مديرعامل شرکت بورس با اشاره به جديت در ارتقاي سامانههاي معاملاتي
نقش ابزارهاي مشتقه در تامين نيازهاي سرمايه گذاران و فعالان بازارهاي مالي در سالهاي اخير غيرقابل انکار بوده و نشان از کارايي و توسعه يافتگي بازار است.
بسياري از کارشناسان و فعالان بازار سرمايه معتقدند عدم وجود چنين ابزارهايي، در بازار به شدت احساس ميشود. وجود اين ابزار باعث ميشود نه تنها سرمايهگذار خارجي، بلکه سرمايهگذاران داخلي هم اقبال لازم و پرشوري نسبت به بازار داشته باشند. اهميت و کارايي ابزارهاي مشتقه در پوشش ريسک، متنوع سازي سبد سرمايه گذاري و بهبود فرآيند کشف قيمت داراييها بهاندازهاي است که در بسياري از کشورهاي توسعه يافته حجم معاملات آن بسيار بيشتر از بازارهاي نقدي گزارش ميشود.
سنا، به همين بهانه و با توجه به سابقه بورس اوراق بهادار تهران در طراحي و معرفي ابزارهاي نوين مالي پاي گفتگو با دکتر حسن قاليباف اصل مديرعامل بورس اوراق بهادار تهران نشسته است.
آيا با توجه به توافقنامه برجام و گشايشهايي که در روابط بين المللي ايجاد شده است، بهتر نبود پروژه طراحي و راهاندازي اختيارات معامله که به نوبه خود ميتواند نقطه عطفي در بازار سرمايه ايران قلمداد شود، بر اساس آخرين زيرساختهاي فناوري دنيا دنبال ميشد؟
ارتقا يا تغيير سامانههاي معاملاتي از جمله اهدافي است که بورس تهران در سال جاري با جديت پيگيري کرده و مذاکراتي را نيز در اين رابطه انجام داده است. تغيير سامانه معاملات نه تنها بازار مشتقه بلکه تماميفرآيندهاي اجرايي پيش از معاملات، معاملات و پس از معاملات ساير ابزارهاي مالي موجود در بازار را متاثر ميکند. بنابراين تأمين سامانه معاملاتي جديد جزو تصميمات کلان بازار سرمايه به حساب آمده و نيازمند همکاري و همفکري تماميارکان بازار سرمايه بوده و در کوتاه مدت امکانپذير نيست.
همچنين تجربيات بورسهاي جهان نشان داده است که راهاندازي ابزار مشتقه به ويژه قراردادهاي اختيار معامله بايد به صورت گام به گام صورت گيرد. بنابراين بورس تهران در نخستين گام راهاندازي اين بازار با توجه به قابليتهاي سامانه معاملاتي فعلي، تصميم به معرفي قراردادهاي اختيار معامله خريد سهام کرده است تا به موازات ارتقاي دانش عموميبازار و همچنين بهبود سامانه معاملاتي، امکان معرفي کامل اين ابزار فراهم شود.
قراردادهاي اختيار معامله در مقايسه با ساير مشتقات مالي از پيچيدگيهاي محاسباتي نسبتاً بيشتري برخوردار است. آيا به نظر شما بازار در اين سطح از دانش مالي قرار دارد که بتواند ابزار فوق را در معاملات خود لحاظ کند؟
بورس تهران در زمينهاموزش و توسعه دانش مشتقات مالي اقدامات گسترده اي را تا به حال انجام داده است. تهيه سوالات متداول و بروشورهاي آموزشي در بخش قراردادهاي آتي و اختيار معامله سهام، برگزاري دورههاي آموزشي در سطوح مختلف کارگزاران و عموم سرمايه گذاران، آسيب شناسي دوره اي ابزارهاي فوق و بهبود رويههاي اجرايي از جمله اقداماتي است که در گذشته انجام شده و همچنان با جديت پيگيري ميشود. بازخورد شرکت کنندگان نيز در اين دورهها نشان داده است که سطح دانش خوبي در بين فعالان بازار در خصوص ابزارهاي مشتقه علي الخصوص قراردادهاي اختيار معامله سهام وجود دارد و اين جاي بسيار خوشحالي است البته دانش مالي به خصوص مهندسي مالي که تمرکز آن بر ابزار مشتقه است در سالهاي گذشته در دانشگاهها و آموزش عالي بسيار مورد تأکيد قرار گرفته است و در ضمن معرفي اين ابزار و در نتيجه تقاضا براي اين دانش باعث ارتقا سطح تحليل و دانش سرمايه گذاري در بازار سرمايه ميشود.
آيا محدوديتهايي در خصوص معاملات قراردادهاي اختيار معامله از سوي بورس تهران تعريف شده است؟
با توجه به برخي ملاحظات فني و صلاحديدها، امکان ارائه کامل قراردادهاي اختيار معامله سهام وجود نداشته و اميد است در مدت زمان کوتاهي تماميموانع و محدوديتها رفع شود. از جمله اين محدوديتها، اخذ موقعيت فروش در قراردادهاي اختيار معامله است. نظر به اينکه سامانه مديريت ريسک هنوز نهايي نشده است، امکان فروش اين قراردادها در حال حاضر براي عموم سرمايه گذاران وجود ندارد. به همين خاطر بورس تهران جلسات متعددي با برخي از سهامداران عمده شرکتها داشته و توافقاتي مبني بر مشارکت اين گروه از فعالان بازار در بخش فروش قراردادهاي اختيار معامله صورت گرفته است. لازم به ذکر است مديريت فناوري بورس تهران با جديت در حال آماده سازي سامانه مديريت ريسک بوده تا هرچه سريعتر مشارکت همه سرمايه گذاران امکانپذير شود ضمناً معرفي اوراق اختيار فروش بر روي سهام و همچنين اوراق اختيار معامله بر روي سبد سهام جزو برنامههاي اصلي و فوري بورس تهران است.
در صورتيکه فروشندگان اين قراردادها، سهامداران عمده شرکتها باشند، شائبه دستکاري قيمت در روزهاي منتهي به تاريخ سررسيد اختيارات توسط آنها وجود ندارد؟
با توجه به بحثهاي مديريت ريسک همانطور که توضيح داده شد در مرحله اول اين ابزار توسط نه تنها سهامداران عمده بلکه هر کسي که دارنده سهام پايه باشد قابليت انتشار دارد. با توجه به سطح ارزندگي سهم قاعدتا قيمت سهام بايد در بازار تعيين شود و اگر سهامدار عمده اي تلاش کند که قيمت سهام شرکت را پايين نگه دارد اگر سهام ارزنده باشد قاعدتا سهام خود را با قيمتهاي پايين از دست خواهد داد. ضمناً با توجه به اينکه در شروع کار اين بازار حجم اوراق اختيار نسبت به دارايي پايه بسيار کم است براي هيچ سهامدار عمده اي توجيه ندارد که ارزش دارايي خود را پايين نگه دارد. همچنين افزايش و کاهش قيمت سهام در بازار بر اساس معاملات و خريد و فروش سهام به معناي دستکاري قيمت نيست. دستکاري قيمت روشهاي خود را دارد که تخلف محسوب شده و با آن برخورد ميشود.
ريسک اعتباري و نکول در اجراي تعهدات فروشنده چگونه پوشش داده ميشود؟
در حال حاضر فروشندگان قراردادهاي اختيار معامله، سهامداران عمده شرکتها هستند. طي توافقات صورت گرفته با اين شرکتها و همکاري ساير ارکان بازار سرمايه از جمله شرکت سپرده گذاري مرکزي و تسويه وجوه، مديريت فناوري و سازمان بورس و اوراق بهادار، تمهيدات لازم در خصوص دريافت وثايق و تضامين کافي انجام شده و لذا ريسکي از بابت نکول وجود ندارد.
آيا برنامه استراتژيک مدون و زمانبندي شده اي براي توسعه بازار مشتقات تهيه شده است و اينکه گام بعدي بورس تهران در طراحي و معرفي ساير ابزارهاي مالي چيست؟
قطعاً بهبود و توسعه بازار مشتقه از اولويتهاي بورس تهران بوده و به همين منظور، واحدي مستقل در خصوص ابزارهاي نوين مالي ايجاد شده است. همچنين تشکيل کميتههاي تخصصي با حضور متخصصين اين بازار، تلاش براي ارتقاي سامانههاي معاملاتي و بهبود دستورالعملها و رويههاي مربوطه در کنار برگزاري دورههاي آموزشي و اطلاع رساني به موقع همواره مدنظر بورس تهران بوده است.
در سال گذشته با تلاش همکاران در بورس تهران، مصوبه قراردادهاي آتي و اختيار معامله سبد سهام در کميته فقهي سازمان بورس و اوراق بهادار مطرح شد و در نهايت موفق به دريافت مصوبه اين دو ابزار جديد در بازار شديم. دستورالعملهاي مربوطه نيز تهيه و ارسال شده است و اميدواريم بتوانيم در سال جاري قراردادهاي آتي سبد سهام را به بازار ارائه کنيم. همچنين از جمله اقدامات مهم ديگر بورس تهران، دريافت تاييديه کميته فقهي در خصوص فروش استقراضي سهام بوده است که با اجرايي شدن آن انتظار ميرود توسعه بازار مشتقات نيز با سرعت بيشتري صورت گيرد.