تجارت حذف دلار از مراودات تجاري ايران، ترکيه و روسيه را بررسي کرد؛
گروه اقتصاد کلان- ايليا پيرولي: در پي سفر رؤساي جمهور ترکيه و روسيه به ايران براي مذاکرات سياسي بر سر مسئله سوريه، موضوع پيمانهاي پولي دوباره بخث روز اقتصادي قرار گرفته است. پيمانهاي پولي، که تا پيش از اين هراز گاهي با بحرانهاي اقتصادي رونمايي و سپس به آرشيو هدايت ميشدند، اما حالا در بحبوحه التهاب بازار ارز و وضع تحريمهاي جديد، انگار مسئله بسيار جديتر شده و دست اندرکاران بر اجراي پيمانهاي پولي به خصوص با ترکيه و روسيه اصرار دارند. بر همين اساس کارشناسان نسبت به اجراي اين مسئله خوشبين بوده؛ اما معتقدند براي عملياتي کردن پيمانهاي پولي بايد سايه روشنهاي آن را بررسي کرده و براساس آن اين مسئله را سياستگذاري نمود.
پيمانهاي پولي، ضرورت سه کشور
بحث حذف دلار از روابط تجاري ايران مربوط به شرايط فعلي نيست و از حدود سه سال گذشته به طور جديتري در دستور بانک مرکزي قرار گرفت؛ به گونهاي که مذاکراتي براي توسعه پيمانهاي پولي و انجام مبادلات با پولهاي ملي بين ايران و ساير کشورها به ويژه بعد از برجام انجام شد و توافقاتي بين ايران با کشورهاي اکوادور، چين، آذربايجان و مالزي براي ايجاد حسابهاي مشترک و حذف دلار شکل گرفت. اما به دليل نبود ارتباط شبکه بانکي به ويژه شبکه بانکهاي خصوصي به دليل تحريم آنها و محدوديتهاي تجاري و ناهماهنگي در سياستگذاري پولي- مالي کشور عملا اين پيمانها سرانجام مشخصي پيدا نکردند.
با شدت گرفتن فشار تحريمهاي دلاري بر فعالان اقتصادي پيمانهاي پولي دوباره مرکز ثقل مباحث ارزي شد و اخيرا بعد از آمدن عبدالناصر همتي به بانک مرکزي، رئيس جمهوري در بيان محورهاي انتظارات خود از وي، پيمانهاي پولي را به طور خاص مورد تاکيد قرار داد. شايد بتوان گفت، سفرپوتين و اردوغان به ايران در هفتهاي که گذشت، نقطه عطفي در موضوع پيمانهاي پولي بوده است. هر چند که سفر رؤساي جمهور روسيه و ترکيه در حوزه سياسي و برسر مناقشه سوريه بود، اما آنطور که همتي به رسانهها گفته، در اين باره رؤساي هر سه کشور بر حذف دلار از چرخه مبادلات سه کشور تأکيد کرده و در اين باره توفاقاتي نيز حاصل شده است. به گفته رئيس کل بانک مرکزي، بر اين اساس در صورت نهايي شدن مذاکرات اخير بين ايران، روسيه و ترکيه دلار از معاملات تجاري حذف و پولهاي محلي جايگزين خواهد شد. ايران، روسيه و ترکيه که هرکدام بنا به دلايل خاص سياسي با تحريمهاي اقتصادي آمريکا روبهرو شدهاند، به اندازه کافي داراي انگيزه سياسي اقتصادي هستند که بتوانند اين نوع پيمان را تدوين و اجرايي کنند.به عبارتي در بستر يک تحليل هزينه-فايده اين کشورها ميتوانند يک پيمان تجاري نتيجه برد-برد داشته باشند. مسئلهاي که ميتواند به سه قدرت اقتصادي سياسي منطقه را در زمينه تسهيلسازي معاملات و همينطور کاهش اثرات نوسان ارز به عنوان يک ابزار مناسب کمک کند.
سازو کارهاي اجراي پيمانهاي پولي
کارشناسان اقتصادي ميگويند: پيمانهاي پولي دو يا چند جانبه اگر به خوبي سياستگذاري شوند، بهترين ابزار براي مقابله با تحريمهاي اقتصادي و پولي هستند. اما براي رسيدن به اين موضوع بايد بستر لازم براي اجراي آن فراهم شود.
از آنجا که کشورهاي ايران، ترکيه و روسيه در همسايگي هم بوده و اين کشورها هر کدام داراي مزيتهاي مهم اقتصادي هستند،لذا کارشناسان به خوشبيني به اين مسئله پرداخته و آن را بزرگترين مزيت در پيمانهاي پولي در صورت برقراري بين سه کشور دانستهاند. کارشناسان اقتصادي معتقدند: پيمانهاي پولي در صورتي موفقيتآميز ميتوانند اجرا شوند که محدويت تجاري بين کشورهاي عضو وجود نداشته باشد و هر کدام بر اساس مزيت اقتصادي خود عمل کنند. بنابراين درک صحيح کارکردهاي پيمانهاي دو و چند جانبه حائز اهميت قابلتوجهي است. اولين جنبه ناکارآيي اين پيمانها عدم تناسب انگيزهاي است که کشورها در پذيرش پول کشورهاي ديگر دارند. به تعبيري ديگر در وهله اول بايد در تعهدات پولي دوجانبه، دو طرف به اندازه کافي پول يکديگر را قبول داشته باشند. دومين جنبه ناکارآيي اين پيمانها را ميتوان به اهميت وزنهاي تجاري و همينطور تنوع کالاهاي تجاري نسبت داد. تا زماني که دو کشور متعهد سهمهاي متفاوتي از تجارت در سبد تجاري کشور مقابل خود دارند، اين پيمانها نميتوانند چشمانداز خوشايندي داشته باشند. تنوع کالاهاي تجاري بين کشورهاي مختلف از ديگر اصلهايي است که اگر مورد توجه قرار نگيرد ميتواند نتايج اين پيمانها را کاهش بدهد.
مؤلفههايي که هر کدام ميتوانند پيمانهاي جند جانبه پولي را به چالش کشانده و حتي در مواقعي به شکست دچار کنند.
بر اساس گزارشهاي منتشر شده به همين دلايل و عوامل ديگر پيمان پولي دو جانبه روسيه و چين به شکست انجاميده است.
ساير چالشها
چالش ديگر پيش روي پيمانهاي پولي و به خصوص پيمان پولي سه جانبه ايران روسيه و تريکه بحث نوسانهاي زياد ريال، روبل و لير است. اين نوسانها تآثير منفي بر راهبرد پيمان احتمالي پولي سه جانبه خواهد گذاشت، لذا در اين باره دولتهاي سه کشور بايد بستر لازم را براي کاهش ميزان نوسانهاي واحد پولي کشورشان اتخاذ کنند.
توازن تجاري
يکي ديگر از سايه روشنهاي پيمان احتمالي سه جانبه پولي سه کشور ايران، روسيه و ترکيه، محرک اصلي تجارت و سرمايهگذاري، افزايش تقاضا براي کالا و داراييهاي سرمايهاي است. به عبارتي بايد همانطور که پيش از اين گفته شد، تقاضا بايد براي کالا و داراييها دو کشور در يک موقعيت مساوي قرار داشته باشد. اين تناسب بايد در روابط تجاري سه کشور حاکم شود.
پيمانهاي پولي خنثي کننده تحريمها
هر چند که پيمانهاي پولي ميتوانند تحريمها را خنثي کنند، اما اين موضوع مشروط به الزاماتي است. برقراري سيستم يکپارچه، توازن تجاري و موقيعت برد- برد ميتواند اجراي اين پيمانها را موفقيت آميز کند.
تقویت حجم معاملات بازار بورس رقم زد؛
معاملهگران بورس تهران خيره به نمودارهاي تکنيکالي نرخ دلار و شايعات پراکنده در تعطيلات، مبني بر احتمال برچيده شدن تحريمها، ديروز شاهد تقويت حجم معاملات و ارزنده شدن پالايشيها، فلزات اساسي و هلدينگهاي پتروشيميشدند.
شاخص کل قيمت و بازده نقدي بورس اوراق بهادار تهران (تدپيکس) در پايان معاملات ديروز شنبه 17 شهريور ماه 97 با افزايش 1914واحدي به رقم 139 هزار و 628 واحد رسيد.
شاخص کل هم وزن اما با افزايش 609 واحدي عدد 22 هزار و 798 واحد را به نمايش گذاشت.
شاخص سهام آزاد شناور نيز با افزايش 2334 واحدي به رقم 149 هزار و 232 واحد دست يافت.
شاخص بازار اول اما در حالي با افزايش 1691 واحدي به رقم 103 هزار و 9 واحد دست يافت که شاخص بازار دوم با افزايش 2463 واحدي عدد 277 هزار و 401 واحد را به نمايش گذاشت.
ديروزهمچنين شاخص کل فرابورس (آيفکس) نيز با افزايش 35 واحدي بر روي رقم يک هزار و 615 واحد متوقف شد.
بر اساس اين گزارش، ديروز معاملات سهام در نماد معاملاتي شرکتهاي پالايش نفت اصفهان با 119 واحد ، خدمات انفورماتيک با 113 واحد و گروه مپنا با 105 واحدافزايش بيشترين تأثيرمثبت را بر برآورد شاخص کل بورس به نام خود ثبت کردند.
در مقابل، معاملات سهام در نماد معاملاتي شرکتهاي صنايع پتروشيميخليج فارس با 58 واحد،پتروشيميپارس با 29 واحد و ارتباطات سيار ايران با 17 واحد کاهش ، بيشترين تاثيرمنفي را در محاسبه اين نماگر به دوش کشيدند.
ارزش کل معاملات
ارزش کل معاملات ديروز بورس تهران در حالي به بيش از 664 ميليارد و 826 ميليون تومان نمايش داده شد که ناشي از دست به دست شدن بيش از 2 ميليارد و 771 ميليون سهم و اوراق مالي قابل معامله طي 156 و 166 نوبت داد و ستد بود.
طي معاملات ديروز نماد معاملاتي شرکتهاي شير و گوشت زاگرس شهرکرد، بانک قرضالحسنه رسالت، سرمايهگذاري صنعت پتروشيميساختمان خليجفارس، گروه پتروشيميسرمايهگذاري ايرانيان، سرمايهگذاري کارکنان صنعت برق در منطقه زنجان و قزوين، ايتالران، فولاد آلياژي ايران، توليد شهيد قندي، پارس سرام، فرآوردههاي نسوز پارس، سيمان آرتا اردبيل، سرمايهگذاري شاهد، معدني و صنعتي گلگهر، داروسازي زهراوي، از سوي ناظر بازار سهام بازگشايي و در مقابل نماد معاملاتي شرکتهاي گروه صنعتي بوتان، پاکديس، نورد آلومينيوم، محورسازان ايرانخودرو، کارخانه فارسيت دورود، فيبر ايران، شيشه همدان، سيمان اصفهان، سيمان بجنورد، ايتالران، سايپا آذين، شهداب ناب خراسان، صنايع توليدي اشتاد ايران، کارخانجات مخابراتي ايران، بينالمللي ساروج بوشهر، پارس سرام، قند پيرانشهر، حق تقدم خريد سهام فنرسازي خاور، فولاد افزاسپاهان و درنهايت نيرو کلر متوقف شدند.
ديگرمعاملات
ديروزدر بازار ۲ بورس تهران که به معاملات درون گروهي سهامداران عمده اختصاص دارد ۲۰۲ ميليون سهم مخابرات ايران به ارزش بيش از ۳۸ ميليارد تومان از سوي بازارگردان اين سهم با معاملات انتقالي روبهرو بود.
در پتروشيميشيراز اما ۵۰ ميليون سهم به ارزش ۲۰ ميليارد تومان کد به کد شد همچنين بيش از ۴ ميليون سهم بانک خاورميانه به ارزش بيش از ۸ ميليارد تومان به کدهاي درون گروهي سهام منتقل شد.
در صنايع پتروشيميکرمانشاه نيز ۱۸ ميليون سهم به ارزش ۱۰ ميليارد تومان ميان سهامداران عمده منتقل شد. همچنين ۱۰ ميليون سهم گسترش نفت و گاز پارسيان به ارزش ۴ ميليارد تومان به کدهاي درونگروهي سهامداران عمده منتقل شد و بيش از ۷ ميليون سهم سبحان دارو به ارزش بيش از ۲۲ ميليارد تومان کد به کد شد. در عين حال ۷ ميليون سهم صنايع پتروشيميزنجان به ارزش بيش از ۷۹۰ ميليون تومان معاملات انتقالي را شاهد بود. بيش از ۳.۵ ميليون سهم ايران ترانسفو به ارزش بيش از ۲ ميليارد تومان کد به کد شد.
* فلزات اساسي همچنان در کانون توجه معاملهگران بازار سهام
بر اساس اين گزارش ديروز بازار سهام در حالي تقويت حجم معاملات سهام را ميان معاملهگران حقيقي در اغلب نمادهاي معاملاتي نظارهگر بود که جذاب شدن قيمت سهام در کنار انتشار خبرهاي پراکنده در مورد تعديل قيمتها باعث شد، تا بورس تهران در کانون توجه اغلب معاملهگران قرار گيرد. در اين بين دورنماي نوسان قيمت دلار در الگوهاي تکنيکالي براي چارتيستها باعث شده تا گزينه خريد سهام در دستورکار جدي سرمايهگذاران قرار گيرد.