سال ۲۰۱۶ مثل هر سال نويي با شادي شروع شد ولي نه در بازارهاي سهام. اولين هفته کاري در بازار سهام نيويورک، بدترين در تاريخ بود. هر سه شاخص عمده اين بازار در يک هفته بيش از ۶ درصد افت کردند که بيشترين کاهش هفتگي اول سال در تاريخ بود. علت هم سقوط ۱۰ درصدي قيمت نفت و ترس از کندي رشد اقتصادي چين عنوان شد. فدرال رزرو آمريکا دوبار در اين سال از افزايش نرخ بهره بانکي خبر داد .
فدرال رزرو آمريکا در آخرين نشست خود در سال ۲۰۱۶ ميلادي نرخ بهره را ۰.۲۵ درصد افزايش داد و اعلام کرد که احتمال دارد طي سال آينده ۳ بار نرخ بهره را افزايش دهد.امري که باعث رشد بي سابقه ارزش دلار شد. تقويت ارزش دلار آمريکا و گمانه زنيهاي مربوط به افزايش نرخ بهره فدرال رزرو طي ماههاي آينده تاثير زيادي بر افت قيمت جهاني طلا داشته است. دراين ميان با وجود رشد بازارهاي بورس در وال استريت در ديگر نقاط جهان وضعيت بازارهاي سهام رشد اندکي داشت و در بازارهاي نوظهور با رکود همراه شد.
قيمت نفت برنت نسبت به اواسط ماه نوامبر، يعني طي يک ماه و نيم گذشته بيش از 25 درصد رشد کرده است. مهمترين عامل رشد قيمت نفت توافق اوپک و کشورهاي غير عضو اوپک بر سر کاهش 8/ 1 ميليون بشکهاي عرضه جهاني نفت است.
بر اساس اين توافق سطح توليد اوپک 2/ 1 ميليون بشکه در روز کاهش خواهد يافت و اين توافق از ژانويه سال 2017 به مدت 6 ماه اجرايي خواهد شد.
هفته پاياني سال ميلادي با روندي صعودي براي قيمت نفت همراه بود. بازار نفت در انتظار اجراي توافق اوپک، قيمتهاي روبهرشدي را طي کرد؛ بهطوريکه شاخص نفت برنت درياي شمال در پايان هفته مرز ٥٧ دلار را درنورديد که اين ميزان در ١٧ ماه اخير بيسابقه است.
با آغاز سال جديد ميلادي به طور متوسط روزانه حدود يک ميليون و ۷۵۰ هزار بشکه از عرضه نفت جهان کم شود که در صورت پايبندي کشورهاي عضو و غير عضو اوپک به اين پروژه، قطعا طلاي سياه رنگ قيمتهاي نفت بالا را در سال ۲۰۱۷ ميلادي خواهيد ديد.
بحران در دموکراسيهايغربي با انتخاب ترامپ
جهان سال 2016 را با انتخابات، رفراندومها، تروريسم و جنگ گذراند. از خاورميانه تا اروپا جهان با اخبار شوکه کننده روبرو شد. برگزيت ، ترامپ، سوريه، حملات مرگبار داعش کلماتي بودند که صحبتها و شبکههاي اجتماعي ما را در سال 2016 به خود اختصاص دادند.
راي انگليسيها به خروج از اتحاديه اروپا، انتخاب غيرمنتظره دونالد ترامپ در انتخابات رياست جمهوري آمريکا، استيضاح و کناره گذاشتن ديلما روسوف رئيس جمهور برزيل بخشهايي از زلزلههاي سياسي بودند که دنيا را در اين سال تکان داد و حتی از رويدادهاي مهميکه بر خاورميانه از نظر سياسي و اقتصادي تاثير گذار بود. با اين وجود به طور حتم انتخاب ترامپ و رشد جنبشهاي پوپوليست رويداد مهم سال بود.ماه نوامبر، ماه شگفتي آور بود. برخلاف نتيجه نظرسنجيها درباره پيروزي هيلاري کلينتون در انتخابات رياست جمهوري، دونالد ترامپ ميليارد آمريکايي از حزب جمهوريخواه در انتخابات رياست جمهوري پيروز شد و در اولين نطق تلويزيوني گفت در اولين روز کارش پيمان تجارت آزاد اقيانوس آرام را لغو خواهد کرد. اين پيمان بين ۱۲ کشور حوزه اقيانوس آرام از جملهامريکا، کانادا، ژاپن و استراليا بسته شد و در مرحله تصويب در مجالس بعضي از اين کشورها بود. اين اقدام آقاي ترامپ نشانه کوچکي از سياستهاي اقتصادي مخالف جهاني سازي است کهامريکا در پيش روي خود دارد. در مورد دونالد ترامپ و نيروهاي حامياو در آمريکا بايد گفت که بهرغم تفاوت در برخي مسائل چون مخالفت با اتحاديه اروپا تقريباً در بيشتر زمينهها آنها با پوپوليستهاي اروپايي همنظر هستند. ترامپ نيز همانند اروپاييان مخالف پذيرش مهاجر و پناهجو در آمريکاست. وي خواهان سياستگذاري خارجي وامنيتي از سوي دولت خود است و به نظر همپيمانان کمتر توجه دارد. ترامپ خواهان خروج آمريکا از نهادهاي فرامنطقهاي در عرصههاي اقتصادي است و بيشتر به مسائل داخلي آمريکا توجه دارد و راهحلهاي ملي براي مشکلات جهاني ارائه ميکند.پوپوليسم جديد نتيجه مشکلات جدي در کشورهاي غربي است و نبايد آن را پديدهاي گذرا ارزيابي کرد. در سال ۲۰۱۶ شاهد پيروزي اين جنبش سياسي در جريان برکسيت ، پيروزي دونالد ترامپ در آمريکا، شکست ماتئو رنتسي در ايتاليا براي تغيير قانون اساسي اين کشور و استقبال فزايندهي رايدهندگان از نيروهاي پوپوليست در اغلب کشورهاي اروپايي هستيم. برخي از تحليلگران سياسي نيروها و احزاب پوپوليستي را پديدهاي گذرا ارزيابي ميکنند و بر اين باورند که اتحاد تمامينيروهاي دموکرات مانع از قدرتگيري آنان در اين يا آن کشور خواهد شد. آنها به موفقيت آلکساندر وان بلن در انتخابات رياست جمهوري اتريش در مقابل نوربرت هوفر نماينده حزب آزاديخواه (حزب پوپوليستي و ناسيوناليستي اتريش) اشاره ميکنند. اين تحليلگران فراموش ميکنند که هوفر در اين انتخابات بيش از ۴۶ درصدر آرا را از آن خود کرده و عملاً جامعه اتريش را دچار شکافي ژرف نموده است. برخي از تحليلگران سناريوي مشابهي را براي پيروزي فرانسوا فيون، نامزد محافظهکاران در انتخابات رياست جمهور فرانسه در سال ۲۰۱۷ در نظر ميگيرند. به گزارش دويچه وله، بنا به ارزيابي آنان در صورتي که انتخابات فرانسه به دور دوم کشيده شود و خانم مارين لوپن از حزب پوپوليستي و راستگراي "جبهه ملي" رقيب فيون شود، وظيفه تمامينيروهاي محافظهکار، سوسياليست و چپ در فرانسه حمايت از فيون است. پوپوليستها بيش از آنکه بر اساس برنامهاي منضبط ، دقيق و تحليلي اهداف سياسي خود را متحقق کنند به "روشهاي عوامپسندانه" گرايش دارند. بنا به آخرين نظرسنجي خطر پيروزي حزب پوپوليستي خيرت وايلدرز ازحزب آزادي PVV در انتخابات پارلماني هلند در سال ۲۰۱۷ بسيار جدي است. در کشورهاي فنلاند، ايتاليا، بريتانيا و دانمارک حدود ۵۰ درصد رايهندگان به نظرات پوپوليستي گرايش دارند. در کشورهاي آلمان، اسپانيا، سوئد و ليتواني گرايش به نظرات پوپوليستي آشکارا کمتر است. براي مثال تنها ۱۸ درصد رايدهندگان در آلمان از سياستهاي پوپوليستي طرفداري ميکنند. بزرگترين نماينده نظرات پوپوليستي در آلمان در حال حاضر "حزب آلترناتيو براي آلمان" است که بهطور قطع در انتخابات پارلماني اين کشور در سال ۲۰۱۷ موفقيت خواهد داشت. حضور "حزب آلترناتيو براي آلمان" در پارلمان اين کشور پديدهاي جديد و منحصر به فرد پس از جنگ جهاني دوم در آلمان به حساب ميآيد. موفقيتهاي اخير گروهها و سياستمداران پوپوليست در کشورهاي غربي ميتواند مباني دموکراسي در اين جوامع را به خطر بياندازد.
راي مثبت به خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا نه تنها رهبران جهان بلکه حتي مردم خود اين کشور را در شوک عميقي فرو برد. رهبران جهان از جمله آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان آن را "روزي غمگين" براي اروپا خواندند.
در حالي که بعضي ديگر از آن به عنوان يک "کابوس بد" ياد کردند. 51 درصد از مردم بريتانيا در ۲۲ ژوئن، راي به خروج از اتحاديه اروپا دادند. اما طبق گزارشها بسياري فرداي روز رفراندوم از راي خود پشيمان شدند.بسياري از آنها گفتند حتي فکرش را هم نميکردند که "برگزيت" راي بياورد و اقدام آنها بيشتر يک راي اعتراضي بوده تا خواست واقعي.ديويد کامرون که براي ماندن در اتحاديه تلاش ميکرد از سمت نخستوزيري استعفا داد. بازارهاي بورس و قيمت پوند با کاهش ناگهاني مواجه شد. هنوز هم بر سر روند و زمان برگزيت اختلاف نظرهاي عميقي وجود دارد که ترزا مي، نخست وزير جديد را با چالشهاي بزرگي مواجه کرده است.
صبح فرداي همه پرسي خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا در ماه ژوئن، پوند استرلينگ بزرگترين قرباني راي مردم بريتانيا شد. ارزش پوند در برابر دلار بيش از ۱۳ درصد سقوط کرد. واحد پول بريتانيا بعدا بخشي از اين افت را جبران کرد ولي اين نشانه کوچکي بود از هرج و مرجي که خروج از اتحاديه اروپا ميتواند براي اقتصاد بريتانيا به ارمغان بياورد.پيش بيني شده وضعيت شهروند غيرانگليسي و نيروي کار از ديگر کشورهاي اتحاديه اروپا به مخاطره بيافتد.
همچنين بسياري از بانکهاي بين المللي از احتمال خروج شعب خود از انگلستان درصورت عدم استراتژي واضح خروج توسط دولت صحبت کردهاند امري که منجر به افزايش بيکاري خواهد شد. پوند ارزان البته تابستان پرسودي براي گردشگري بريتانيا رقم زد.
شب 15 جولاي ( 25 تير) کودتاي ناکام بخشي از نظاميان ترکيه که با حضور در خيابانها و مسدود کردن بخشهاي اصلي شهرهاي ترکيه آغاز شد، تحولات عظيميرا در نيمه دوم سال 2016 براي اين کشور رقم زد.
رجب طيب اردوغان، رئيس جمهوري ترکيه در پي کودتاي نافرجام تعداد بسياري از سران نظاميکشور را اخراج کرد و بسياري از کارمندان دولتي به دليل همکاري با عاملان کودتا که دولت ترکيه معتقد است فتح الله گولن رهبر مذهبي ساکن آمريکا هدايت آنها را برعهده داشته است، تعليق و يا زنداني شدند. در کودتاي ترکيه 290 کشته و بيش از 1400 نفر زخميشدند و در ماههاي بعدي بيش از 50 هزار نفر دستگير و از کار برکنار شدند. تعداد زيادي از رسانهها نيز منحل و خبرنگاران دستگير شدند. دولت رجب طيب اردوغان درسال 2016 علاوه بر بحران داخلي با بحران جنگ در سوريه و مردد بودن درباره همکاري با روسيه روبرو شد همچنين هجوم موج پناهجويان سوري به ترکيه باعث شد تا اردوغان اتحاديه اروپا را تحت فشار قراردهد. تنش ميان آنکارا و مسکو با توجه به سقوط ارزش لير ترکيه و فشار به اقتصاد اين کشور کاهش يافت و دولت اردوغان از تمايل به همکاري در حل بحران سوريه ابراز اميدواري کرد با اين حال
کشته شدن آندري کارلوف، سفير روسيه در آنکارا به دست يک مامور پليس به غيرمنتظرهترين خبرهاي پاياني سال تبديل شد. اين مامور پليس ترکيه ظاهرا در اعتراض به مداخله روسيه در حلب اقدام به کشتن سفير کرد و خود او نيز به دست ماموران امنيتي کشته شد.ضارب به نام مولود آلتينتاش، ۲۲ ساله، عضو پليس ضد شورش آنکارا بود وي سابقه همکاري با گروه النصره را داشتهاما اين امر مورد تحقيق است. اگرچه دولت ترکيه ميگويد که او وابسته به فتحالله گولن، چهره مذهبي مخالف دولت ترکيه بوده است.
حملات گروه تروريستي داعش به ويژه در سوريه و عراق در 3 ماهه اول سال 2016 شدت داشت. همچنين حملات اين گروه تروريستي در کشورهاي اروپايي باعث مرگ عده زيادي شد. طبق آمارهاي جهاني بيش از ۱۲ هزار عراقي در درگيريها، انفجارها و اقدامات خشونت آميز در سال ۲۰۱۶ در اين کشور کشته شدهاند.
در ادامه درگيري ارتش عراق و نيروهاي ائتلاف با داعش بخشهاي زيادي از قلمروي اين گروهک تروريستي بازپس گرفته شده است. ارتش عراق موفق به بازپس گيري بخشهايي از موصل پايتخت داعش شدند.
مقامات معتقدند بازپس گيري موصل از داعش و آزادسازي کامل اين کشور از حضور اين گروه ترويستي چندين ماه طول خواهد کشيد. عمليات آزادسازي موصل که از دو سال پيش به دست داعش افتاده از ماه اکتبر آغاز شده و نيروهاي عراقي تاکنون بخشهاي مهمياز اين شهر را آزاد کردهاند. از اتفاقات مهم در اواخر سال 2016 آزادي حلب به عنوان شهر مهم سوريه بعد از بيش از 5 سال جنگ در اين کشور بود.
در پي آزادي حلب از سوي ارتش سوريه با حمايت روسيه، تلاش براي تخليه اين شهر از شورشيان ادامه داشت. ايران، روسيه و ترکيه در همين راستا نشستي سه جانبه در مسکو برگزار کردند و حلب بعد از حدود يک هفته بر اساس توافق بين دولت و شورشيان تخليه شد و دولت سوريه به طور رسميآزادي حلب را اعلام کرد. فرمانده نيروهاي آمريکايي در عراق و سوريه گفت که شکست گروه تروريستي داعش در شهرهاي رقه و موصل به 2 سال زمان نياز دارد. وزارت دفاع آمريکا اعلام کرد که "با وجود تلاشهاي ائتلاف ضد داعش براي از ميان برداشتن ابوبکر بغدادي، رهبر داعش" او هنوز زنده است و تشکيلات تروريستي داعش را رهبري ميکند.