واقعیت دردناک خام فروشی نفت

کورش شرفشاهی

روزنامه نگار

اگر در یک نامگذاری کلی، کشورها را به جهان اول، دوم و سوم تقسیم کرده اند، بی ربط نبوده است. این تقسیم بندی به واسطه ذخایر و منابع خدادادی نبوده بلکه به واسطه رفتار و نحوه استفاده از منابع خدادادی بوده است. هنگامی که کشور ما با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز جهان...... همچنان با اتهام جهان سومی رو به رو می شود، نیازمند بررسی است. در اینکه سالها خام فروشی کرده ایم تا بتوانیم هزینه های جاری کشور را تامین کنیم، واقعیتی تاسف آور است. نفت، گاز، سنگ تزیینی، مس، آهن، سرب، روی، اورانیوم و خلاصه اینکه هر چه از ذخایر خدادادی را استخراج کردیم، بدون آنکه فناوری خاصی روی آن انجام بدهیم و ارزش افزوده ایجاد کنیم، فروختیم و خوردیم. کار زیرساختی انجام ندادیم و تنها بروکراسی اداری را رقم زدیم تا بیکاران را پشت میزها بنشانیم و پول نفت را بین آنها تقسیم کنیم. زمانی این واقعیت برایمان دردناک تر است که وضعیت کشورهای توسعه یافته و نحوه رفتار آنها را با فروش نفت ببینیم. نروژ نیز ذخایر عظیم نفتی را دارد اما اعتقاد آنها بر این است که کل درآمد ناشی از فروش نفت به عنوان منبع طبیعی خدادادی که متعلق به همه نسلهای مردم نروژ است، باید برای مردم همه نسلها باقی بماند و همه از مزایای آن بهرهمند شوند. “ادسوور هارالسن” مدیر کل فناوری و صنعت وزارت نفت و انرژی نروژ می گوید: “موجودی این صندوق به اقتصاد عمومی کشور وارد نخواهد شد چرا که اگر این صندوق را خرج امور داخلی نروژ میکردیم به افرادی چاق و تنبل تبدیل می شدیم! این در حالی است که سیاست کشورما بر فروش نفت خام استوار است و دلیل اثبات این ادعا، بودجه های سالانه ای است که بر مبنای فروش نفت بسته می شود. البته ما نیز صندوق ذخیره ارزی را تعریف کردیم تا درآمدهای نفتی که بیشتر از میزان تعریف شده در بودجه است را در آن ذخیره کنیم و برای توسعه کشور در به بخشهای صنعت و کشاورزی وام بدهیم، اما سابقه سالهای گذشته نشان می دهد که این صندوق نیز موفقیت چندانی نداشته و به اشکال مختلف از آن برداشت کرده ایم و هرگز به صندوق بازنگشته است. از سوی دیگر فعالیت بخش اکتشاف وزارت نفت دایم از شناسایی مخازن جدید نفت و گاز خبر می دهد، مخازنی که می تواند سالها نگرانی بودجه ریزان کشور را از کسری بودجه آسوده کند. کافی بود با برخی کشورهای جهان اول رایزنی و از تجارب آنها استفاده می کردیم. ایکاش به جای آنکه از آمدن استات اویل به کشورمان خوشحال یا از رفتن آن مظطرب می شدیم، متوجه می شدیم که این شرکت بزرگ نفتی متعلق به کشور 5 میلیون نفری نروژ است. کشوری که درآمد حاصل از فروش نفت را در بخش های زیربنایی سرمایه گذاری و این شرکت بزرگ را راه اندازی کرد تا ایران و عربستان برای همکاری با آن رقابت کنند. به هر صورت اکنون زمان آن فرا رسیده که در اندیشه سرمایه گذاری برای صنایع زیربنایی باشیم و اگر نفت را استخراج می کنیم یا از اکتشاف ذخایر جدید ذوق زده می شویم، به فکر آن باشیم که نفت می تواند آینده ساز باشد به شرط آنکه نگاه مان را به نفت متفاوت کنیم.