آلبرت بغزیان
کارشناس اقتصادی
می‌گویند در بازار آزاد عرضه و تقاضا قیمت را تعیین می‌کند اما در ایران اصلا بحث عرضه و تقاضا مطرح نیست بلکه عده‌ای قیمت‌ها را تعیین می‌کنند حال باید دید آیا عده‌ای که نرخ‌ساز هستند در امارات حضور دارند و نرخ درهم را تعیین می‌کنند؟ چراکه در نهایت نرخ درهم، نرخ دلار را در ایران تعیین می‌کند.این عده‌ای که نرخ ارز را تعیین می‌کنند.همان‌هایی هستند که ارز بالایی در اختیار دارند که می‌تواند همان 5 درصدی باشد که دولت ارز مورد نیاز آنها را تامین نمی‌کند.
در شرایطی که مرکز مبادله ارز بیش از 90 درصد ارز مورد نیاز کشور را تامین می‌کند، این سوال مطرح می‌شود که چرا نرخ ارز در بازار آزاد افزایش پیدا می‌کند، قیمت‌ها تغییر می‌کند و کالاهایی که ارز ترجیحی دریافت می‌کنند هم گران می‌شوند؟ چرا باید رانت بیش از 24 هزار تومانی (فاصله نرخ دلار مرکز مبادله تا بازار آزاد) در اختیار عده‌ای قرار بگیرد تا کالایی را وارد کشور کنند اما این کالا با نرخ دلار بازار آزاد به دست مصرف‌کننده نهایی برسد. سوال این است که چرا وقتی بازار آزاد ارز 10 درصد کالاهای مصرفی که عمده آن کالای قاچاق و لوکس است، با افزایش نرخ ارز در بازار آزاد قیمت سایر کالاها هم افزایش پیدا می‌کند؟ بانک مرکزی می‌داند که چگونه و کجا در نیمه‌های شب نرخ ارز تعیین می‌شود اما آیا اختیارات لازم را برای برخورد را دارد؟ این جریان تنها به نفع افرادی است که ارز و منابع ارزی در اختیار دارند و افزایش نرخ ارز می‌توانند ناترازی‌ها را جبران کنند. این افراد از منافع افزایش نرخ ارز برخوردارند و طبیعتا از افزایش نرخ ارز هم خوشحال می‌شوند و در این جریان دست دارند. تا زمانی که بانک مرکزی این اراده را نداشته باشد که بتواند با این جریان مقابله کند، نمی‌توان جلوی آن را گرفت کما اینکه دیدیم تا ماه‌های پایانی سال گذشته نرخ ارز مدیریت شد. به طور قطع وقتی نرخ دلار به حدود 70 هزار تومان می‌رسد نباید اقتصاد کشور با این نرخ تنظیم شود وگرنه نظارت دولت در تنظیم قیمت ها و واردات ضعیف است. دولت در مقطع و بازاری که نباید ورود دستوری داشته باشد حاضر است اما در حضور به موقع و ضروری غایب می‌شود. متاسفانه شاهد آن هستیم کالایی که با نرخ ترجیحی وارد شده هم با نرخ آزاد به فروش می‌رسد. وزارت صمت مسئولیت نظارت بر قیمت‌ها در بازار را دارد و بانک مرکزی هم بر تخصیص‌ها نظارت دارد حالا باید دید در این میان چه اتفاقی رخ می‌دهد که کالا وارد و به عمده فروش فروخته می‌شود و از این مرحله به بعد نرخ‌های آزاد اعمال می‌شوند. این نشان می‌دهند که نظارت دچار اشکال است و در نهایت فروشنده قیمت‌گذاری می‌کند. در این شرایط بانک مرکزی برای برخوردها باید اختیاراتی داشته باشد.
در شرایط فعلی بازار ارز متاثر از عکس‌العمل طرف منازعه خواهد بود. اما مسلما طبق آنچه که گفته شد نیروهایی که در کانال‌ها قیمت‌سازی می کنند در بازار ارز اثرگذار هستند و باید دید این عوامل چه برنامه‌ای برای بازار ارز دارند. باید توجه داشت هم نرخ درهم مدیریت شده است و هم نرخ دلار و یورو توسط فدرال رزرو مدیریت می‌شود و دستخوش تغییرات در پی این شرایط خاورمیانه نشده‌اند. در ایران هم عواملی به دنبال ایجاد تقاضای هیجانی هستند. در حالی که در ساعاتی مانند نیمه‌های شب یا روز تعطیل که تقاضایی وجود ندارد هم قیمت تغییر می‌کند و سوال این است که این قیمت‌ها از کجا نشات می‌گیرد؟ قطعا این عوامل از سوی بانک مرکزی شناسایی شده‌اند. در این مدت هم بانک مرکزی نرخ ارز در مرکز مبادله را حفظ کرده و اجازه نداده است که با افزایش نرخ بازار آزاد، نرخ مرکز مبادله به سمت بازار آزاد حرکت کند.
