گذشت آن زمان که زنان به عنوان عناصر اقتصادی خنثی تنها وظیفه سروسامان دادن به امور خانه و فرزندان را برعهده داشتند آن هم بی هیچ گونه مزد و مواجب و چشمداشتی.
به گزارش تجارت آنلاین، تا چند سال پیش حتی شنیدن اینکه مدیر یک پمپ بنزین یا یک شرکت بازرگانی اسم و رسم‌دار یک زن است برای همگان تعجب‌آور و برای عده‌ای رویایی دست‌نایافتنی بود اما امروز حتی دیدن زنانی که پشت رل یک اتوبوس مسافربری یا کامیون 18 چرخ با بار چند ده تنی نشسته‌اند چندان تعجب‌برانگیز نیست. هرچند هنوز هم نگاه ها و طرز تفکر برخی افراد عوض نشده اما این گونه افکار هیچ نتوانسته در مقابل سیل سهم‌خواهی و پیشرفت زنان قدعلم کند. شاهد این اظهارات نیز چیزی نیست جز تعداد چندبرابری دختران دانشجو در مقابل پسران. علت اینکه چرا و چگونه زنان به بازوی اقتصادی جامعه تبدیل شدند فراوان است. برای نمونه محمد مالجو، اقتصاددان، علت این مضوضع را اینگونه بیان می‌کند:« اقتصاد خانواده ایرانی دیگر جوابگوی خانواده تک‌نان‌آور نبود و زنان ناگزیر از ورود به بازار کار بودند. تغییراتی که در ساختار دخل و خرج خانواده‌های طبقات متوسط و کارگری طی دوره پس از جنگ به وقوع پیوست، تا حد زیادی می‌تواند ورود فزاینده زنان را به بازار کار توضیح دهد.» با این وجود اما هر دم از باغ نگاه‌های تبعیض‌آمیز و جنسیتی در جامعه ما بری می رسد؛ یک بار محدودیت برای اشتغال زنان در کافی شاپ ها و رستوران ها، یک بار ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه ها، یک بار تفکیک جنسیتی در ادارات دولتی و اخیرا هم محدودیت بی سابقه برای اشتغال زنان در طرح مجلس (به این ترتیب که اشتغال زنان در واحدهای صنفی منوط به رعایت « حرمت « آنها و پرهیز از اختلاط با مردان دانسته شده و در صورت نیازمندی نوع کار واحد صنفی به کار شبانه زنان، کارفرما نیازمند دریافت مجوز از اداره اماکن نیروی انتظامی خواهد بود که در صورت تصویب این طرح ایران باید به دلیل اعمال تبعیض جنسیتی به سازمان جهانی کار (ILO) پاسخگو باشد). این در حالی است که بی شک بخش عظیمی از زنان ما در بازار کار متخصصان و کارشناسان خبره ای هستند که کشور برای رشد و توسعه و پیشرفت بی نیاز از مهارت و استعداد آنها نیست. این در حالی است که آخرین آمار از مهاجرت نخبگان ایرانی، دختران و زنان را 40 درصد (60هزار نفر) از مجموع تمام مغزهایی دانسته که از کشور فرار می کنند. کارشناسان این آمار را به جایگاه اجتماعی و نرخ بالای بیکاری زنان نسبت می‌دهند که طی دو دولت‌های پیشین به 43 درصد رسید. هرچند به اعتقاد برخی کارشناسان و فعالان حوزه زنان این وضعیت وخیم اکنون تا حدی التیام یافته است. هرچند به گفته یک فعال حقوق زنان همچنان موانع بسیاری بر سر راه نقش‌آفرینی و حضور پررنگ زنان در زمینه اقتصاد وجود دارد از جمله نوع نگاه و طرز تفکر جامعه. در همین زمینه به سراغ دو تن از کارشناسان حوزه زنان و اقتصاد رفتیم تا وضعیت امروز زنان در بازار اقتصادی را جویا شویم.
بهمن آرمان: «تفکیک جنسیتی» جرمی رایج در ایران
بهمن آرمان،اقتصاددان، در این باره معتقد است: «دیدگاه‌هایی در دولت‌های قبلی وجود داشته که هدف از آنها خانه‌نشین کردن زنان بوده است ولی آنچه در جامعه شاهد آن هستیم عکس این موضوع را نشان می‌دهد چنانچه ما روز به روز شاهد افزایش حضور و نقش زنان در اقتصاد ایران هستیم. حتی در محدوده‌هایی که تا چند سال پیش زنان اجازه ورود به آن حیطه را نداشتند ما امروز شاهد حضور آنان در این محدوده‌ها نیز هستیم.» وی با بیان اینکه «به عبارت دیگر با توجه به آنچه امروز در بخش فیزیکی اقتصاد ایران شاهد آن هستیم نمی‌شود حضور زنان را نادیده گرفت»، در گفتگو با تجارت بیان می‌کند:« در دولت‌های قبل هرچند تلاش‌هایی برای به حاشیه راندن زنان از صحنه اقتصاد صورت گرفت اما باید به این نکته توجه داشت که زنان نیمی از جامعه را تشکیل‌می دهند، در ساختار اقتصادی کشور حضور دارند و در کارخانه‌ها و فعالیت‌های تولیدی کشور نقش بسزایی دارند؛ چنانچه اگر به کارخانه‌های کشور سری بزنید حضور زنان در این عرضه را خواهید دید که تا چه میزان قابل توجه است.» این اقتصاددان با تاکید بر اینکه «هرچند ایران طبق آمار فاصله بسیاری با استانداردهای جهانی به لحاظ نقش و کارآفرینی زنان در تولید ناخالص داخلی دارد» خاطرنشان می‌کند:« اما در مقایسه با کشورهای مشابه، زنان در ایران نقش بسیاری در ساختار اقتصادی ایران ایفا می‌کنند. نمونه این موضوع را می‌توان در تعداد خبرنگاران اقتصادی زن در مقایسه با خبرنگاران اقتصادی مرد مشاهده کرد.» آرمان ادامه می‌دهد:« اگرچه تلاش‌هایی که در دولت‌های قبلی صورت گرفت تا ایران به طور کل عقب‌نشینی کند و این عقب‌نشینی در مورد زنان محسوس‌تر بود، آنچه امروز شاهد آن هستیم چیزی برعکس آن تلاش‌هاست چراکه با روی کار آمدن دولت یازدهم فضا برای کار و فعالیت زنان بیشتر شده است.» رئیس اسبق اداره مطالعات و بررسی‌های اقتصادی بورس تهران در ادامه به نکته مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید:« باید یادآوری کنم مشکلی که ما امروز با آن مواجه هستیم موضوع «تفکیک جنسیتی» در ایران است. مسئله تفکیک جنسیتی در بیشتر کشورهای جهان یک «جرم» است برای مثال در یک آگهی استخدامی اگر جنسیت یا حتی نژاد و مذهب مطرح شود در بسیاری از جوامع این موضوع یک جرم محسوب می‌شود چون نوعی تبعیض اجتماعی است در حالی که ما هر روز در ایران و در آگهی‌های استخدامی شاهد این تبعیض‌های اجتماعی هستیم زیرا بیشتر آگهی‌ها خواهان استخدام مردان هستند.» آرمان در ادامه با تاکید بر اینکه « البته محدودیت‌ها در ایران فقط به موضوع تفکیک جنسیتی ختم نمی‌شود»، اظهار می‌کند:« ما محدودیت‌های قانونی و سلیقه‌ای را نیز در مورد زنان شاهد هستیم. در حالی که در بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا اینگونه محدودیت‌های قانونی و سلیقه‌ای ملغی شده و زنان حتی بسیاری از شغل‌های سخت و طاقت‌فرسا مثل کار در معادن زیرزمینی یا کار در کارخانه‌ها و کوره‌های فولاد و... را برعهده دارند.» این اقتصاددان اضافه می‌کند:« البته در ایران نیز زنانی هستند که در مشاغل سخت مشغول به کار هستند مثل کار در کارخانه‌های صنایع غذایی، چینی‌آلات، صنایع نساجی و... حتی طبق آمار تعداد زنان پزشک ایرانی بسیار بیشتر از پزشکان مرد است.»آرمان د رپایان خاطرنشان می‌کند: «با این اوصاف من معتقدم حضور زنان در اقتصاد ایران چشمگیر و غیرقابل انکار است زیرا فضای محدودکننده پیشین تمام و توسعه اقتصادی در کشور حاکم شده است و از آنجا که توسعه اقتصادی بدون حضور همه افراد جامعه امکان‌پذیر نیست پس توسعه اقتصادی در کشور بدون حضور زنان امکان‌پذیر نخواهد بود.»
فریده غیرت:بازار آزاد، آزاد برای حضور زنان
فریده غیرت، فعال حوزه زنان نیز در گفت‌وگو با تجارت وضعیت زنان را در بازار کار ایران به دو قسمت تفکیک می‌کند:« در مسائل و بازار اقتصادی دو نوع ورود برای زنان وجود دارد؛ یکی «ورود آزاد به بازار اقتصاد و سرمایه» و دیگری «ورود به بازار کار از طریق وابستگی به کارهای دولتی»این وکیل دادگستری درخصوص اشتغال زنان در حوزه کار دولتی می‌گوید: «از طریق کار دولتی طبیعی است که زنان چندان اجازه فعالیت و حضور گسترده را ندارند و نخواهند داشت و فضای کارهای دولتی چندان برای زنان در مقایسه با مردان باز نیست. به عبارت دیگر اگر در مسائلی نیاز به یک مثلا صاحب سرمایه یا اقتصاددان باشد وسواس و ممنوعیت بسیاری برای استفاده از زنان در این زمینه وجود دارد به عبارت دیگر اول مردان اولویت دارند، دوم هم مردان و در نهایت اگر کیس مناسبی در این زمینه پیدا نشد در نهایت با وسواس بسیار به سراغ زنان می‌روند. به عبارت بهتر تمایل به مردان در بازار اقتصاد بسیار بیشتر از زنان است.»وی با اشاره به حوزه بازار آزاد نیز بیان می‌کند:« خوشبختانه در قسمت اول که ورود آزد و بدون محدودیت زنان به بازار اقتصاد، کار و سرمایه است، حضور و ورود زنان افزایش چشمگیری پیدا کرده است با این وجود نمی‌توانیم بگوییم که خالی از مانع و مشکل است. بلکه قطعا مشکلات و موانع بسیاری را به همراه دارد اما به مراتب وضعیت در این بخش بهتر از بخش دولتی است.»غیرت با اشاره به این موضوع که « در اینجا یادآوری کنم که دو دولت قبل دولت‌های محدودیت بودند به خصوص برای زنان» اظهار می‌کند:« این واقعیتی است که همگان بر آن واقف‌اند. بخشی از قوانین، دستورات و آیین‌نامه‌هایی که در این دو دولت وضع یا تصویب شد اعمال محدودیت‌هایی برای زنان و هدف خانه‌نشین‌کردن آنان بود. در دولت آقای روحانی هرچند این وضعیت بهتر شد اما نباید از یاد ببریم که هرچقدر هم دولت یازدهم اصرار بر آزاداندیشی و قائل شدن حقوقی برابر به زنان و مردان باشد موانع موجود دست و بال دولت را بسته است و نمی‌توانیم منکر این موانع باشیم.» وی ادامه می‌دهد:« با وجود این موانع دست و پاگیر، این دولت اقداماتی خوبی را انجام داده و راه را برای پیشرفت زنان باز گذاشته است. در طرف دیگر ماجرا خود زنان قرار دارند که باید از این فرصت پیش‌آمده برای پیشرفت و احقاق حقوق از دست رفته‌شان بهره ببرند هرچند موانع سختی پیش پایشان قرار دارد.» این فعال حقوق زنان با اشاره به مانع اصلی بر سر راه پیشرفت زنان بیان می‌کند:« منظور از موانع نیز آن چیزهایی است که در اجتماع وجود دارد از جمله طرز فکر و دید در جامعه. برای مثال یک استاد اقتصاد زن و یک استاد اقتصاد مرد را در نظر بگیرید. با کمال تاسف بیشتر افراد در جامعه ما تمایل بیشتری به شنیدن سخنان و دیدگاه‌های استاد اقتصاد مرد دارند.» غیرت در پایان با تاکید بر اینکه «این دید و طرز فکر جامعه نیز از سنت‌ها، محدودیت‌ها و عدم توجه زنان به خودشان نشات می‌گیرد» خاطرنشان می‌کند:« اکنون نیز که جامعه ما دچار تغییر شده و زنان خواهان تغییر و پیشرفت هستند طبیعی است که برای از میان برداشتن این مانع بزرگ مشکلات بیشتری را پیش رو دارند.»
خبرنگار: سارا علایی
بهمن آرمان: «تفکیک جنسیتی» جرمی رایج در ایران
بهمن آرمان،اقتصاددان، در این باره معتقد است: «دیدگاه‌هایی در دولت‌های قبلی وجود داشته که هدف از آنها خانه‌نشین کردن زنان بوده است ولی آنچه در جامعه شاهد آن هستیم عکس این موضوع را نشان می‌دهد چنانچه ما روز به روز شاهد افزایش حضور و نقش زنان در اقتصاد ایران هستیم. حتی در محدوده‌هایی که تا چند سال پیش زنان اجازه ورود به آن حیطه را نداشتند ما امروز شاهد حضور آنان در این محدوده‌ها نیز هستیم.» وی با بیان اینکه «به عبارت دیگر با توجه به آنچه امروز در بخش فیزیکی اقتصاد ایران شاهد آن هستیم نمی‌شود حضور زنان را نادیده گرفت»، در گفتگو با تجارت بیان می‌کند:« در دولت‌های قبل هرچند تلاش‌هایی برای به حاشیه راندن زنان از صحنه اقتصاد صورت گرفت اما باید به این نکته توجه داشت که زنان نیمی از جامعه را تشکیل‌می دهند، در ساختار اقتصادی کشور حضور دارند و در کارخانه‌ها و فعالیت‌های تولیدی کشور نقش بسزایی دارند؛ چنانچه اگر به کارخانه‌های کشور سری بزنید حضور زنان در این عرضه را خواهید دید که تا چه میزان قابل توجه است.» این اقتصاددان با تاکید بر اینکه «هرچند ایران طبق آمار فاصله بسیاری با استانداردهای جهانی به لحاظ نقش و کارآفرینی زنان در تولید ناخالص داخلی دارد» خاطرنشان می‌کند:« اما در مقایسه با کشورهای مشابه، زنان در ایران نقش بسیاری در ساختار اقتصادی ایران ایفا می‌کنند. نمونه این موضوع را می‌توان در تعداد خبرنگاران اقتصادی زن در مقایسه با خبرنگاران اقتصادی مرد مشاهده کرد.» آرمان ادامه می‌دهد:« اگرچه تلاش‌هایی که در دولت‌های قبلی صورت گرفت تا ایران به طور کل عقب‌نشینی کند و این عقب‌نشینی در مورد زنان محسوس‌تر بود، آنچه امروز شاهد آن هستیم چیزی برعکس آن تلاش‌هاست چراکه با روی کار آمدن دولت یازدهم فضا برای کار و فعالیت زنان بیشتر شده است.» رئیس اسبق اداره مطالعات و بررسی‌های اقتصادی بورس تهران در ادامه به نکته مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید:« باید یادآوری کنم مشکلی که ما امروز با آن مواجه هستیم موضوع «تفکیک جنسیتی» در ایران است. مسئله تفکیک جنسیتی در بیشتر کشورهای جهان یک «جرم» است برای مثال در یک آگهی استخدامی اگر جنسیت یا حتی نژاد و مذهب مطرح شود در بسیاری از جوامع این موضوع یک جرم محسوب می‌شود چون نوعی تبعیض اجتماعی است در حالی که ما هر روز در ایران و در آگهی‌های استخدامی شاهد این تبعیض‌های اجتماعی هستیم زیرا بیشتر آگهی‌ها خواهان استخدام مردان هستند.» آرمان در ادامه با تاکید بر اینکه « البته محدودیت‌ها در ایران فقط به موضوع تفکیک جنسیتی ختم نمی‌شود»، اظهار می‌کند:« ما محدودیت‌های قانونی و سلیقه‌ای را نیز در مورد زنان شاهد هستیم. در حالی که در بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا اینگونه محدودیت‌های قانونی و سلیقه‌ای ملغی شده و زنان حتی بسیاری از شغل‌های سخت و طاقت‌فرسا مثل کار در معادن زیرزمینی یا کار در کارخانه‌ها و کوره‌های فولاد و... را برعهده دارند.» این اقتصاددان اضافه می‌کند:« البته در ایران نیز زنانی هستند که در مشاغل سخت مشغول به کار هستند مثل کار در کارخانه‌های صنایع غذایی، چینی‌آلات، صنایع نساجی و... حتی طبق آمار تعداد زنان پزشک ایرانی بسیار بیشتر از پزشکان مرد است.»آرمان د رپایان خاطرنشان می‌کند: «با این اوصاف من معتقدم حضور زنان در اقتصاد ایران چشمگیر و غیرقابل انکار است زیرا فضای محدودکننده پیشین تمام و توسعه اقتصادی در کشور حاکم شده است و از آنجا که توسعه اقتصادی بدون حضور همه افراد جامعه امکان‌پذیر نیست پس توسعه اقتصادی در کشور بدون حضور زنان امکان‌پذیر نخواهد بود.»
فریده غیرت:بازار آزاد، آزاد برای حضور زنان
فریده غیرت، فعال حوزه زنان نیز در گفت‌وگو با تجارت وضعیت زنان را در بازار کار ایران به دو قسمت تفکیک می‌کند:« در مسائل و بازار اقتصادی دو نوع ورود برای زنان وجود دارد؛ یکی «ورود آزاد به بازار اقتصاد و سرمایه» و دیگری «ورود به بازار کار از طریق وابستگی به کارهای دولتی»این وکیل دادگستری درخصوص اشتغال زنان در حوزه کار دولتی می‌گوید: «از طریق کار دولتی طبیعی است که زنان چندان اجازه فعالیت و حضور گسترده را ندارند و نخواهند داشت و فضای کارهای دولتی چندان برای زنان در مقایسه با مردان باز نیست. به عبارت دیگر اگر در مسائلی نیاز به یک مثلا صاحب سرمایه یا اقتصاددان باشد وسواس و ممنوعیت بسیاری برای استفاده از زنان در این زمینه وجود دارد به عبارت دیگر اول مردان اولویت دارند، دوم هم مردان و در نهایت اگر کیس مناسبی در این زمینه پیدا نشد در نهایت با وسواس بسیار به سراغ زنان می‌روند. به عبارت بهتر تمایل به مردان در بازار اقتصاد بسیار بیشتر از زنان است.»وی با اشاره به حوزه بازار آزاد نیز بیان می‌کند:« خوشبختانه در قسمت اول که ورود آزد و بدون محدودیت زنان به بازار اقتصاد، کار و سرمایه است، حضور و ورود زنان افزایش چشمگیری پیدا کرده است با این وجود نمی‌توانیم بگوییم که خالی از مانع و مشکل است. بلکه قطعا مشکلات و موانع بسیاری را به همراه دارد اما به مراتب وضعیت در این بخش بهتر از بخش دولتی است.»غیرت با اشاره به این موضوع که « در اینجا یادآوری کنم که دو دولت قبل دولت‌های محدودیت بودند به خصوص برای زنان» اظهار می‌کند:« این واقعیتی است که همگان بر آن واقف‌اند. بخشی از قوانین، دستورات و آیین‌نامه‌هایی که در این دو دولت وضع یا تصویب شد اعمال محدودیت‌هایی برای زنان و هدف خانه‌نشین‌کردن آنان بود. در دولت آقای روحانی هرچند این وضعیت بهتر شد اما نباید از یاد ببریم که هرچقدر هم دولت یازدهم اصرار بر آزاداندیشی و قائل شدن حقوقی برابر به زنان و مردان باشد موانع موجود دست و بال دولت را بسته است و نمی‌توانیم منکر این موانع باشیم.» وی ادامه می‌دهد:« با وجود این موانع دست و پاگیر، این دولت اقداماتی خوبی را انجام داده و راه را برای پیشرفت زنان باز گذاشته است. در طرف دیگر ماجرا خود زنان قرار دارند که باید از این فرصت پیش‌آمده برای پیشرفت و احقاق حقوق از دست رفته‌شان بهره ببرند هرچند موانع سختی پیش پایشان قرار دارد.» این فعال حقوق زنان با اشاره به مانع اصلی بر سر راه پیشرفت زنان بیان می‌کند:« منظور از موانع نیز آن چیزهایی است که در اجتماع وجود دارد از جمله طرز فکر و دید در جامعه. برای مثال یک استاد اقتصاد زن و یک استاد اقتصاد مرد را در نظر بگیرید. با کمال تاسف بیشتر افراد در جامعه ما تمایل بیشتری به شنیدن سخنان و دیدگاه‌های استاد اقتصاد مرد دارند.» غیرت در پایان با تاکید بر اینکه «این دید و طرز فکر جامعه نیز از سنت‌ها، محدودیت‌ها و عدم توجه زنان به خودشان نشات می‌گیرد» خاطرنشان می‌کند:« اکنون نیز که جامعه ما دچار تغییر شده و زنان خواهان تغییر و پیشرفت هستند طبیعی است که برای از میان برداشتن این مانع بزرگ مشکلات بیشتری را پیش رو دارند.»
خبرنگار: سارا علایی
آخرین اخبار
پرطرفدارترین عناوین