از دولت‌ها که بگذریم، مردم اروپا به «شهروند خوب جهانی» دانستن خود عادت کرده‌اند. اتحادیه اروپا، اصلاً برای همین تأسیس شد؛ سازمانی برای همگرایی و صلح میان دولت‌هایی که دموکراسی‌اند و هیچ موقع به جنگ یکدیگر نخواهند رفت. حالا سایه‌های یک جنگ در دیوار به دیوار اروپا دارد همه چیز را تغییر می‌دهد. بر خلاف تصورات اولیه، عنصر اتمی خیلی بیشتر از حد در جنگ اوکراین مهم شده‌است، هم از جهت تهدیدی که روس‌ها و اروپایی‌ها در یک هفته گذشته نثار یکدیگرکرده‌اند و هم از لحاظ امنیت نیروگاه‌های هسته‌ای اوکراین که ارتش روسیه دیروز اعلام کرد دومین و بزرگ‌ترین آن‌ها را در کنترل گرفته‌است. همه اینها، وحشت در اروپا را به میزان کم‌سابقه‌ای زیاد کرده که شاید بعد از دوئل اتمی امریکا و شوروی در سال ۱۹۶۲ بی‌سابقه باشد.
جنگ‌ها خیلی ساده شروع می‌شوند، ولی کنترلشان به سادگی ممکن نیست. قبل از جنگ اوکراین که پنجم اسفند ماه شروع شد، کمتر کسی خبر داشت که اوکراین بازمانده از سقوط شوروی، سلاح هسته‌ای هم داشته‌است. اگر هم می‌دانست، از این اطلاع نداشت که آن زمان، اوکراین به لحاظ تعداد، بعد از امریکا و شوروی، سومین دولت میزبان تسلیحات اتمی بوده‌است. اما حالا که روس‌ها به اوکراین حمله کرده‌اند و جنگ شروع شده، واقعیت‌ها بیشتر از قبل در حال آشکار شدن است و همین‌ها روز به روز به وحشت اروپایی‌ها می‌افزاید: اوکراینی‌ها ۱۵ رآکتور هسته‌ای عملیاتی دارند که بنا به چیزی که دیروز رافایل گروسی، مدیر کل آژانس اعلام کرد، روس‌ها کنترل بزرگ‌ترین نیروگاه اتمی اوکراین، یعنی ژاپروژیا را تحت کنترل گرفته‌اند؛ این بعد از چرنوبیل، دومین نیروگاه هسته‌ای است که روس‌ها آن را تحت کنترل می‌گیرند؛ جایی که به عنوان بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اوکراین، خودش یک مجتمع بزرگ متشکل از شش رآکتور از مجموع ۱۵ رآکتور هسته‌ای عملیاتی اوکراین است. سربازان اوکراینی روز سه‌شنبه در تدارک آماده کردن سنگر‌هایی برای دفاع از شهر ژاپروژیا و ایجاد مواضع دفاعی در اطراف رآکتور‌های نیروگاه انرگودار بودند که روس‌ها آن را تحت کنترل گرفتند. آنتون گراشچنکو، مشاور وزارت کشور اوکراین از ژنرال‌های اوکراینی خواسته بود شهر را دور بزنند و هشدار داده‌بود که در صورت آسیب‌دیدن این نیروگاه، ممکن است فاجعه‌ای مثل چرنوبیل تکرار شود. او در فیس‌بوک نوشت: «به سبب دیوانگی پوتین، اروپا دوباره در آستانه یک فاجعه هسته‌ای قرار گرفته‌است؛ شهری که بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اروپا در آن قرار دارد، خود را برای نبرد با مهاجمان آماده می‌کند»، اما روس‌ها ضمن اعلام کنترل بر این نیروگاه در نامه‌ای اعلام کردند «سطح تشعشعات طبیعی باقی می‌ماند.» رافائل گروسی، مدیر کل آژانس که نامه روس‌ها را دریافت کرده، چیزی درباره این نگفته که این نیروگاه به خطر افتاده ولی هشدار داده امکان به خطر افتادن امنیت آن وجود دارد. وی بدون اشاره به طرف خاصی خطاب به شورای حکام آژانس تأکید کرد که باید از هرگونه اقدامی که امنیت هسته‌ای در اوکراین را به خطر بیندازد، خودداری شود و نسبت به عواقب آسیب احتمالی نیروگاه‌های اوکراین برای انسان و محیط‌زیست هشدار داد.
پوتین: اوکراین نباید سلاح داشته‌باشد
نیروگاه‌های هسته‌ای اوکراین به یک طرف، دیروز سرگئی‌لاوروف، وزیر خارجه روسیه برای دومین بار متوالی درباره گسترش جنگ در اوکراین هشدار داد و گفت که ممکن است گسترش چنین جنگی، به جنگ جهانی سوم منتهی شود. او گفته که «در صورت وقوع جنگ جهانی سوم، این جنگ، یک جنگ هسته‌ای ویرانگر خواهد بود؛ بایدن باتجربه است و می‌داند هیچ جایگزینی برای تحریم‌ها به جز جنگ جهانی وجود ندارد.» بعد از آماده‌باش هسته‌ای ولادیمیر پوتین به نیرو‌های هسته‌ای اوکراین، این اولین‌بار است که یک مقام روس، درباره احتمال وقوع یک جنگ هسته‌ای هشدار می‌دهد. پوتین همزمان با اعلام آماده‌باش هسته‌ای به شخص خاصی اشاره نکرد، ولی ظاهراً دستور آماده‌باش او، واکنشی به موضع‌گیری ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه بود که پنج‌شنبه قبل در اولین روز جنگ اوکراین گفت روسیه باید این را درک کند که ناتو هم یک ائتلاف نظامی هسته‌ای است. خود پوتین البته گفته که تصمیم آماده‌باش، واکنشی بوده به «اظهارات خصمانه» و کرملین هم توضیح داده که منظور او از «اظهارات خصمانه» صحبت‌های مقام‌های غربی از جمله لیز تراس، وزیر خارجه بریتانیا درباره احتمال درگیری و مواجهه با ناتو است. الجزیره که صحبت‌های دیروز لاوروف را منتشر کرده‌است و بیشتر رسانه‌ها، این خبر را از قول الجزیره منتشر کرده‌اند، زمینه صحبت‌های لاوروف را بیان نکرده‌است، ولی از قول او نقل کرده که مسکو اجازه نخواهد داد، اوکراین سلاح هسته‌ای داشته‌باشد و هدف از عملیات نظامی علیه اوکراین نیز اساساً همین بوده‌است. روس‌ها پیش از شروع جنگ اوکراین فقط یک‌مرتبه درباره خطر اتمی اوکراین صحبت کرده‌بودند. چند روز قبل از شروع جنگ اوکراین، سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه در جلسه شورای امنیت روسیه گفته‌بود «خطر بالقوه هسته‌ای اوکراین از مسائل ایران و کره شمالی بزرگ‌تر است.» شویگو گفته بود که اظهارات ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین نشان می‌دهد آن‌ها (اوکراینی‌ها) می‌خواهند وضعیت یک کشور هسته‌ای را دوباره به دست آورند.
وحشت در همه اروپا
با زیاد شدن «دوز» جدال‌های هسته‌ای در جنگ اوکراین، بحث‌ها درباره احتمالات درگرفتن یک رویارویی هسته‌ای در اروپا بالا گرفته‌است؛ قاره‌ای که در مقایسه با فاصله ۵ هزارو ۷۰۰ کیلومتری امریکا با اوکراین، همسایه دیوار به دیوار این کشور به حساب می‌آید و احتمالاً بزرگ‌ترین متضرر رویارویی است که امریکایی‌ها با گسترش ناتو به شرق، با روس‌ها به راه انداخته‌اند. بر اساس آمار مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، روس‌ها ۶ هزارو ۲۵۵ کلاهک اتمی دارند که تعداد کلاهک‌های اتمی آن‌ها کمی بیشتر از ۵ هزارو ۵۵۰ کلاهک اتمی امریکاست، این در حالی است فرانسه ۲۹۰ و انگلیس نیز ۲۱۵ کلاهک هسته‌ای دارند. چیزی که مشخص است، اینکه لفاظی‌های امریکا و دولت‌های هسته‌ای اروپا (فرانسه و انگلیس) که روس‌ها با صراحت لهجه به آن پاسخ می‌دهند، هراس‌ها درباره وقوع یک جنگ واقعی را افزایش داده‌است. فرانس ۲۴ در گزارشی این پرسش را طرح کرده که آیا تشدید تنش اتمی که پوتین مطرح می‌کند، داغ کردن فضاست یا یک تهدید واقعی؟ پولینا سینوتس، رئیس مرکز اودسا برای منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در اوکراین، در مصاحبه‌ای با فرانس۲۴ می‌گوید: «این روش ولادیمیر پوتین برای نشان دادن قدرت قوای هسته‌ای روسیه است»، در مقابل رافائل لاس، کارشناس سیاست هسته‌ای در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، معتقد است کاری که پوتین می‌کند «هدفش در وهله اول اوکراینی‌هاست تا بر مذاکره‌کنندگان آن‌ها حین انجام مذاکرات اولیه با نمایندگان روسی فشار بیاورند». او به فرانس ۲۴ می‌گوید: «این راهی است برای بیان اینکه اگر کی‌یف از تسلیم‌شدن خودداری کند، مسکو چقدر آماده است.» استیو روزنبرگ در بی‌بی‌سی از مسکو می‌گوید: «اجازه دهید با یک اعتراف شروع کنم. بار‌ها فکر کرده‌ام پوتین هرگز این کار را نمی‌کند. بعد می‌رود و آن کار را می‌کند.» او اضافه می‌کند: «به این نتیجه رسیده‌ام که عبارت «هرگز انجام نمی‌دهد» در مورد ولادیمیر پوتین صدق نمی‌کند.» او سپس می‌گوید: «و (حالا) این سؤال نگران‌کننده پیش می‌آید، او هرگز اولین کسی نمی‌شود که سلاح هسته‌ای استفاده کند. نه؟»
تا عمق کافه‌های اروپا
خبرنگار فارین پالیسی در یک گزارش میدانی از اروپا با عنوان «دکمه اتمی پوتین» از وحشت اروپاییان خبر داده‌است. آنچال ووهرا می‌نویسد: «بسیاری از شهروندان اروپایی - از جمله کسانی که در اروپای غربی، دور از جبهه اوکراین هستند- دیگر نمی‌توانند نگرانی‌های خود را پنهان کنند. پوتین به عمیق‌ترین ترس آن‌ها دامن می‌زند؛ یک جنگ قاره‌ای که می‌تواند شامل سلاح‌های هسته‌ای (هم) باشد.» او در این گزارش میدانی از قول چند شهروند اروپایی، عمق ترس آن‌ها را از یک جنگ هسته‌ای به تصویر می‌کشد: «نونو گومز مشغول به هم زدن فنجان‌های اسپرسو زیر یک دستگاه قهوه و خدمات‌رسانی به مشتریان در کافه‌ای در بروکسل است که پخش تلویزیونی انفجار‌های تهاجم به اوکراین با صدای هم زدن فنجان او به هم مخلوط می‌شود.» باریستای ۲۱ ساله، یک شهروند پرتغالی است که او هم یکی از میلیون‌ها اروپایی محسوب می‌شود که تا الان معتقد بود جنگ در جای دیگری، دور از حیاط‌خلوتشان اتفاق افتاده‌است. او با این حال می‌گوید: «باور نکردنی است... من از پوتین خیلی می‌ترسم. اگر اروپا سربازان خود را برای کمک به اوکراینی‌ها به اوکراین بفرستد، پوتین به ما حمله خواهد کرد. بلژیک اولین خواهد بود، زیرا مرکز اروپاست.» کریستوف کرسنز در یک «بار» در بلژیک نشسته است. او از حمله روسیه به کی‌یف خشمگین است، اما نمی‌داند اروپا برای متوقف کردن این حمله چه کاری می‌تواند انجام دهد. او ترس عمیق خود را از رئیس‌جمهور روسیه ابراز می‌کند؛ ترسی که اروپا را از اقدام قاطعانه‌تر بازمی‌دارد. فارین پالیسی نوشته که ده‌ها اروپایی در چندین کشور اروپایی دیگر نیز «همین احساس را تکرار می‌کنند» و هیچ‌کس از استقرار نیرو‌های کشور خود علیه روسیه حمایت نمی‌کند.
