اگرچه این اقدام یک راهکارعملی برای کاهش عواقب ناشی ازاین کمبود حیاتی است لیکن به نوعی پاک کردن صورت مسأله است ومعضل کمبود آب بنا به گفته کارشناسان نیازبه بررسی‌های زیرساختی واساسی دارد.پروفسورکردوانی چهره ماندگارعلم جغرافیا درگفتگو با تجارت آنلاین به تحلیل وضعیت موجود کمبود آب درکشورپرداخته است.
کم آبی پیامد توسعه یافتگی
پروفسورکردوانی درخصوص علل پیدایش معضل کم آبی درکشورگفت:با رشد
وتوسعه یافتگی در کشاورزی،صنایع وافزایش مراکزدرجامعه تکنولوژی با سه روش اقدام به استفاده ازمنابع آب
کرد.استفاده از چاه عمیق ونیمه عمیق جایگزین
استفاده از قنات شد چرا که دسترسی بیشتربه آب ازطریق حفر چاه امکان پذیرتر بود. ازسال
1340 همزمان با اصلاحات ارضی تا دهه سال 1355 حدود پنجاه هزارحلقه چاه حفرشد وازاین
سال به بعد حدود سال 1355 تا 1360 این میزان به 105 هزارحلقه چاه افزایش یافت.درحالیکه
با این اقدام تنها به فکرتوسعه بوده وبه عاقبت کاراندیشیده نشد که تا امروزبه کمبود
این منبع حیاتی رسیده‌ایم.
سه علت عمده کم آبی
وی افزود:با رشد صنعت وبه دنبال آن صنایع سنگین به تقلید از کشورهای پیشرفته ذخیره
آبی ما بیش ازگذشته خرج شد بی آنکه احداث این صنایع درکنارمنابع آبی نظیررودخانه ودریا
باشد همانطورکه درکشورهای پیشرفته به این صورت است.بنابراین حفر بی رویه چاه اولین
اشتباه در زمینه کاهش منابع آبی درکشوراست.دومین قصوراحداث سد وکانال کشی است وانتقال آب از استانی به استان دیگر ودر نهایت سومین سمبل تمدن استفاده ازشیر وشیلنگ دربهره برداری ازآب
است که متأسفانه طرزصحیح استفاده ازاین وسایل به افرادآموخته نشده است وبه راحتی با
این سه تکنولوژی افراد قادرهستند ازمنابع آبی به هرمیزان بهره ببرند.
صرفه جویی در کشاورزی
استاد دانشگاه تهران ضمن اشاره به تمرکز جمعیت
در کاهش ذخائرآبی درشهرها اظهارداشت: به دلیل عدم رسیدگی به کشاورزی و روستا افراد
ازروستاها به شهر روانه شدند وطبیعی است که تمرکزجمعیت درشهرها واحداث شهرهای جدید
برای جمعیت تازه وارد نیازبه منابع از جمله منابع آبی را بیشتر کرد.درحال حاضربه غلط
گمان می‌کنند بخش کشاورزی بیشترین سهم ازمنابع آبی را دریافت می‌کند وبنابراین سهم
آبی کشاورزی را کم کرده‌اند.درحالی که وزارت کشاورزی باید آموزش‌های صحیح استفاده ازآب
را به کشاورزان بیاموزد نه اینکه سهم آب را کاهش دهد .استفاده از آبیاری قطره‌ای وبارانی
درکشاورزی درصرفه جویی آب اهمیت دارد واین آموزشی است که باید به کشاورزان ارائه می‌شد
نه اینکه با بستن سد سیل نیروی کار را ازروستا روانه شهر کرد.متأسفانه در حال حاضرتمام
تمرکز درسیاست های کنترل آب برکشاورزی اعمال می‌شود درحالی که این راهکارعقلانی واصولی
نیست وتبعات دیگری به همراه دارد.
ساخت وسازهای بی رویه وافزایش تقاضا برای آب
وی درادامه افزود:درشهرهای بزرگ برای حل بحران
آب تا کنون محدودیتی اعمال نشده است وهر روزشاهد ساخت وسازهای بی رویه وغیراصولی هستیم.با
توجه به کمبود منابع اقدام به توسعه وافزایش مراکز سکونتی قطعا کارعاقلانه‌ای نیست
لیکن روزبه روز در حال افزایش است. واحد مسکونی که سابق 5نفر جمعیت را در خود جای داده
بود امروزبا افزایش طبقات حدود 30 نفرجمعیت دارد که طبیعی است تقاضای بیشتری برای استفاده
ازآب ایجاد کرده است ومسئولین هم نگران این وضعیت نبوده ودرآمد خوبی هم از انشعابات
بدست می‌آورند.ازطرفی عدم نصب کنتور برای هر واحد مسکونی ونبود امکان تخمین میزان مصرف
آب به این مشکلات دامن زده است.نامناسب سازی وعدم نصب شیر ودوش‌های کم مصرف درمنازل
از مشکلات دیگری است که به بحران آب دامن زده است.پروفسورکردوانی درخصوص نقش صنایع بزرگ دربحران کمبود
آب اظهار داشت:ازجمله این صنایع متمرکز شهربزرگ صنعتی گل گهر است که با استفاده ازمنابع
زیرزمینی وآبهای روی زمین با بحران کمبود آب مواجه است ودیگر صنایع گل گهر رفسنجان
وچادرملوی یزد تمام منابع آبی را به اتمام رسانده ودر حال حاضر هم محتاج آب هستند.اگر
به این صنایع آب نرسانند درواقع صنعت از رونق می‌افتد وبنابراین میلیاردها دلار برای
هر کارخانه هزینه شده است ومتأسفانه وضعیت آبی کشور در حال حاضربسیارنابسامان است .
نشست زمین به علت حفربی رویه چاه
وی درادامه گفت: با احداث بی رویه چاه، دشت
ها به دوقسمت تقسیم شدند:ممنوعه وغیرممنوعه ودربیش ازسه چهارم دشت‌های ما حفرچاه ممنوع
است البته این ممنوعیت برای کشاورزی است ونه شهر وصنعت .اولین نتیجه ممنوعه کردن دشت
محدودیت توسعه کشاورزی است ودومین نتیجه حفر چاه عمیق غارت آب است که عملا با این کاردسترسی
به منابع آبی راحتتر شد.به طور نمونه در جهرم حدود 600 متر آب پایین رفته است.با پایین
رفتن سطح آب کشاورزی غیراقتصادی می‌شود وقنات‌ها خشک شدند که یک منبع آبی با ارزش برای
ما بودند.هر دشتی که چاه در آن حفر شد قنات آن خشک شد.درحالی که قنات اختراع ایرانیان
به خارج از کشور است.ازطرفی با پایین رفتن سطح آب آب‌ها شور شدند وآب شرب از بین رفت
وحتی برخی گیاهان کشاورزی دراین آب شور عمل نمی‌آید.یکی دیگرازعوارض حفاری بی رویه
چاه نشست زمین است که هر روزشاهد آن درگوشه وکنارشهرهستیم.
مدیریت سد غیر اصولی است
استاد دانشگاه تهران درخصوص خشک شدن دریاچه‌های
کشور گفت:دریاچه زریوان کردستان با حفر صدها حلقه چاه برای طرح کشاورزی دچار خشکی شده
است .زاینده رود هم دیگر پر آبی سابق را ندارد وبا احداث بی رویه چاه آب رودخانه توسط
چاه ها کشیده شده است وبنابراین احیا کردن رودخانه دیگر امکان پذیر نیست وسال به سال آب آن کمتر می‌شود
وبه چاه‌ها می‌ریزد.حتی پدیده ریزگرد هم متأثر ازحفر بی رویه چاه است زیرا پوشش گیاهی
به واسطه کم آبی از بین رفته است.در حال حاضر در خصوص آب در مضیقه هستیم ودرسی سال
آینده سدها عامل نابودی هزاران انسان است.زیرا به طور نمونه سدکرج سرشار از گل ولای
است وسال به سال دراین سد رسوب جمع می‌شود ودر حالی که هرسال دریچه سد را باید باز
کرده وبا استفاده ازماشین گل ولای را بشورند که به این کار شستشوی هیدرولیک گفته می‌شود
درحالی که این کار انجام نمی‌شود ورفته به رفته سد خشک می‌شود.درواقع مدیریت درستی
برای نظارت بر سدها وجود ندارد واین مشکل بزرگی در بحران آب است.
راهکار مدیریت صحیح سد
وی درانتها درمورد راهکار احداث سد گفت: هر
سد یک عمر مفید دارد وبالاخره پر می‌شود منتهی مسئولین باید کاری کنند که هر سد دیر
پر شود.بطور نمونه سد سفید رود در سال 1341 احداث شده که در طول 50 سال هر سال حدود 170هزار هکتاراز شالی
زارهای گیلان را آبیاری کند.منتهی این کار سه شرط داشت اول اینکه 11سد رسوب گیر در
مسیر بسازند که یک سد هم ساخته نشد ودیگر اینکه آب خیز داری کنند یعنی در دامنه کوه
جوی‌هایی ایجاد کنند که آب‌ها در آنها نفوذ کند ورسوب به سد نکنند تا به سد نریزد وسومی
هم شستشوی هیدرولیک سالیانه سد هست تا عمر سد طولانی شود لیکن این اقدامات به هیچ صورتی
تا کنون انجام نشده است. از طرفی نیاز به احداث سد در چهار نقطه دیگر وجود دارد یکی
گیلان ومازندران که در حال حاضر 90 درصد آب آشامیدنی این نواحی ازآب زیرزمینی است در
حالی که نیاز به حداقل 10 سد در این ناحیه وجود دارد .سد آب را ذخیره می‌کند واز عوارض
سیلاب وعواقب آن پیشگیری می‌کند .این نیاز در شهرهای دیگری هم وجود دارد.
