يک هفته از تصميم ترامپ براي خروج آمريکا از برجام ميگذرد. در اين مدت گمانهزني درباره قراردادهاي خودرويي امضا شده در پسابرجام يکي از نگرانيهاي مهم در فضاي اقتصادي ايران بود. خودروسازي يکي از صنايع برنده در دوره لغو تحريمها بود و چندين قرارداد مختلف درباره همکاري و سرمايهگذاري کمپانيهاي خارجي براي حضور در بازارهاي ايران طي ماههاي گذشته امضا شده بود. حالا پس از يک هفته از تصميم رئيسجمهوري آمريکا براي خروج از برجام و اعمال تحريمهاي جديد؛ يان مارتين، قائم مقام شرکت سايپا - سيتروئن ميگويد که شرکت فرانسوي سيتروئن به تصميمات اتحاديه اروپا احترام گذاشته و بر پايه قوانين اين اتحاديه عمل خواهد کرد. او همچنين گفته است که هدف فرانسه باقي ماندن در برجام و اولويت نخست اين شرکت حضور در بازار بزرگ ايران است. براساس گزارشهاي بينالمللي تحريمهاي مربوط به صنعت خودرو، کمتر از سه ماه ديگر باز خواهند گشت تا دومين صنعت بزرگ ايران بازهم در معرض آزموني سخت قرار گيرد. البته اين صنعت پيش از اين هم تجربه برخورد با تحريمهاي بينالمللي را داشت.
*سناريوي خوشبينانه پيش رو براي صنعت خودرو
طي سه سال گذشته چند قرارداد و تفاهمنامه ميان خودروسازان خارجي و طرفهاي ايراني منعقد شده است. از طرف ديگر آمريکاييها فعلا اتحاديه اروپا را در کنار خود نميبينند و اين تنهايي آمريکا براي اعمال تحريمها فعلا برگ برنده خودروسازي کشور در برابر موج آينده تحريم است. از طرف ديگر محتمل بودن اينکه اروپاييها در نهايت شايد دنباله رو سياستهاي تحريميآمريکا باشند، هنوز قابل پيشبيني نيست. در اين ميان کارشناسان ميگويند که مهمترين نکته، پشتيباني و ماندن اروپاييها در برجام است که ميتواند همکاريهاي خارجي خودروسازي ايران و تامين قطعات مورد نياز صنعت خودرو کشور را تا حد قابل توجهي تضمين کند. حقيقت اين است که بيشتر خودروسازاني که در پسابرجام راهي کشور شده يا قصد ارتباط گرفتن دارند، اروپايي هستند و از حمايت دولتهاي خود براي ماندن در ايران برخوردار هستند و اتفاقا منافع چنداني در بازار آمريکا نيز ندارند. با اين حساب ميتوان گفت اگر اروپاييها برجام را محترم بشمارند، احتمال ماندن خودروسازاني مانند پژو و رنو و سيتروئن در ايران زياد است، هرچند ممکن است سرعت توسعه فعاليت آنها (در صنعت خودرو ايران) کند شود.
*نگاه بدبينانه براي صنعت خودرو چيست؟
نگاه بدبينانه براي آينده قراردادهاي خودرويي ميتواند اين باشد که اروپاييها در نهايت از ايران فاصله گرفته و به آمريکاييها ميچسبند و اين يعني پايان برجام و وارد آمدن شوکي بزرگ به خودروسازي کشور. البته امکان کنار رفتن ايران نيز از برجام در صورت نبود تضمينهاي لازم بابت اجراي مفاد اين سند بينالمللي (برجام)، هست. در هر دو صورت، چراغ برجام خاموش شده و آنگاه بايد در انتظار بازگشت خودروسازي کشور به دوران تاريک تحريمها و رخ دادن دوباره اتفاقات ناگوار در اين صنعت باشيم. در صورت اين اتفاق نهتنها توسعه صنعت خودرو کشور به اين راحتيها امکانپذير نبوده و شاهد لغو قراردادهاي خارجي خواهيم بود، بلکه در توليد و کيفيت محصولات فعلي نيز با ناکاميبزرگي مواجه خواهيم شد.
*تصميم سخت براي خودروسازان فرانسوي
در اين ميان آنچه مشخص است دو فرانسوي خودروساز در بازار خودرو آمريکا هيچ نقشي ندارند و اين مساله ميتواند نقطه قوت دو شرکت براي تداوم حضور در ايران باشد. با اين حال برخي گزارشها بر اين نکته تاکيد کرده که ممنوعيتهاي تجاري آمريکا تاثير مستقيميبر شرکتهاي اروپايي ندارد، اما تاثيرهاي ثانويه اين تحريمها، شرکتها را تحتتاثير جدي قرار داده است. شرکتهاي خودرويي جزو آن دسته از شرکتهايي بودند که از توافق هستهاي بيشترين سود را ميبردند؛ چراکه دروازه ايران براي سرمايهگذاري براي خودروهايي مانند پژو و رنو باز شد و سهم آنها را نسبت به قبل از توافق بسيار افزايش داد. از طرف ديگر برخي گزارشها نشان ميدهد که تاثير مالي روي پژو و رنو که حدود 1.6 ميليون خودرو ايرانيها را در سال يعني ۴۰ درصد نياز آنها را تامين ميکنند، براي آنها رقم بزرگي است. پژو پيشتر اعلام کرده بود که اميدوار است اتحاديه اروپا موضع مشترکي در برابر ايران داشته باشد. روز گذشته نيز قائم مقام شرکت خودروسازي سايپا - سيتروئن اعلام کرد که اين کمپاني تابع تصميمات اتحاديه اروپا در ارتباط با برجام بوده و حفظ بازار ايران از اولويتهاي اصلي آن است.
*اولويت سيتروئن حفظ بازار ايران است
روز گذشته و در حاشيه برنامه تست رانندگي خودروي سيتروئن سي 3 (C3) يان مارتين، قائم مقام شرکت سايپا - سيتروئن در گفتگو با ايرنا گفت: وقتي پژو به دليل تحريمها و فشارهاي اقتصادي و سياسي مجبور به ترک ايران شد، فرانسويها روزهاي سختي را سپري کردند، اما امروز از ارتباطات قوي با طرف ايراني برخورداريم و اولويت نخست ما نيز اين است که براي تجارت در بازار ايران باقي بمانيم. وي يادآور شد: هنوز پيشبيني خاصي براي موضوع خروج آمريکا از برجام نداشتهايم و منتظر تصميم اتحاديه اروپا هستيم. مارتين تاکيد کرد: ما دستکم 2 هفته زمان نياز داريم تا صبر کنيم و ببينيم در نهايت چه اتفاقي خواهد افتاد. مارتين درباره ميزان داخليسازي خودروي C3 گفت: تاکنون ساعتهاي زيادي را با قطعهسازان ايراني براي دستيابي به هدف بوميسازي 70 درصدي اين خودرو در سالهاي آينده صرف کردهايم. قائم مقام سايپا - سيتروئن همچينن با اشاره به تغييرات نرخ ارز در ايران، تصريح کرد: همين موضوع عامل اصلي است که به دنبال حرکت سريع به سمت داخلي سازي 70 درصدي و واردات کمتر قطعات هستيم. وي در ادامه با اشاره به تاريخچه همکاريهاي ايران و سيتروئن، يادآوري کرد: سايپا و سيتروئن از 2 سال پيش براي تشکيل شرکت همکاريهاي مشترک (جوينت ونچر) تعاملات خود را آغاز کردند و يک سال پيش اين شرکت شکل گرفت و C3 نخستين محصول مشترک است که به بازار عرضه خواهد شد. روز گذشته همچنين نيکلاس روتريگر، مسئول بازاريابي و فروش شرکت سايپا - سيتروئن اعلام کرد: توليد نخستين خودروي پسابرجاميسايپا با سطح داخليسازي 20 درصدي آن، در سايت کاشان آغاز شده و شهريورماه اين خودروها به بازار عرضه ميشود.
*پيشبيني آينده قراردادهاي خودرويي
در همين حال فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو در گفتگو با خبرنگار روزنامه «تجارت» درخصوص تاثير خروج آمريکا از برجام بر صنعت خودرو معتقد است که خروج آمريکا از برجام تاثير مستقيميدر حوزه خودرو ندارد به دليل اينکه ما با خودروسازان امريکايي تعامل گستردهاي نداريم و بزرگترين شريکي که در آمريکا حضور دارد رنو است و اگرچه سهم قابل توجهي در بازار ايران دارد اما به گونهاي نيست که بازار را از کار بيندازد. اين کارشناس خودرو با تاکيد بر اينکه بيشترين تاثير تصميم ترامپ بر نقل و انتقالات بانکي است، گفت: تعداد اندکي بانک که با ايران کار ميکنند احتمالا در دريافت وجوه ايراني احتياط خواهند کرد و اين مشکل بزرگي براي ما خواهد بود. زاوه در ادامه با تاکيد بر اينکه ريشه اين مشکل گريبان خودروهاي پرتيراژ داخلي را خواهد گرفت، اضافه کرد: بنابراين خروج امريکا از برجام در اين شرايط بازار خودرو را با چالش رو به رو خواهد کرد مگر اين که اروپاييها در اين شرايط راه حل مياني قائل شوند زيرا اين تحريم مربوط به ايالات متحده است و نه شوراي امنيت، بنابراين بسياري از کشورها ميتوانند به آن عمل نکنند و اگر چنين اتفاقي بيفتد خروج آمريکا در صنعت خودرو خيلي تاثيرگذار نخواهد بود. اين کارشناس صنعت خودرو درباره سرنوشت قراردادهاي خارجي نيز اظهار کرد: اين شرکتها به دليل اينکه در امريکا قرار ندارند، نميتوانند تغييري در قرارداد خود ايجاد کنند اما از اين جهت که اين شرکتها قطعات امريکايي دريافت ميکنند، آمريکا ميتواند آنها را جريمه کند و يا از اين شرکتها اماننامه بگيرد. زاوه همچنين معتقد است که قرارداد با خودروسازان خارجي همچنان پا برجا خواهد بود اما موانعي هم سر راه به وجود خواهد آمد. حقيقت اين است که خودروسازاني که بعد از برجام آمدند و با ايران قرارداد امضا کردند هيچ کدام قصد برهم زدن اين قراردادها را ندارند و نگراني از اين بابت وجود ندارد. او ادامه داد: مشکلي که ممکن است بعد از خروج آمريکا از برجام اتفاق بيفتد مسائل مربوط به نقل و انتقال پولي است که بايد بررسيها و تدابير لازم در اين خصوص انديشيده شود. به هر حال موضوع خروج آمريکا از برجام نميتواند بيتاثير باشد و اثراتي را در پي خواهد داشت اما در نهايت اينکه چه اثراتي به دنبال داشته باشد به تصميمات و تدبيرهاي خودمان بستگي دارد، اينکه چگونه با اين مسئله برخورد کنيم. زاوه اضافه کرد: ميتوان گفت که قراردادهاي بسته شده در حوزه خودروسازي پابرجا خواهد بود، چون سرمايهگذاري شده و امکان بهم خوردن آن وجود ندارد. از طرف ديگر نميتوان گفت خروج آمريکا از برجام هيچ تاثيري ندارد و از طرفي هم نميتوان گفت که اثرات خيلي منفي خواهد داشت. به اعتقاد من يکي از مشکلاتي که ممکن است بعد از اين جريانات اتفاق بيفتد نقل و انتقال ارز و مسائل مالي است که بايد به نحوي آن را مديريت کنيم.