افزایش می یابد اما نرخ رشد تقاضا آهسته می شود.
پایگاه اینترنتی گالف تایمز در این باره نوشت: موسسه گلوبال اینوستمنت هوس پیش بینی کرد که عرضه نفت کشورهای خارج از اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) درسال ٢٠١٥ میلادی یک میلیون و ٣٦٠ هزار بشکه در روز افزایش یابد و به سطح ٥٧ میلیون و ٣١٠ هزار بشکه برسد.گزارش موسسه گلوبال می افزاید: در حالیکه هزینه‌های مالی در سالهای ٢٠١٤ و ٢٠١٥ نشان دهنده روند روبه روشدی هستند، عوامل مخاطره آمیز دیگر مانند مسائل ژئوپلتیکی، محیط زیستی، رژیمهای مالی، راهبردهای نفتی، قیمتهای و تحولات فنی، به تاثیرگذاری خود بر رشد عرضه نفت ادامه می دهند.انتظار می رود عرضه نفت کشورهای خارج از اوپک در سال ٢٠١٥ شاهد رشد دو میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه ای ظرفیت مازاد ناخالص خود باشد.این موسسه همچنین پیش بینی کرد نرخ رشد تقاضا در سال ٢٠١٥ میلادی یک میلیون و ١٢٠ هزار بشکه در روز است.
احتمال تأخیر در پروژه‌های نفت و گاز
روزنامه فایننشال پست نوشت: همزمان با کاهش شدید سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در جهان که یادآور روزهای تیره و تار سالهای ٢٠٠٩ و ١٩٩٩ میلادی است، ٥٩ میلیارد دلار از پروژه‌های نفت و گاز کانادا در سه سال آینده به تأخیر می‌افتد.به گفته مارک اوبرستوتر، تحلیلگر مطالعه‌های بالادستی در موسسه وود ماکنزی در کالیاری، با تداوم قیمتهای کنونی نفت، ممکن است ١٦ فاز از پروژه ماسه‌های نفتی که هنوز تصویب نشده اند، به تعویق بیفتد. کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی دولت‌ها و تولیدکنندگان نفت دنیا را با مشکلاتی مواجه کرده است و شرکت‌های بین المللی نفت که فعالیت شان با قیمت بالای نفت توجیه دارد، بازندگان و مصرف کنندگان نفت برندگان تحولات قیمت محسوب می شوند. شرکت‌های بین المللی نفتی که در نقاط مختلف دنیا به فعالیت‌های اکتشاف، حفاری و تولید نفت خام می پردازند، تحمل قیمتهای پایین نفت خام را به دلیل بالابودن هزینه‌هایشان ندارند. هر دوره کاهش بهای نفت ، افت فعالیت و سود شرکت‌های نفتی بین المللی و بدنبال آن اخراج کارکنان را درپی دارد.تحولات قیمت نفت علایم رکود را در فعالیت شرکت‌های نفتی آشکار کرده است و این شرکت‌ها مجبور شده اند برای کاهش هزینه‌هایشان از تعداد نیروی انسانی فعالشان کم کنند.
