با هدف کاهش آسیبپذیری منطقه مطرح شد؛
گروه راه و مسکن: سالهاست که هرچند وقت يک مرتبه خبرهايي درباره فعال شدن آتشفشان دماوند در جامعه منعکس ميشود؛ اخباري که معمولا منجر به تنشهاي اجتماعي و اضطرابهايي در دل ساکنان مناطق اطراف آن ميشود و - البته به مانند بسياري ديگر از بحرانهاي سالهاي اخير ايران - بعد از مدتي فراموش ميشود. انتشار اين خبرها گاه با رخداد زلزلههايي در اطراف کوه دماوند (اواخر مردادماه سال ١٣٩٣) يا افزايش مواد خارج شده از دهانه آتشفشان کوه دماوند (در زمستان سال ١٣٨٦ و يا اواسط اسفندماه ١٣٩٥) قوت ميگيرد. آتشفشان دماوند بهعنوان آتشفشاني متعلق به دوران چهارم زمينشناسي و بلندترين قله به ثبت رسيده در ايران است و از آن بهعنوان آتشفشاني نيمهفعال يا خفته (Dormant volcano) ياد ميشود. مطالعات سنيابي ايزوتوپي، سن دماوند را در حدود ٣٨٥٠٠ سال نشان ميدهد. با اين حال براساس شواهد زمينشناسي موجود، زمان آخرين فوران اين آتشفشان در حدود ١٠ هزار سال (به روايتي 7300 سال) تخمين زده ميشود. زمينشناسان ميگويند که ميتوان حرکت گسلهاي فعال حوالي دماوند نشانههايي از حرکت خزشي و لرزهخيزي در تغييرات ذکر شده در ارتباط با بلندترين قله آتشفشاني ايران دخيل دانست.
طبق مطالعات زمينشناسي در برخي آتشفشانهاي ايران مانند دماوند و تفتان به دليل قرارگيري در مرحله نيمهفعال بودن و عدم بررسي دورهاي از تغييرات مربوطه که در ذيل به آنها اشاره شده، نميتوان نظر قطعي در مورد حرکت اين آتشفشان به سمت خاموشي و فعاليت مجدد آن و فوران مواد مذاب داشت. براي چنين مطالعهاي نياز به يک گروه تحقيقاتي شامل متخصصين آتشفشانشناسي، زمينلرزهشناسي، تکتونيک است که بطور دائم و با استفاده از تجهيزات تخصصي و کامل به رصد تغييرات يادشده بپردازند. حقيقت اين است که با وجود نيمهفعال بودن آتشفشان دماوند، براساس شواهد موجود، مطالعه منظم و بدون وقفه در زمينه بررسي فعاليت آن به دليل نزديکي به گسلهاي فعال و مهم که احتمال فعاليت نزديک به هم يا همزمان حرکت گسلها و ارتباط آنها با رخداد آتشفشان وجود دارد، اهميت بررسي آن و مطالعه دقيقتر گسلهاي اطراف محدوده آتشفشان دماوند را ضروري ميکند.
مسائل مورد توجه زمينشناسان در ارتباط با دماوند
ضرورت پايش دائميدماوند مسالهاي بود که روز گذشته جليل قلمقاش، مدير زمينشناسي منطقهاي سازمان زمينشناسي و اکتشافات معدني در نشست ويژه «ريسک آتشفان دماوند؛ وضعيت موجود و چه بايد کرد»، در مرکز تحقيقات راه، مسکن و شهرسازي نيز به آن اشاره کرد و گفت: آتشفشان دماوند نيازمند پايش دائم بوده و لازم است يک مرکز پايش در آن داير شود تا به همه اطلاعات آن دسترسي داشته باشيم. به گفته قلمقاش؛ آتشفشانهاي دماوند، تفتان، سبلان، بزمان و پنج آتشفشان ديگر کشور احتمال دارد در آينده فوران کنند. او همچنين ادامه داد: از آنجا که حدود 20 ميليون نفر در شهرها و روستاهاي اطراف آتشفشان دماوند زندگي ميکنند، اين کوه از اهميت بيشتري برخوردار است. قلمقاش تاکيد کرد: وجود چشمههاي آب گرم و خروج گاز، نشان دهنده خاموش نبودن دماوند است و ممکن است در آينده فعاليت کند و فعاليت آن به صورت فوران باشد.
اين مدير سازمان زمينشناسي و اکتشافات معدني تصريح کرد: در صورت فوران، مخاطرات اين آتشفشان شامل انفجار مخروط آتشفشاني، فوران و جريان گدازه، باران خاکستر، گازهاي سميو سوزان و سيل و بهمن ناشي از ذوب شدن يخها و برفها خواهد بود. اين مسئول ادامه داد: نگراني اصلي زمينشناسان، کنده شدن مخروط دماوند به طول 300 تا 400 متر است که در اين صورت حتي شهرهاي در فاصله 100 کيلومتري از اين قله در معرض خطر قرار خواهند گرفت. وي يادآور شد: تاسيس يک مرکز پايش آتشفشان دماوند جنبه پيشگيري، هشدار دهنده و تحقيقاتي داشته و در کاهش آسيبپذيري منطقه موثر خواهد بود.
تغييري در رفتار دماوند ديده نميشود
در بخش ديگري از اين نشست مسئول تهيه نقشه زمينشناسي دماوند گفت: گرماي هوا و نبود بارندگي در سالجاري سبب از بين رفتن منابع برف و يخ در دماوند شده و به نظر نميرسد در رفتار آتشفشان دماوند تغيير محسوسي ايجاد شده باشد. حميده رشيد اضافه کرد: براي اظهار نظر دقيق به دادههاي دقيق دستگاهي نياز است. رشيد بيان داشت: از سال ۱۳۸۸ سازمان زمينشناسي تهيه نقشه دماوند را در اولويت خود قرار داد و تصميم به تهيه نقشه يک بيست و پنج هزارم دماوند گرفت که تاکنون نزديک به ۲۲۰ روز عمليات صحرايي در اين راستا انجام شده و بيش از هزار و ۵۰۰ کيلومتر پيمايش در شيب حدود ۱۵ تا ۲۵ درجه به انجام رسيده است. اين کارشناس معاونت زمين شناسي سازمان زمين شناسي اظهار داشت: تاکنون ۴۰ نمونه براي تعيين سن آماده شده اما امکانات لازم براي تعيين سن را در اختيار نداريم. وي اضافه کرد: همه معادن موجود در دماوند به جز يک مورد تعطيل شده است.
نصب دستگاههاي شتابنگار زلزله در دماوند
رئيس مرکز تحقيقات راه، مسکن و شهرسازي با اعلام اين مطلب که ارائه نتايج تحقيقات حاصل از فعاليت آتشفشان دماوند به هيات دولت ارائه خواهد شد، گفت: مرکز تحقيقات راه، مسکن و شهرسازي به زودي شبکه شتابنگاري زلزله را در منطقه دماوند نصب ميکند. محمد شکرچيزاده همچنين گفت: اخيرا موضوع دماوند و نگراني از آتشفشان بين اقشار مختلف جامعه حساسيتهايي را ايجاد کرده است و بسيار مهم است ما در مرکز تحقيقات و با همکاري ديگر سازمانها و نهادهاي مرتبط پاسخ علميمناسبي نسبت به اين نگراني داشته باشيم. وي تصريح کرد: خوشبختانه ارکانهايي که بتوانند موضوع فوق را رصد کنند در کشور فعاليت قابل توجهي دارند و انتظار در سطوح ملي و بين المللي اين است تا ما بتوانيم پاسخ درخور و مناسبي داشته باشيم. شکرچيزاده همچنين اعلام کرد خوشبختانه کارگروه زلزله و مخاطرات طبيعي مرکز تحقيقات در چند سال اخير فعاليت خود نشان داده که ظرفيت ايجاد هم افزايي را دارد و شاهد آن نيز تهيه و تدقيق نقشه گسلهاي تهران و ساير شهرهاست که توسط اين کارگروه تهيه و تدوين شد و برخي از آنها نيز از سوي شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران ابلاغ شدند. اين مقام مسئول در وزارت راه و شهرسازي با تاکيد بر اينکه ظرفيت همافزايي در کارگروه زلزله و مخاطرات طبيعي فراهم است، گفت: اميدوارم از نشست امروز نتايج مناسبي استخراج شود و بتوانيم پاسخهاي علميبه نگرانيهاي مردم بدهيم و بتوانيم نتايج تحقيقات را ضمن اعلام به سازمان زمين شناسي و وزارت راه و شهرسازي در سطوح هيات دولت نيز مطرح کنيم. شکرچيزاده در پايان با اشاره به اينکه دماوند سمبل اقتدار و قدرت ايران است و بايد مظهر اين بزرگي را پاس بداريم گفت: مرکز تحقيقات راه، مسکن و شهرسازي به زودي شبکه شتابنگاري زلزله را در منطقه دماوند نصب ميکند.