ناکارآمدی نظام ارجاع در نظام معندسی ساختمان؛
گروه راه و مسکن: سيستم ارجاع کار نظارت بر ساخت و ساز که از سال ۹۲ در نظام مهندسي ساختمان استان تهران راهاندازي شده، با مشکلات متعددي مواجه است واعتراض بسياري از مهندسان را برانگيخته است. از آذر ماه سال گذشته که آخوندي، وزير راه و شهرسازي موضوع اصلاح برخي ايرادات موجود در اداره سازمانهاي نظام مهندسي ساختمان را در دستور کار قرار داد، همواره يکي از اين اشکالات را موضوع توزيع کوپني سيستم ارجاع کار در نظام مهندسي عنوان ميکرد که براساس اين سيستم تنها تعداد معدودي از ميان ۱۲۰ هزار مهندس عضو نظام مهندسي ساختمان استان تهران ميتوانند پروژههاي بزرگ مقياس را براي خود جذب کنند. صاحبان پروژه براي جذب مهندس ناظر موظف هستند پروژه خود را در سامانه سازمان نظام مهندسي استان خود ثبت کنند و اين سامانه بطور اتوماتيک، پروژه را به مهندسان عضو سازمان که در نوبت دريافت کار هستند، ارجاع ميدهد. پروژههاي زير ۲ هزار مترمربع به اعضاي حقيقي و پروژههاي با متراژ بالاي ۲ هزارمترمربع صرفا به اعضاي حقوقي(شرکتهاي مهندسي)سازمانهاي نظام مهندسي استانها ارجاع ميشود.
گردش مالي ۱۵۰۰ ميليارد توماني
حامد مظاهريان، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازي بهمن ماه سال قبل در گفتگو با مهر با بيان اينکه گردش مالي سازمانهاي نظام مهندسي ساختمان در سراسر کشور يکهزار و ۵۰۰ ميليارد تومان است، درباره توزيع پروژههاي نظارتي و اجرايي گفت: در سازمانهاي نظام مهندسي به بهانه ارجاع پروژههاي ساختماني بالاي ۲ هزار متر مربع به دارندگان پروانههاي حقوقي نظارت بر ساخت و ساز، تنها کمتر از ۳۰ شرکت نظارتي که عمدتا در دورههاي گذشته سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران، به تعدادي از اعضاي هيئت مديره اين سازمان وابسته بودهاند امکان دريافت پروژههاي بزرگ مقياس را داشتهاند.
پروژههاي بزرگ در اختيار ۲۷ شرکت نظارتي
اکبر ترکان، رئيس سابق شوراي مرکزي نظام مهندسي ساختمان کشور نيز پيش از اين گفته بود که در دوره گذشته نظام مهندسي ساختمان استان تهران که سالانه چند صد هزار متر مربع پروژه ساختماني وجود داشت، تنها ۲۷ شرکت بودند که به دليل وابستگي به تعدادي از اعضاي هيئت مديره اين سازمان توانسته بودند بخش اعظم پروژههاي بالاي ۲ هزار متر مربعي را در اختيار داشته باشند.
عدم شفافيت سامانه ارجاع کار
مهدي.ي يکي از مهندسان عضو سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران در گفتگو با مهر درباره سامانه الکترونيکي ارجاع کار در اين سازمان اظهار داشت: يکي از ايراداتي که اين سامانه دارد اين است که مشخص نيست براساس کدام صلاحيتها پروژههاي بزرگ به چند فرد معدود که داراي پروانه حقوقي هستند، واگذار ميشود و تواناييهاي اين مهندسان با توجه به کدام ويژگي حرفهاي آنها سنجيده ميشود که ميتوانند پروژههاي سنگين را براي خود بردارند.
پروانههاي نظارت حقوقي؛ آغاز پديده امضاءفروشي
اين عضو سازمان نظام مهندسي استان تهران ادامه داد: براي آنکه من و بخش عمدهاي از مهندسان عضو نظام مهندسي بتوانيم پروانه نظارت حقوقي و شرکتي داشته باشيم تا براساس آن پروژههاي بالاي ۲ هزار متر مربع به ما برسد، بايد با تعدادي از مهندسان پروانههاي خود را تجميع کرده و درخواست ايجاد شرکت نظارت بر ساخت و ساز کنيم. در اين صورت بايد همه آنها به يک مهندس وکالت بدهند و آن يک فرد در سامانه بهعنوان دارنده پروانه حقوقي به رسميت شناخته ميشود که درنتيجه همه تراکنشهاي مالي موجود در سامانه و درآمدهاي حاصل از نظارت، به اين فرد واگذار ميشود و سپس وي بايد به توزيع درآمدها ميان ساير مهندساني که شرکت نظارتي را تأسيس کردهاند بپردازد. اين اتفاق سبب بروز اختلاف ميان مهندساني که با يکديگر پروانهها را تجميع کردهاند ميشود. بنابراين بسياري از مهندسان داراي پروانه يا حاضر نيستند چنين کاري کنند يا اينکه به امضاء فروشي روي ميآورند.
ايرادات فني سامانه و عدم ثبت پروژههاي دريافتي
سياوش.م يکي ديگر از مهندسان عضو نظام مهندسي با بيان اينکه يکي از مشکلات سامانه توزيع کار در سازمان نظام مهندسي ساختمان، وجود ايرادات فني است به مهر گفت: به عنوان مثال در سال گذشته من شخصا توانستم سه پروژه نظارت بر ساخت و ساز در تهران دريافت کنم ولي سامانه اين موضوع را درج نکرده و براي من يک سال دوري از کار مهندسي ثبت شده است. درنتيجه من در سيستم نوبتدهي پروژههاي نظارتي امسال، چند صد نفر عقب افتادهام و به اين زوديها به من نوبت نميرسد. وي تأکيد کرد: وقتي هم که به سازمان اين ايراد فني را گوشزد ميکنيم پاسخ عجيبي ميدهند و ميگويند ۱۲۰ نفر در استان تهران با چنين مشکلي مواجه شدهاند و اگر بخواهيم اين ايراد را اصلاح کنيم، چند صد نفري که به دليل اين اشتباه سيستم، در نوبت دريافت پروژه جلو افتادهاند، اعتراض خواهند کرد!
تغيير ناگهاني نوبت مهندسان در سامانه
محمدرضا.ه يکي ديگر از مهندسان عضو نظام مهندسي تهران که پروانه نظارت حقيقي دارد، با بيان اينکه دريافت پروژههاي سنگين از سوي مهندسان و اعضاي معمولي اين سازمان بيشتر به يک رؤيا ميماند به مهر گفت: سامانه توزيع کار در نظام مهندسي بسيار غيرشفاف است؛ براي مثال فردي در نوبت نخست قرار دارد و طبيعتا بايد اولين پروژه ساختماني که به سازمان ارجاع ميشود، به اين فرد برسد، اما اين اتفاق نميافتد و آن را مهندسي ديگر که نوبت نهم يا دهم دارد دريافت ميکند! براساس کدام صلاحيت حرفهاي نوبتها جابه جا ميشود؟ سازمان نظام مهندسي تهران بايد اين موضوع را براي همه مهندسان عضو، شفافسازي کند.
سامانه ارجاع کار به سامانه امور مالياتي متصل نيست
شهرام.ب نيز يکي ديگر از ايرادات سامانه را مشکلات مالياتي مهندسان عنوان کرد و به مهر گفت: در حالي که سازمان نظام مهندسي استان تهران ميتواند با امضاي تفاهمنامهاي با سازمان امور مالياتي، همه اقدامات مالياتي مهندسان را براساس گردش مالي و اتفاقات مندرج در سامانه انجام دهد، اين اتفاق نميافتد و ما هر ساله مجبوريم براي دريافت مفاصا حساب از سازمان مالياتي، نامهاي مبني بر ميزان گردش مالي خود در سامانه توزيع پروژههاي نظارتي نظام مهندسي تهران از اين سازمان دريافت کرده و آن را به سازمان مالياتي تحويل دهيم؛ اما در اين سازمان هيچ کس پاسخگوي تعداد زياد مهندساني که با چنين وضعيتي روبه رو هستند، نيست و بعضا چهار يا پنج ماه (که همواره در نيمه نخست هر سال که موقع ساخت وساز است)، مهندسان در سازمان مالياتي به دنبال دريافت مفاصا حساب هستند و اين دوري از فعاليت حرفهاي سبب ميشود تا در سامانه توزيع کار چند ماه دوري از کار حرفهاي درج شود و درنتيجه اين مهندس در نوبتهاي بعدي دريافت پروژه نظارت بر ساخت و ساز، بسيار عقب ميافتد.
مشکلات سيستم ارجاع کار براي نظام مهندسي
حمزه شکيب عضو هيئت مديره سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران در گفتگو با مهر درباره مشکلات سامانه ارجاع کار اظهار داشت: سيستم ارجاع کار از سال ۹۲ و همزمان با آغاز دوره هيئت مديره ششم اين سازمان فعاليت خود را آغاز کرد اما به دليل آنکه پيريزي اوليه اين سيستم اشتباه بود، کاري که ميتوانست به ايجاد شفافيت در توزيع پروژهها منجر شود، باعث از هم پاشيدگي سازمان شده است. وي ادامه داد: يکي از دلايل اين اتفاق اين بود که پيريزي سيستم ارجاع کار براساس منافع شخصي برخي مديران نظام مهندسي طرحريزي شد و منافع مهندسان در نظر گرفته نشد تا همه اعضاء عادلانه از آن بهره مند شوند. وي يکي ديگر از دلايل وقوع مشکلات متعدد در نظام توزيع کار را سوءاستفاده تعدادي از سرمايهگذاران کلان بخش مسکن و ساختمان از وضعيت موجود عنوان کرد و گفت: اين دسته از سازندگان از مجريان ذي صلاح در پروژههاي ساختماني خود بهره نميبرند که درنتيجه منافع ملي با عدم رعايت مقررات ملي ساختمان ضربه ميخورد اين ضربه به منافع ملي را ميتوان در هنگام سوانح طبيعي (زلزله) يا غيرطبيعي (آتش سوزيهاي بزرگ) دريافت که متأسفانه تا کنون مصاديق آن در کشور کم نبوده است. وي افزود: پيشنهاد ميدهم براي رفع اين مشکلات و بازگشت سيستم ارجاع کار به روند طبيعي و شفاف خود، سازمان بازرسي کل کشور يا معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازي از سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران درخصوص ۵ سال اجراي سيستم ارجاع کار تحقيق و تفحص کند.
تخلفها در سيستم ارجاع کار متعدد است
مهدي روانشادنيا، عضو هيئت مديره سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران در گفتگو با مهر با بيان اينکه سيستم ارجاع کار هم جنبههاي مثبت دارد و هم منفي افزود: يکي از جنبههاي مثبت آن اين بود که ارتباط مالي سازنده با ناظر قطع ميشود و منزلت بازرسي ناظر در ساختمان فارغ از ارتباطات مالي سازنده با ناظر حفظ شود و درنتيجه جنبههاي مهندسي سازي در ساخت و سازها رعايت شود. وي ادامه داد: با اين حال سيستم ارجاع کار اشکالات و ايرادات جدي هم دارم که مهمترين آنها اين بود که توزيع و تقسيم کارها به هر شکلي انجام ميشد با اعتراضاتي از سوي مهندسان مواجه ميشد. يکي از تبعات ديگر سيستم ارجاع کار و توزيع کوپني پروژهها ميان مهندسان، تأسيس تعداد زيادي شرکت کاغذي از سوي چند نفر انگشت شمار بود که صرفا بتوانند در صف انتظار قرار بگيرند و در عين حال تعداد نامها و شرکتهايي که از طرف يکي يا چند نفر معدود در صف انتظار بود، متعدد بود که اگر اسم هر کدام از شرکتها خارج ميشد، به هر حال منفعت اصلي به همان فردي ميرسيد که همه شرکتهاي خود را در صف انتظار براي دريافت پروژه نظارتي نام نويسي کرده بود.
هزار شرکت کاغذي وابسته به چند نفر
اين کارشناس فعاليتهاي عمراني و ساخت و ساز يادآور شد: در سال ۹۲ تعداد شرکتهاي کاغذي که متعلق به چند نفر بودند و در صف دريافت پروژه نظارتي در سيستم ارجاع کار ميايستادند، ۲۰۰ شرکت بود که در حال حاضر به يکهزار شرکت رسيده است. وي در پاسخ به اين پرسش که چگونه با وجود اين تعداد شرکت کاغذي، همچنان همه پروژههاي بزرگ صرفا به چند شرکت معدود (۲۷ شرکت) واگذار ميشود؟ اظهار داشت: برخي از افراد با در دست داشتن اطلاعاتي درباره پروژههاي بزرگ، تلاش ميکردند در ابتداي صف قرار بگيرند. چون سيستم در يکي دو سال قبل اينگونه بود که هر مهندس ناظري فارغ از هرگونه برآورد صلاحيتهاي علمياش در ابتداي صف دريافت پروژه ساختماني قرار ميگرفت، ميتوانست هر پروژهاي به او ميرسيد را دريافت کند.
زدوبندهاي عجيب شرکتهاي کاغذي نظارتي
روانشادنيا تأکيد کرد: عدهاي با ثبت شرکتهاي متعدد از يک سو و در اختيار داشتن اطلاعات پنهاني فعاليتهاي ساختماني که در آن زمان در اختيار همه مهندسان نبود، با زدوبندهايي تلاش ميکردند در ابتداي صف دريافت پروژه در سيستم ارجاع کار بايستند تا پروژههاي ساختماني بزرگ مقياس را که صرفا به مهندسان ناظر داراي پروانه حقوقي واگذار ميشد، به خود اختصاص دهند. اين مدرس دانشگاه ادامه داد: البته اثبات اين ادعا که از داخل سازمان نظام مهندسي استان تهران عدهاي با اين افراد همکاري داشتند، سخت است اما به هر حال شکايتها و گزارشهايي از اين نوع وجود دارد و بايد بررسي شود. وي يکي ديگر از اشکالات سيستم ارجاع کار را دور شدن نظام مهندسي تهران از وظايف اصلي خود دانست و گفت: قانون نظام مهندسي ۱۵ وظيفه اصلي و تعدادي وظايف فرعي دارد در حالي که سيستم ارجاع کار به قدري حاشيه داشت که سازمانهاي نظام مهندسي استانها از اين وظايف اصلي خود دور مانده بودند. به گفته اين کارشناس ساخت و ساز، در استان تهران و با توجه به اين تعداد مهندسان ناظر و مجري ذي صلاح که داريم، ظرفيت سالانه ۴۳۰ ميليون متر مربع ساخت و ساز وجود دارد اما کمتر از ۲۰ ميليون متر مربع ساخت و ساز در تهران صورت ميگيرد، طبيعي است وقتي ظرفيت و عرضه کم ولي تقاضاي کار از سوي مهندسان زياد است (۲۰ برابر عرضه در بازار) حواشي بسيار بزرگ در اين حوزه به وجود ميآيد.
مهندسان، قرباني دعواي وزير و نظام مهندسي
محمدرضا رضايي کوچي رئيس کميسيون عمران مجلس درباره سيستم ارجاع کار در نظام مهندسي ساختمان به آييننامه جديد وزير راه و شهرسازي به سازمانهاي نظام مهندسي استانها اشاره کرد و به مهر گفت: پس از آنکه وزير راه و شهرسازي دستور داد تا شيوه انتخاب مهندس ناظر و مجري ذي صلاح براساس آشنايي و اظهار علاقهمندي سرمايهگذار و سازنده تغيير کند و اين موضوع با مخالفت نظام مهندسي مواجه شد، کميتهاي در کميسيون عمران براي بررسي مشکلات موجود ميان وزارت راه و شهرسازي با نظام مهندسي ساختمان تشکيل شد و به بررسي اين موضوع پرداخت. وي ادامه داد: در کميسيون عمران مجلس به اين نتيجه رسيديم که بخشنامه و دستورالعمل جديد وزير راه و شهرسازي با آيين نامه اجرايي قانون نظام مهندسي ساختمان مغايرت دارد. اين نماينده مجلس افزود: ما اين موضوع را مکتوب به آخوندي ابلاغ کرديم. وزارت راه و شهرسازي بايد از نامه کميسيون عمران مجلس تمکين کند. در حال حاضر مهندسان دچار نوعي سردرگميشدهاند وزارت کشور، شوراي مرکزي سازمان نظام مهندسي ساختمان کشور، وزارت راه و شهرسازي و ... هر کدام بخشنامه مخصوص به خود دارند. وي تأکيد کرد: در حال بخشنامه آخوندي غير قانوني است و قرار است در هفته جاري به يکي از دو مرجع نظارتي شامل ديوان عدالت اداري و ديوان محاسبات کشور ارجاع شود. رضايي کوچي بزرگترين ايراد بخشنامه وزير راه و شهرسازي مبني بر انتخاب مهندس ناظر از سوي سرمايهگذار ساخت و ساز را احتمال زدوبند ميان مهندس و سازنده عنوان کرد و گفت: مصرفکننده نهايي مردم هستند و اگر زدوبندي وجود داشته باشد، ممکن است کيفيت ساخت و ساز افت کند که درنتيجه، اين نگرانيها و مخالفتها با بخشنامه وزير راه و شهرسازي دو چندان ميشود