فضای مجازی، تیغ دولبه

 جاذبه های این فضا منجر شده افراد ساعات زیادی از روز خود را در این فضا گذرانده و تعاملات در این فضا را جایگزین تعاملات با اعضای خانواده و همسالان خود کنند که این موضوع صدمات جبران ناپذیری به رشد اجتماعی افراد وارد کرده و ساختار زندگی اجتماعی آنان را تغییر داده است. در این مقال نگاهی داریم به آسیب های فضای مجازی و در پایان نیز چند راهکار ارائه می شود: ایجاد نارضایتی خانوادگی و ضعف بنیان خانواده را شاید مهم ترین محصول این پدیده نوظهور دانست. به جرات می توان ادعا کرد ه سهم عمده ای از مشکلاتی همچون: بالا رفتن سن ازدواج، افزایش آمار طلاق، سرد شدن ارتباطات عاطفی، نارضایتی از زندگی خانوادگی و ... که این روزها دامنگیر خانواده ها شده ،محصول فضای مجازی است،چرا که استفاده از این فضا نه تنها باعث تغییر شکل روابط میان اعضای خانواده شده؛ بلکه سطح توقع از زندگی مشترک را نیز تغییر داده است.به عنوان مثال فرزندان به جای برقراری ارتباط با والدین، سرگرم ارتباطات مجازی و سرگرمی های این فضا شده و از ارتباطات واقعی و آموزش های مورد نیازشان دور شده اند. از طرفی زوجین نیز این فضا را محلی برای اختلافات خانوادگی شان قرار داده و به جای استفاده از نظرات کارشناسان، خود را در معرض راهنمایی های غلط مطرح شده در این فضا قرار می دهند. این فضا حتی زمینه را برای روابط نامشروع و خیانت های میان زوجین باز کرده است. محصول دیگر فضای لجام گسیخته مجازی،اختلال در شکل گیری هویت نوجوانان است.به گفته کارشناسان هویت یک فرد از سه بعد شخصی یا ویژگی های منحصر به فرد یک شخص ، هویت اجتماعی که در اثر ارتباط با گروه های مختلف شکل گرفته و متأثر از آن هاست و هویت فرهنگی که شامل باورها و اعتقادات فرد بوده و از بدو تولد و در اثر تعاملات محیطی در او شکل گرفته است. قرار گرفتن در محیط مناسب خانوادگی، اجتماعی و همسالان منجر به شکل گیری هویتی سالم در یک فرد خواهد شد اما از آنجا که درسنین نوجوانی هویت اصلی فرد شکل می گیرد و متأسفانه نوجوانان بیشتر وقت خود را در فضای مجازی و در ارتباط با افراد ناشناس در این فضا می گذرانند، این امر منجر به چند شخصیتی شدن نوجوان می شود چرا که در فضای مجازی هویت شخصی و مشخصات فردی قابل پنهان کردن بوده و این نقش های گوناگون منجر به شکل گیری هویت ناسالم و اختلالات شخصیتی نوجوانان می گردد.

از دیگر معضلات فضای مجازی، ورود ارزش ها و فرهنگ غربی به درون خانواده ها و ایجاد تغییر در نظام ارزشی خانواده هاست که منجر به کمرنگ شدن فرهنگ ایرانی - اسلامی در درون خانواده ها شده و آسیب های فرهنگی زیادی به سطح جامعه وارد کرده است.واقعیت این است که امروزه در زندگی اجتماعی، فضای مجازی جای دوستان و نزدیکان را گرفته و در حقیقت جایگزین روابط دوستانه و فامیلی شده است. افراد ساعت ها از وقت خود را در فضای مجازی گذرانده و به جای فعالیت های اجتماعی، به فعالیت های فردی روی می آورند. این موضوع افراد را در افسردگی و انزوای اجتماعی فرو خواهد برد، چه بسا خود آن ها از این موضوع آگاهی نداشته و حتی ممکن است آن را تأیید نکنند. کم رنگ شدن حریم های دینی در روابط خانوادگی نیز یکی دیگر از مضلات استفاده بی حد و مرز از فضای مجازی است . شبکه های سازمان یافته ضد دینی با ایجاد اتاق هـا وانـجمن های عمومی، در مناسبت های گوناگون مذهبی اقدام به تولید و پخش محتواهای ضد دین با هدف تقدس زدایی از اعتقادات مذهبی، توهین به خداوند، قرآن، پیامبر و مـعصومین(ع) تـرویج انـواع انحرافات اخلاقی و دور کردن کاربران از بـاورهای دیـنی می کنند .اتاق های گفت و گو (چت روم) متاسفانه به جای آنکه یک محیط علمی باشد تبدیل به یک محیط مبتذل برای بسیاری از کاربران ایرانی شده است چرا که بسیاری از محتواهای ارائه شده در فضای مجازی و اتاق های گفتگو(چت روم) بـدون در نـظر گرفتن اقتضای سنی مخاطب در معرض دید و برداشت و تحلیل وی قرار می گیرد و ازآنجا که اغلب ایـن مـحتوا اعـم از متن، عکس و فیلم نیز دارای زمینه های انحرافی هستند بنابراین می توانند جوان و نوجوان را که در شـرایط خـاص جـسمی و غلیان غرایز جنسی قرار دارد دچار سردرگمی کند و از سیر ارزش ها منحرف سازد.

• و اما چند راهکار

آشنا کـردن جـوانان مخصوصاً دختران به آسـیب هـای فضای مجازی و آموزش راه های صحیح، همراهی خانواده با فـرزندان، ایجاد رابطه اعتماد بین والدین و فـرزندان، نکشاندن روابـط فـضای مـجازی به فضای واقعی، پرهیز از وبگردی های بی هدف، استفاده از رسانه ها،عدم انتشار اطلاعات شخصی و خانوادگی و آموزش استفاده از فضای مجازی توسط خانواده به فرزندان خود میتواند از بروز مشکلات برای جوانان و نوجوانان جلوگیری نماید. در ایـن مـیان نهادهای فـرهنگی باید آموزش های لازم را به والدین بدهند و فاصله آنها را با نسل امروز کمتر کنند. وظیفه مسئولین نیز در این میان به خوبی از طرف مقام معظم رهبری تبیین شده است. معظم له می فرمایند:«مسئولان وظایف متعدد و مهمی دارند، از جمله افزایش آگـاهی هـای عمومی، تقویت آموزش و پرورش و جدی تر پرداختن به فعالیت های مرکز ملی فضای مـجازی، در ایـن صـورت می توان ازفضای مجازی به عنوان یک فرصت بهره گرفت، بی آنکه تهدیدهای آن برایمان دردسـرساز شود.» کوتاه سخن اینکه ؛ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جـوانان و خـانواده ها نسبت به تـهدیدات فـضای سایبری در درجه ی نخست اولویت قرار دارد و پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم است بنابراین والدین برای جلوگیری ازهم پاشیدگی خانواده ها، باید تا حدودی به فناوری های روز دنـیا مـسلط بوده و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آن هاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آن ها به صورت نا صحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حـریم خـصوصی افراد و مـحیط امن خانواده باز میشود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شـناخت کافی ولازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جـلوگیری بـه عـمل می آید.