اقدامات بانک مرکزی رو به جلو بود
در همین باره یک استاد اقتصاد معتقد است اقدامات اخیر بانک مرکزی سبب افزایش عرضه ارز ایجاد آرامش و ثبات در بازار شده است. وحید شقاقی شهری، استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با ایبِنا؛ با بیان اینکه کاهش نرخ دلار در چند روز اخیر تک عاملی نبوده است و نمی‌توان فقط عوامل بین‌المللی را در آن دخیل دانست؛ اظهار کرد: مهم‌ترین عامل این است که در این دوره جدید، رئیس کل بانک مرکزی بازار آزاد را پذیرفته و هدف خود را مداخله موثر در بازار ارز عنوان کرده و این درست برخلاف دیدگاه برخی از اقتصاددان‌هاست که باوری به بازار آزاد ارز ندارند که این نگرش یک گام رو به جلو بود. این اقتصاددان گفت: زمانی که عالی‌ترین مقام بانک مرکزی؛ بازار آزاد را پذیرفت، مرکز مبادله ارز را هم راه‌اندازی کرد تا رفع عمده نیازهای ارزی در این مرکز مبادله صورت بگیرد که مقرر شد کشف قیمت هم شفاف و با واقعیات اقتصاد کلان همخوانی داشته باشد. شقاقی ادامه داد: موضوع دیگر اصلاح نحوه پیمان سپاری برای صادرکنندگان بود که نقش موثری در بازار ارز داشت و دولت و بانک مرکزی پذیرفتند صادرکنندگان به ویژه صادرکنندگان محوری مانند پتروشیمی‌ها بتوانند ارز حاصل از صادرات خود را در مرکز مبادله ارزی عرضه کنند که مشوقی برای بازگشت سریع ارز حاصل از صادرات به اقتصاد بود چرا که قیمت براساس عرضه و تقاضا کشف خواهد شد و قیمت دستوری برای صادرکننده حذف شد.وی گفت: در واقع قیمت دستوری که در گذشته اعلام می‌شد؛ هم اکنون بر پایه کشف قیمت است و باید صادرکننده حواله خود را عرضه کند که این امر به تزریق بیشتر منابع ارزی به مرکز مبادله و تعادل قیمت در بازار منجر خواهد شد. استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی تاکید کرد: از سوی دیگر، دولت نسبت به سامانه نیما هم انعطاف نشان داد و قرار شد برخی از کالاهای ضروری با نرخ نیمایی تامین شود، اما سایر صادرکنندگان به ویژه صادرکنندگان کلیدی به مرکز مبادله ارزی منتقل شوند.
بهبود مداخله بانک مرکزی در بازار
شقاقی شهری با بیان اینکه این عوامل گفته شده منجر به تزریق بیشتر ارز به مرکز مبادله ایران و بحث بین المللی نیز باعث کاهش التهابات شد؛ تصریح کرد: از پیش مشخص بود که قیمت‌های اعلام شده در بازار آزاد، انحراف بالایی نسبت به قیمت تعادلی و واقعیات اقتصادی ایران دارد که محتمل بود با مدیریت داخلی و کاهش التهابات این حباب کاهش پیدا خواهد کرد که در حال حاضر و روز‌های گذشته شاهد تحقق این امر هستیم. وی تاکید کرد: کاهش التهابات بین‌المللی در کنار تصمیم‌گیری درست اقتصادی به بهبود وضعیت منابع ارزی کشور و کاهش قیمت دلار منتج می‌شود؛ چون قیمت تعادلی دلار از قیمت بازار آزاد پایین‌تر است، بنابراین حباب بزرگی در بازار شکل گرفت که منظور از حباب انتظارات تورمی است که از سیاست گذاری‌های داخلی و خارجی نشات می‌گرفت. به گفته شقاقی، بانک مرکزی مداخله موثر خود را در بازار بهبود بخشیده است و همچنین مرکز مبادله ارزی با تزریق بیشتر ارز صادرکنندگان و حذف قیمت دستوری برای صادرکنندگان وضعیت خوبی دارد.
وی تاکید کرد: هرچقدر بتوانیم قیمت دستوری را حذف کنیم عرضه ارز به مرکز مبادله بیشتر می‌شود که این موضوع می‌تواند قیمت مرکز مبادله ایران را به بازار آزاد نزدیک کند و التهاب را نیز کاهش دهد. ضمن اینکه مردم هم به جای اینکه به بازار آزاد مراجعه کنند، می‌توانند نیازهای ارزی خود را در مرکز مبادله تامین کنند. ضمن اینکه در مرکز هم هیچ محدودیتی وجود ندارد و التهاب را کاهش خواهد داد. این استاد اقتصاد تاکید کرد: بانک مرکزی سیاست خود در رابطه با صرافی‌ها را نیز اصلاح کرد و اجازه داد که صرافی‌ها ارز مورد نیاز را به مراجعه کنندگان تحویل دهند. تقریبا در شرایط فعلی یک آرامش نسبی را در بازار شاهد هستیم. وی تاکید کرد: در نتیجه در این شرایط باید بانک مرکزی حکمرانی ریال را جدی بگیرد، چون کنترل دلار با مدیریت ریال امکان پذیر است یعنی گردش ریالی باید بر اساس اسناد مثبته صورت بگیرد، که این امر جلوی خروج سرمایه را خواهد گرفت و بحث کنترل قاچاق کالا و ارز نیز دارای اهمیت است، چون اگر جلوی قاچاق گرفته شود بازار آزاد کوچک می‌شود. شقاقی گفت: توصیه دوم اینکه، پذیرش سیاست شناور مدیریت شده محقق شود؛ یعنی قیمت دلاردر مرکز مبادله کشف شود و فاصله بین بازار آزاد و مرکز کمتر باشد.
سیاست های بانک مرکزی قابل قبول نیست
اما حسین صمصامی سرپرست اسبق وزارت اقتصاد در همین باره می گوید: بانک مرکزی در تصمیم‌گیری‌های ارزی با هیچ محدودیتی مواجه نبوده، به عنوان مثال وقتی ارز 4200 تومانی را اردیبهشت ماه حذف کردند و آن را در سه ماه آخر سال تا 28 هزار و 500 تومان افزایش دادند، آیا با محدودیتی مواجه بودند؟ برخی از آقایان در مجلس اصرار داشتند که ارز 4200 تومانی حذف شود و امروز مطالبه‌گر هستند و می‌گویند که چرا نرخ دلار بالا رفته است؟ پاسخ این است که خود این افراد باعث بی‌ثباتی بازار ارز شدند و توصیه‌های همین افراد منجر به این شرایط در اقتصاد شد. حسین صمصامی در گفت‌وگو با ایلنا درباره دلایل افزایش نرخ ارز در کشور و ناتوانی دولت و بانک مرکزی برای کنترل و ساماندهی بازار ارز اظهار داشت: آنچه که در اقتصاد ما امروز رخ داده مجموعه‌ای از سیاست‌هایی است که در بانک مرکزی اتخاذ و در مجلس و دولت از آن حمایت شده که در نتیجه آن به شرایط امروز رسیده‌ایم. وی تاکید کرد: بانک مرکزی در تصمیم‌گیری‌های ارزی با هیچ محدودیتی مواجه نبوده، به عنوان مثال وقتی ارز 4200 تومانی را اردیبهشت ماه حذف کردند و آن را در سه ماه آخر سال تا 28 هزار و 500 تومان افزایش دادند، آیا با محدودیتی مواجه بودند؟
برخی از آقایان در مجلس اصرار داشتند که ارز 4200 تومانی حذف شود و امروز مطالبه‌گر هستند و می‌گویند که چرا نرخ دلار بالا رفته است؟ پاسخ این است که خود این افراد باعث بی‌ثباتی بازار ارز شدند و توصیه‌های همین افراد منجر به این شرایط در اقتصاد شد. سرپرست اسبق وزارت اقتصاد با بیان اینکه در راس نمایندگان مجلس که این تصمیمات غلط را برای اقتصاد کشور توصیه کردند رییس کمیسیون اقتصادی قرار دارد، گفت: در همین شرایط اقتصادی کشور هم این توصیه‌های غیرعلمی و غیر کارشناسی در مجلس ادامه دارد و متاسفانه رییس مجلس هم آگاهی لازم در این باره را ندارد که این افراد در تبیین سیاست‌های ارزی تصمیمات اشتباه می‌گیرند. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس در آذر ماه سال جاری بسته ای را برای ساماندهی ارز از سوی مجلس پیشنهاد داد که ضمن حمایت مجدد از سیاست حذف ارز ۴٢٠٠ تومانی به توصیه سیاست‌های اشتباه ارزی ادامه دادند. این کارشناس اقتصادی با اشاره به سیاست غلط حذف ارز 4200 تومانی و تبعات آن گفت: ارز 4200 تومانی را حذف کردند و ما اعلام کردیم که حذف ارز 4200 تومانی باعث افزایش نرخ تورم می‌شود. اما این افراد مدعی شدند که حذف ارز ترجیحی تورم‌زا نیست و موجب حذف رانت می‌شود اما امروز شاهد رشد تورم پس از حذف ارز 4200 تومانی هستیم و مشخص نیست این رانت‌ها به چه سمتی رفته و کجاست. افرادی که در حذف ارز 4200 تومانی نقش داشتند و مقصر بودند چه آقای پورابراهیمی به عنوان رییس کمیسیون اقتصادی مجلس و چه رییس کمیسیون تلفیق امروز باید پاسخگو باشند. صمصامی درباره حذف ارز 4200 تومانی به بهانه مبارزه با رانت گفت: اتفاقا برخی کسانی که شعار مبارزه با رانت و فساد می‌دهند، از رانت‌خواران بزرگ اقتصاد ایران هستند و کسانی هستند که از افزایش نرخ ارز منتفع می‌شوند. وی با تاکید بر اینکه افراد تصمیم گیری مسئولیت پذیر و پاسخگو نیستند، ادامه داد: اساسا کسی نیست که این افراد بپرسد پس از تصمیم شما برای حذف ارز 4200 تومانی که با این تصمیم خالق تورم وحشتناک در اردیبهشت ماه بودید و باعث ایجاد نارضایتی مردم شدید و در نهایت دوبار بازار ارز مختل شد و نرخ دلار به 60 هزار تومان رسید، این تصمیمات از کجا نشات گرفته بود.
صمصامی افزود: بانک مرکزی می‌تواند بازار ارز را کنترل کند اما اقتدار لازم را ندارد و رییس بانک مرکزی هم تنها به دنبال حفظ صندلی خود است و سوالی که مطرح می‌شود این است که تغییر رییس بانک مرکزی چه تاثیری در بازار ارز داشت جز اینکه نرخ ارز افزایش پیدا کرد؟ رییس جدید بانک مرکزی در زمان ریاست آقای صالح‌آبادی در بانک مرکزی درباره سیاست‌های ارزی جدید در راستای بهبود شرایط بازار ارز برنامه‌ها و راهکارهایی را ارائه می‌داد که همان برنامه‌ها امروز تاثیری در کنترل بازار ارز ندارد و باید گفت صد رحمت به رییس پیشین بانک مرکزی.
تاکنون سیاست های متناقضی را اعلام کردند و به عنوان مثال موضوع ثبیت نرخ در ٢٨ هزار و ۵٠٠ اعلام کردند و قرار بر این شد تمام نیازهای کالاهای اساسی و مواد اولیه و واسطه ای با این نرخ تامین شود سپس فروش ارز با نرخ توافقی از ٢ هزار دلار به ۵ هزار یورو افزایش داد و پس از با راه‌اندازی بازار مبادله ارز و طلا ( البته سامانه جدیدی نبود و همان بازار متشکل ارزی قبلی یا بازار ثانویه که در سال ٩٧ راه اندازی شد) نرخ ۴٢ هزار تومانی و ٣٨ هزار تومانی را مطرح کرد که قرار شد که کالاهای اساسی تنها با نرخ ٢٨ هزار و ۵٠٠ تامین شود. سپس بازار فروش ۵ هزار یورو را در بازار متوقف کرد و نرخ سود بانکی را افزایش داد و بعد از افزایش نرخ ارز دوباره فروش ۵ هزار یورو را از سر گرفت و این مجموعه از تصمیمات حکایت از سردرگمی بانک مرکزی دارد. .
