گروه جامعه خبرگزاری فارس ـ عطیه اکبری:کرونا آمد و در همان ماه‌های ابتدایی بسیاری از مهدهای کودک را به تعطیلی کشاند اما سایه سنگین این ورشکستگی و تعطیلی موقت، صورت مسأله اصلی را پاک نکرد. با وجود مجوز فعالیت بیش از 16هزار مهدکودک در کشور، همچنان مشخص نیست متولی اصلی مهدهای کودک کدام سازمان است.
وقتی فیلم استخر مختلط و کلاس رقص باله چند مهدکودک لاکچری در فضای مجازی دست به دست می شود، دوئل آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی کشور هم شروع می شود و هر کدام تقصیر را بر گردن دیگری می اندازند. در این بلاتکلیفی مدیریتی هر روز طومار مشکلات طولانی تر شد. افزایش بی رویه مهدهای قرآنی بدون مجوز، استفاده از مربیان غیر متخصص موقت و ساعتی، کلاس های فوق برنامه آنچنانی و... کار به جایی رسید که دو ماه قبل، رهبر معظم انقلاب در جمع مدیران آموزش و پرورش در خصوص وضعیت مهدهای کودک تذکر دادند.
سراغ مدیر کل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور رفتیم و با «سعید بابایی» به گفت‌وگو نشستیم تا ببینیم ریشه اصلی مشکلات مهدهای کودک از کجا آب می خورد؟ ماجرای واگذری مدیریت مهدهای کودک به کجا رسید و ...
«سعید بابایی»؛مدیر کل دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور
مکافات یک تبصره اشتباه
*در ماه های اخیر انتقادهایی نسبت به مهدهای کودک مطرح شده است، تا جایی که این موضوع، تذکر مقام معظم رهبری را هم به دنبال داشت، مشکل اصلی کجاست؟ چرا آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی هر دو با هم متولی مهدهای کودک شدند؟
مناقشه بین دو سازمان بهزیستی و وزارت آموزش و پرورش در خصوص مهدهای کودک سابقه حداقل 20ساله دارد. ببینید بیشترین جامعه مخاطب مهدهای کودک کودکان 5و6ساله هستند اما شیرخواران و کودکان نوپا هم می توانند از خدمات مهدها استفاده کنند. همکاران ما در وزارت آموزش و پرورش حاضر به پذیرش مسؤولیت کودکان زیر4 سال نبودند و از طرفی راه اندازی مهد کودک فقط برای کودکان زیر4 سال برای بخش غیردولتی مقرون به صرفه نبود. ما وقتی از مدرسه صحبت می کنیم با مدارس اکثرا دولتی طرف هستیم اما در بخش مهدهای کودک با بخش غیردولتی طرف هستیم.
از سال ۸۷ قانونی یک ساله در خصوص تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزش و پرورش غیردولتی در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که این قانون طی ۵ سال تمدید و در سال ۹۵ به عنوان قانون دائمی مصوب شد. قانونگذاران اختلاف میان آموزش و پرورش و بهزیستی در خصوص مدیریت مهدهای کودک را با گنجاندن تبصره ای در ماده 2 این قانون به نتیجه رساندند. در تبصره ۲ ماده ۲ این قانون آمده است: "تعیین شاخص های آموزشی و پرورشی، تدوین محتوا و نظارت بر مهدهای کودک از نظر موضوعات آموزشی و پرورشی بر عهده وزارت آموزش و پرورش و صدور مجوز و ارائه برنامه بر عهده سازمان بهزیستی است." بر اساس این قانون تقسیم وظیفه ای میان آموزش و پرورش و مهدهای کودک صورت گرفت. این دوگانگی و نداشتن متولی واحد(همان مبحث مورد نظر مقام معظم رهبری) بر مشکلات افزود.
در حال حاضر اعتقاد سازمان بهزیستی بر این است که مهدهای کودک باید یک متولی داشته باشند تا در درجه اول کودکان این سرزمین و در درجه بعد علاقه مندان به فعالیت در این حوزه منتفع شوند.
مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال تعیین تکلیف مدیریت مهدهای کودک
* یک ماه قبل مسؤولان سازمان بهزیستی کشور آمادگی خود را برای واگذاری مدیریت مهدهای کودک به آموزش و پرورش اعلام کردند. این واگذاری به کجا رسید؟
مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی جلساتی را برای تصمیم گیری در خصوص یکسان سازی و تعیین تکلیف مدیریت مهدهای کودک برگزار کرده اند. در جلسات مجلس، کارشناسان بهزیستی هم برای بیان نظرات حضور داشتند، اما هنوز نتیجه نهایی قابل ابلاغ اتخاذ نشده است. همین مسأله باعث بلاتکلیفی بیشتر مهدهای کودک در این اوضاع دشوار کرونایی شده است که امیدواریم به زودی تصمیم نهایی گرفته شود، چه توسط مجلس شورای اسلامی، چه توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی.
بیش از 50 درصد مهدهای کودک فعلا تعطیل شدند
*بعد از ورود کرونا، بسیاری از مهدهای کودک تعطیل شدند و یا با حداقل پرسنل به کار خود ادامه دادند، آماری از مهدکودک های تعطیل شده دارید؟
مهدکودک ها حال و روز مناسبی ندارند. تعطیلی های پی در پی، ضرورت رعایت پروتکل ها، ترس به جای والدین و بلاتکلیفی مدیریت مهدهای کودک بین دستگاه ها از عوامل مهم این وضعیت هستند. بعد از شیوع کرونا بیش از 50 درصد مهدکودک ها به صورت موقت یا دائم تعطیل شدند و کمتر از 50 درصد مهدها هم حداکثر با ظرفیت 10 الی 12 درصدی فعال هستند. مهدکودک هم مکانی برای نگهداری استاندارد کودک بودند هم مکانی برای آموزش و پرورش. بیش از 80درصد جامعه مخاطبان مهدها را نیز کودکان 5و6 ساله تشکیل می داد. با رایگان شدن آموزش مجازی در روزهای کرونایی توسط آموزش و پرورش، جامعه مخاطب مهدهای کودک ریزش فراوانی داشته است.
* آمار به روز شده ای از تعداد مهدهای کودک فعال کشور قبل از کرونا دارید؟ چند درصد مهد کودک ها دولتی و چند درصد غیر دولتی هستند؟
بر اساس اطلاعات موجود در 6 ماهه دوم سال 98 ، 15هزار و 585 مهدکودک فعال داشتیم که از این تعداد 7238 روستا مهد ، 1486 مهدکودک حاشیه شهر و 6861 مهد کودک در مناطق شهری برخوردار فعال بودند.از این تعداد فقط 19 مهدکودک به صورت دولتی اداره می شوند و مابقی مهدها غیردولتی هستند.در 6 ماهه دوم سال گذشته 655هزار و 899 کودک در مهدکودک های کشور حضور داشتند. البته در حال حاضر به علت کرونا بسیاری از مهدها با تعطیلی موقت دست و پنجه نرم می کنند.
راه نجات مهدهای ورشکسته در سال کرونایی
*برای پیشگیری از ورشکستی و یا تعطیلی مهدهای کودک تسهیلاتی برای آنها در نظر گرفته شد؟
با پیگیری های سازمان بهزیستی مهدهای کودک در زمره مشاغل بسیار آسیب دیده ناشی از کرونا قرار گرفت و مدیران مهدها می توانستند در قالب تسهیلاتی که برای مشاغل آسیب دیده در نظر گرفته شد از تسهیلات استفاده کنند. البته به دلیل تعطیلی های مکرر و عدم توان اقتصادی برای پرداخت اقساط، مدیران مهدهای کودک استقبال زیادی از این تسهیلات که بخش قابل توجهی از آن فقط باید برای پرداخت حقوق پرسنل هزینه می شد، نداشتند. مشاغلی مانند مهدهای کودک برای ادامه حیات نیاز به حمایت جدی تر تسهیلاتی و حتی تسهیلات بلاعوض دارند. از طرف دیگر ملک بسیاری از مهدهایی که وارد مرحله تعطیلی موقت شده اند استیجاری بود و افزایش قیمت اجاره ها آنها را به جایی رساند که فعالیت خود را متوقف کنند.
استخرمختلط مختص چند مهدکودک در کلانشهرها بود/ اتفاقات خوب را هم ببینیم
* یکی از موضوعات چالش برانگیز، در خصوص آموزش های فوق برنامه در مهدهای کودک است که بسیاری از آنها با ارزش ها مغایر است؛ مثل استخر مختلط، کلاس های آموزشی رقص یا استفاده از سند 2030. نظارت سازمان بهزیستی بر فعالیت مهدهای کودک و تخلفات آنها چگونه است؟
در سال های اخیر تمام محتوایی که از طرف سازمان بهزیستی به مهدهای کودک ابلاغ شده با مجوز سازمان پژوهش های وزارت آموزش و پرورش بوده است. در خصوص برخی تخلفات ذکر شده باید گفت قطعا در هرصنف وحرفه ای تخلف وجود دارد. مهم، نوع برخورد با این تخلفات است. برخی تخلفاتی که شما به آن اشاره کردید بعضا در مدارس غیر دولتی زیر نظر وزارت آموزش و پرورش هم مشاهده شده است.
سازمان بهزیستی از طریق نظارت های حضوری و دریافت شکایات به تخلفات مهدهای کودک رسیدگی و با روش های مختلف مشکل را حل می کند. البته در فعالیت بیش از 16هزار مهدکودک در سال های گذشته مگرچند مهدکودک چنین تخلفاتی داشته اند؟ بر اساس گزارش های ما این موارد نادر در برخی از نقاط ویژه چند شهر بزرگ مشاهده شده است. اما متاسفانه وقتی فقط این موارد برجسته می شود خدمات گسترده مدیران و مربیان مهدهای کودک در مناطق شهری و روستایی و حاشیه شهرها دیده نمی شود. به طور مثال سال قبل در برنامه ای مشترک بین سازمان بهزیستی و ستاد اقامه نماز جشنواره ای با عنوان جشنواره نماز برگزار شد که بیش از 7 هزار مهدکودک و هزاران کودک در آن مشارکت داشتند.چنین فعالیت هایی کمتر پوشش خبری پیدا می کند و به اصطلاح وایرال می شود.
یک بهانه برای فرار از نظارت بهزیستی/ چرا اداره اماکن با مهدهای غیرمجاز برخورد نمی کند؟
*سال 96، معاون وقت امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در مصاحبه ای گفته بودند ۴۰ درصد مهدهای کودک شهر تهران مجوز فعالیت خود را از سازمان بهزیستی کشور دریافت کرده‌اند و ۶۰ درصد باقی مانده را مهدهای کودکی تشکیل می‌دهند که هیچ گونه مجوزی از این سازمان ندارند. در این سه سال تغییری در این وضعیت به وجود آمده است؟
در حال حاضر آماردقیقی از مراکز غیرمجاز ارائه دهنده خدمات به کودکان نداریم و آمار دقیق در اختیار اداره نظارت بر اماکن عمومی نیروی انتظامی است. سازمان بهزیستی به محض شناسایی مهدهای غیر مجاز ،اطلاعات آنها را برای تعطیلی و پلمب به اداره اماکن می دهد.
البته بسیاری از این مراکز غیرمجاز که نباید حتی نام مهدکودک غیرمجاز را هم برآنها اطلاق کرد تحت عناوین مختلف فعالیت می کنند که اداره اماکن به صرف اینکه آنها از یک نهاد یا یک ارگان مجوز دارند، با آنها برخورد نمی کند. در حال حاضرمجلس شورای اسلامی در حال بازنگری قانونی است که در آن تاکید شده نباید به هر جایی که دانش آموز می رود لفظ مدرسه اطلاق شود. همین بحث باید به مهدهای کودک نیز تعمیم پیدا کند. بسیاری از مراکزی که با عنوان مهد کودک فعالیت می کنند مجوز خود را معمولا از شهرداری ها یا وزارت صمت دریافت کرده اند و متاسفانه با همین دستاویز خود را خارج از نظارت سازمان بهزیستی می دانند. در اصلاح قانون حتما باید برای ساماندهی این مراکز هم فکر جدی کرد.
*این مورد شامل خانه های اسباب بازی سراهای محله هم می شود ؟
بعضی از این خانه های اسباب بازی زیر نظر شهرداری هستند و مجوزشان را از شهرداری دریافت می کنند.
*مهدهای بدون مجوز بیشتر در چه مناطقی هستند؟
پراکندگی جغرافیایی زیادی دارند و نمی توان گفت بیشتر در چه مناطقی مهدکودک های غیرمجاز فعالیت می کنند. مهدهای کودک تحت نظارت سازمان بهزیستی تنها مراکز استاندارد ارائه دهنده خدمات به کودکان ماقبل دبستان هستند که از ابعاد مختلف نظیر نیروی انسانی، محتوای آموزشی، فضای فیزیکی ، تجهیزات و ...خاص کودکان طراحی و پیش بینی شده اند ولی مراکز غیر مجاز بدون اخذ مجوز های لازم شروع به فعالیت می کنند بنابراین تاسیس و راه اندازی آنها بدون دردسر و بسیار راحت است.
*چه کسی مسؤول اتفاقاتی است که ممکن است در مهدهای بدون مجوز بیفتد؟
اداره نظارت بر اماکن عمومی ناجا مسؤول رسیدگی و برخورد و پلمب با مراکز غیرمجازی هستند که تحت عناوین مختلف کار مهدکودک انجام می دهند. والدین باید هوشیار باشند و وقتی برای ثبت نام فرزندانشان به مهدها مراجعه می کنند باید به داشتن مجوز فعالیت مهدکودک از طرف سازمان بهزیستی دقت داشته باشند.
دست بهزیستی برای برخورد با مهدهای غیرمجاز بسته است
* در حال حاضر قانون چنین اختیاری را به سازمان بهزیستی نداده است؟
سازمان بهزیستی می تواند مورد را به اداره اماکن معرفی کند. پلمب مرکز غیرمجاز از ید قدرت بهزیستی خارج است. جالب است که ما هر سال با تخلفات مهدهای دارای مجوز از بهزیستی برخورد کرده ایم اما قدرت و اختیار قانونی برخورد با مراکز غیرمجازی که به مراتب تخلفات مشهودتری دارند نداریم. در حالی که اعتقاد داریم هر مرکزی که حتی یک ساعت از کودک نگهداری می کند باید دارای استاندارد فضای فیزیکی، محتوایی و کادر مسؤول باشد.
*معمولا چه تخلفاتی در مهدهای بدون مجوزاتفاق می افتد؟
از آنجا که مراکز غیرمجاز هیچ یک از استانداردهای نیروی انسانی ، آموزش ، تجهیزات و فضای فیزیکی را رعایت نمی کنند قطعا تخلفات متعددی در آنها مشاهده می شود. بسیاری از مواردی که در فضای مجازی مثل برگزاری جشن های غیرمجاز تحت عنوان فعالیت مهدکودک منتشر می شود مربوط به همین مراکز غیرمجاز است، عدم به کارگیری پرسنل تحصیل کرده و آموزش دیده و مورد تأیید منجر به سوءاستفاده و بدرفتاری با کودکان در چنین مراکزی می شود یا ممکن است در این به اصطلاح مهدها به دلیل عدم رعایت استاندارد لازم در تهیه وسایل و تجهیزات و ساختمان مناسب ، انواع خطرات جانی کودکان را تهدید کند.
بهزیستی و آموزش و پرورش مناقشه داشتند، 15دستگاه کار خودشان را کردند
*یکی دیگر از آسیب های این حوزه در خصوص مهدهای قرآنی و افزایش روز افزون تعداد آنهاست که در عین ارزشمند بودن، فعالیت نادرست آنها می تواند آسیب زا باشد. در حال حاضر چه تعداد از مهدهای قرآنی با مجوز سازمان بهزیستی فعالیت می کنند؟
تا قبل از آمدن کرونا و تعطیلی مهدهای کودک، 225 مهدقرآنی با نظارت سازمان بهزیستی فعالیت می کرد اما نهادها و دستگاه های متعددی خارج از این روند در حال گسترش مهدهایی با رویکرد قرآنی بودند. آموزش های قرآن محور رویکرد ارزشمندی است اما به همان اندازه هم حساس که اگر ساماندهی وضعیت آنها به موقع انجام نشود آسیب های زیادی به دنبال دارد.
شاید برایتان جالب باشد در یک جلسه شمردیم و دیدیم غیر ازسازمان بهزیستی که متولی اصلی صدور مجوز برای مهدهای کودک است بیش از 15 دستگاه دیگر در حال صدور مجوز مراکزی با نام های مختلف ولی با همین کارکرد بودند. بارها این مسأله به اداره اماکن گزارش شده است اما آنها فقط داشتن مجوز از یک نهاد بالاسری را کافی می دانند. بهزیستی و آموزش و پرورش مناقشه داشته اند اما 15دستگاه دیگرهم کار خودشان را کرده اند!
هر کسی متولی جامع مهدهای کودک می شود باید زورش برسد مراکز این چنینی را به خط کند و قدرت قانونی آن را داشته باشد بتواند با مراکز خارج از چهارچوب برخورد کند. قانونگذاران هم باید به این مسأله توجه ویژه ای داشته باشند.
تفاهم نامه برای حل مشکل مهدهای قرآنی بدون مجوز
*با این اوصاف به نظر می رسد عده ای از خلأ قانونی در خصوص فعالیت مهدهای قرآنی و اینکه نظارت خاصی بر مجوز و فعالیت آنها وجود ندارد، سوء استفاده می کنند،به اسم قرآن مهد قرآنی راه‌اندازی کرده و از نام قرآن بهره اقتصادی می‌برند سازمان بهزیستی برای این اتفاق ناخوشایند چاره‌ای اندیشیده است؟
در سال جاری برای ساماندهی بهترموضوع ،دو تفاهم نامه جامع بین سازمان بهزیستی و سازمان بسیج و همچنین کانون فرهنگی و هنری مساجد(ذیل وزارت ارشاد) منعقد شد تا فعالیت مهدهای قرآنی ساماندهی بهتری داشته باشد و به استانداردهای لازم برسد. بنا شده است تا استانداردهای سه گانه نیروی انسانی، تجهیزاتی، فضایی و محتوای آموزشی و پرورشی در مدت یک سال توسط مراکزی که قبلا توسط این نهادها و دستگاه ها تأسیس شده بوده اند با همکاری سازمان بهزیستی ارتقاء یابد. این تفاهم نامه ها گام موثری است برای گسترش دامنه مهدهای قرآنی استاندارد.
*سازمان بهزیستی در خصوص راه اندازی و مدیریت مهدهای کودک در مناطق حاشیه ای و آسیب‌خیز برنامه ای داشته است؟ به نظر می رسد خطر وجود مهدهای غیر مجاز و زیرزمینی در این مناطق بیشتر باشد!
سازمان بهزیستی با هدف عدالت محوری و دستیابی کودکان مناطق محروم و حاشیه نشین به خدمات رشد و تکامل همه جانبه کودکان، طرح ها و برنامه های حمایتی را برای کودکان مهدهای کودک مناطق روستایی ، حاشیه ای و محروم پیش بینی کرده است. طرح تامین یک وعده غذای گرم، طرح تامین بخشی از شهریه مهدکودک خانواده های کم درآمد ، طرح ایجاد و گسترش مهدهای کودک در مناطق حاشیه شهرها با پرداخت کمک بلاعوض 8 میلیون تومان بابت تاسیس هر مهدکودک در مناطق مذکور از طرح هایی بود که در سال های گذشته اجرا شده است. مثلا همین طرح یک وعده غذای گرم به مدت 15سال برگزار شد که در سال گذشته بیش از 700میلیارد ریال صرف آن شد. طرحی که به ارائه یک وعده غذای گرم به کودکان در روستامهدها و مهدهای مناطق حاشیه ای اختصاص داشت و بابت آن هیچ هزینه ای از والدین گرفته نمی شد.
*بعضی سازمان ها برای رفاه حال زنان شاغل در خود آن سازمان، مهدکودک دایر می کنند. برای مثال مهد کودک بیمارستان ها، مهدکودک سازمان های دولتی، فعالیت این مهدها هم زیر نظر سازمان بهزیستی است؟
بله . معمولا این مهدها از سازمان بهزیستی مجوز دریافت می کنند و این مجوز باید در دفتر مهد نصب باشد.
*بر اساس تقسیمات سازمان بهزیستی، چند نوع مهدکودک داریم؟
مهد کودک ها از لحاظ موقعیت جغرافیایی به روستامهد، مهدکودک مناطق حاشیه شهرها و کم برخوردار و سکونت گاه های غیررسمی ومهدکودک مناطق شهری. از نظر زمان فعالیت به مهدکودک تمام وقت (8 ساعت) ، نیمه وقت (4 ساعت) ، پاره وقت (کمتر از 4 ساعت و در بعضی از روزهای هفته)، شبانه روزی (برای ارائه خدمت به کارمندان شیفت شب، البته که در مهدکودک شبانه روزی نیز نگهداری کودکان بیش از 8 ساعت مجاز نیست و فقط مهدکودک به طور شبانه روزی فعال است.) تقسیم می شود. یک نوع مهد کودک موقت داریم که در شرایط بحرانی برای ارائه خدمت به کودکان و ساماندهی آنها در مواقع بحرانی راه اندازی می شود. نوع دیگر مهد هم آدینه مهد است که خاص جمعه ها و برای ارائه خدمت به والدین نمازگزار است.
وقتی ستاد تنظیم بازار، شهریه مهدکودک را تعیین می کند!
*یکی از انتقادات به عملکرد مهدهای کودک استفاده از مربیان غیر متخصص برای پرداخت دستمزد کمتر توسط مدیران برخی مهد ها است. روند نظارت سازمان بهزیستی به گزینش مربیان مهد چگونه است؟
این هم از ضعف هایی است که باید سابقه و ریشه آن را بررسی کرد. در سال های گذشته به اشتباه تعیین شهریه مهدهای کودک به ستاد تنظیم بازار واگذار شده است! ستاد تنظیم بازار در کنار مشغله های فراوان خود باید در کنار قیمت خودرو و سیمان و میوه، قیمت خدمات مهدهای کودک را هم با کمک ستاد حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان برآورد و ابلاغ کند. استفاده از مربیان موقت یکی از تبعات افزایش غیراستاندارد شهریه های مهدهای کودک است. البته مهدها باید برای دریافت درجات خود از مربیان ثابت استفاده می کنند اما همین موضوع هم یکی از دلایل تقویت استفاده از مربیان موقت است. امسال هم ستاد تنطیم بازار افزایش 31 درصدی را بر شهریه مهدهای کودک اعمال کرد.
*با این اوصاف به نظر می رسد مشکلات مهدهای کودک فقط ریشه در مناقشه میان آموزش و پرورش و‌سازمان بهزیستی ندارد و حل مشکلات آنها نیاز به بازنگری اساسی در قوانین دارد!
بله. باید قانون جامعی در خصوص «کودک و نوجوان» تدوین شود. این مسأله در سند تحول فرهنگی کشور مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی دیده شده اما متاسفانه تا این لحظه چنین سندی تدوین و یا ابلاغ نشده است. این موضوع یکی از خلأهای کشور است، هم سند و هم شورای ویژه کودکان و نوجوانان مثل شورای عالی کودک یا شورای عالی نوجوانان و حتی نیاز است فراکسیونی در مجلس برای پیگیری وضعیت کودکان و نوجوانان تشکیل شود. در این حوزه کارهای بر زمین مانده زیاد است. کودک فقط مهدکودک نیست، فقط بهزیستی نیست. صدا و سیما و نقش آن کجاست؟ بازی های رایانه ای؟ انیمیشن ها؟ فیلم ها و... باید به ساماندهی مسائل مربوط به کودک فکر کرد. اصلاح چندگانگی مدیریت مهدهای کودک تکه کوچکی از این پازل است.
انتهای پیام/
