سال‌های میانی دهه‌ی هفتاد، چندین چهره‌ی تازه را به سینمای ایران معرفی کرد که هدیه تهرانی یکی از آن‌ها بود. بازیگری که با «سلطان» مسعود کیمیایی دیده شد و رفته رفته جای پایش را در سینمای ایران محکم کرد. در فاصله‌ی کوتاهی نام هدیه تهرانی به یک برند و اسم خاص در میان سینمادوستان تبدیل شد. حالت چهره و فرم خاص بازی او، برای مخاطبان سینما تازگی داشت و همین عاملی برای به سینما کشاندن علاقه‌مندان بود. خونسردی تهرانی در چهره و بیان، تا آن زمان در کمتر بازیگری دیده شده بود و برگی برنده برایش به حساب می‌آمد. در یکی دو ماه اخیر دو فیلم «دوئت» و «روزهای نارنجی» با بازی هدیه تهرانی اکران آنلاین شده‌اند.
کارنامه‌ی بازیگری هدیه تهرانی فراز و فرودهای زیادی دارد. هم می‌توان ردپای فیلمهای مهم اجتماعی را دید، هم سراغ کمدی‌های گیشه‌پسند را گرفت. با اینکه اولین فیلمهای هدیه تهرانی در سینما بسیار مورد توجه قرار گرفت و نامش را خیلی زود به عنوان یک چهره نوظهور سرزبان‌ها انداخت، اما هر چه گذشت، ستاره‌ی او در سینمای ایران کم‌فروغ‌تر شد. در ادامه نگاهی به مهمترین فیلمهای این بازیگر داریم و چند فیلم ضعیف او در سال‌های اخیر را هم مورد بررسی قرار داده‌ایم.
بهترین فیلمهای هدیه تهرانی
شوکران
کارگردان: بهروز افخمی
هدیه تهرانی قبل از ساخت «شوکران» در دو فیلم دیگر بازی کرده بود ولی هنوز عموم مردم با نام و چهره‌اش آشنایی نداشتند. «شوکران» یک سکوی پرتاب بزرگ برای تهرانی بود. با این فیلم، مردم با این بازیگر تازه وارد آشنا شدند و نام «هدیه تهرانی» به عنوان بازیگری قابل در میان سینمادوستان می‌پیچد.
«شوکران» در تاریخ فیلمهای اجتماعی سینمای ایران فیلم مهمی است. این فیلم در زمان اکرانش بسیار دیده شد و نظر مثبت منتقدان و مخاطبان را به همراه داشت. تهرانی با آن سیمای خونسرد به خوبی در نقش زنی قربانی که دنبال انتقام است بازی کرد. چهره و سبک بازی او بسیار به این نقش می‌آمد و هوشمندی افخمی در بازی گرفتن از تهرانی، از نقاط قوت فیلم به شمار می‌رفت. نقشی جسورانه که تا به حال مانندش را در سینما نداشتیم و این بازیگر توانست مسیر جدیدی را در سینمای ایران باز کند. «شوکران» کمک زیادی به دیده شدن تهرانی کرد. پس از این فیلم نام تهرانی به عنوان یک بازیگر توانا مطرح و او ایفاگر نقش‌های متعددی در فیلمهای سینمایی شد.
قرمز
کارگردان: فریدون جیرانی
پس از موفقیت «شوکران» در اکران، حالا همه نگاه‌ها به هدیه تهرانی و فیلمهای بعدی اوست. «قرمز» فیلم پرسروصدای دیگر آن سالهاست که به کارگردانی فریدون جیرانی ساخته شد. فیلم، داستان عشق بیمارگونه یک زوج را روایت میکند. تهرانی با بازی در نقش «هستی مشرقی» به خوبی نقش زنی رنج‌دیده و محزون در یک رابطه زناشویی را نشان می‌دهد.
تهرانی همانند «شوکران» نقش پرستاری را بازی میکند که در مواجهه با مردان زخم خورده و آسیب دیده است. بازی تهرانی در چنین نقش‌هایی در سینمای آن روزها به یک رویه تبدیل شد و کارگردانان برای سپردن نقش‌های اینچنینی به سراغ تهرانی می‌رفتند.
تهرانی در کنار محمدرضا فروتن در «قرمز» بازی قابل قبولی دارد و از ارکان موفقیت فیلم در گیشه به حساب می‌آید. «قرمز» همچون «شوکران» جزو موفق‌ترین فیلمهای سینمایی ایران در گیشه است که عموم مردم ارتباط خوبی با آن برقرار کردند. همچنین منتقدان نیز از فیلم و بازی تهرانی تمجید کردند و تهرانی توانست نظر منتقدان و مخاطبان عام را به خود جلب کند.
دست‌های آلوده
کارگردان: سیروس الوند
«دست‌های آلوده» در زمان ساخت و اکرانش تمام ویژگی‌های یک فیلم جذاب و تماشاگرپسند را داشت. یک درام هیجان‌انگیز که در دلش مثلث عشقی شکل می‌گرفت و روابط میان بازیگران و داستانش جذاب از کار درآمده بود. فیلم چهار شخصیت اصلی داشت که بازی هدیه تهرانی به عنوان یکی از شخصیت‌ها، بر جذابیت فیلم می‌افزود.
«دست‌های آلوده» تمام عناصر لازم برای دیده شدن را داشت. از ستاره‌های سینما استفاده می‌کرد و داستانی جذاب برای روایت داشت. این فیلم با بازی خوب بازیگرانش فیلمی جوان‌پسند و به روز بود که با تکیه بر قابلیت‌های بازیگرانش، به خوبی دیده شد و جزو موفق‌ترین فیلمهای ایرانی در زمان خودش به حساب آمد. هدیه تهرانی به عنوان ستاره‌ی آن روزهای سینما، در هر فیلمی که بازی می‌کرد می‌درخشید و فیلمهایش گیشه خوبی داشتند.
کاغذ بی‌خط
کارگردان: ناصر تقوایی
«کاغذ بی‌خط» را باید در کارنامه‌ی بازیگری تهرانی یک نقطه‌ی عطف دانست. او که تا پیش از این فیلم، بیشتر در فیلمهای گیشه‌پسند بازی کرده بود، حالا با قرار گرفتن در مقابل دوربین ناصر تقوایی، فیلمی خاص با شمایل روشنفکرانه را بازی کرد.
«کاغذ بی‌خط» را باید یکی از بهترین فیلمهای تهرانی دانست. او در این فیلم، بار اصلی فیلم را به دوش می‌کشد و به خوبی از عهده نقش‌اش برآمده است. کمتر فیلمی تا آن زمان با این قدرت روزمرگی‌ها و چالش‌های پیش روی یک زن خانه‌دار را نشان داده بود. «کاغذ بی‌خط» نظر مثبت منتقدان را به دنبال داشت و موجب تثبیت جایگاه تهرانی در سینمای اجتماعی شد. فیلمِ تقوایی در آن زمان، از معدود فیلم‌هایی بود که دغدغه‌های یک زن خانه دار را محور قرار داد و تهرانی نیز به خوبی از پس نقش «رویا» در فیلم برآمد.
تهرانی با بازی «کاغذ بی‌خط» مهر محکمی برای اثبات توانایی‌هایش در سینما زد. بازی کردن در بعضی فیلمهای گیشه‌پسند، انتقاد برخی منتقدان را به سبک کاری این بازیگر متوجه کرده بود، ولی «کاغذ بی‌خط» و کار کردن با کارگردان صاحب‌نامی مثل تقوایی نشان داد که تهرانی پتانسیل و قابلیت‌های زیادی در سینما دارد. تهرانی با ظاهری شبیه به زنان طبقه متوسط شهرنشین، برای سال‌ها بخشی از مطالبات این طبقه اجتماعی را در فیلمهایش نمایندگی کرد. زنانی سرخورده که در رسیدن به هدف‌هایشان ناکام مانده‌اند و نتوانسته‌اند توانایی‌ها و استعدادهای‌شان را در زندگی نشان دهند.
خانه‌ای روی آب
کارگردان: بهمن فرمان‌آرا
«خانه‌ای روی آب» دومین فیلم بهمن فرمان‌آرا در سال ۱۳۸۰ است و به لحاظ سوژه و مضمون جزو فیلمهای متفاوت و مهم سینمای ایران به شمار می‌رود. تهرانی در این فیلم نیز، بار دیگر نقش زنی آسیب دیده در رابطه با مردان را بازی میکند. با این وجود، تهرانی به خوبی از پس «ژاله تیرانداز» برمی‌آید و حضورش به پیشبرد داستان و باورپذیر کردن مشکلات شخصیت اصلی فیلم با بازی رضا کیانیان کمک میکند.
«خانه‌ای روی آب» به معضلات شخصیتی و مشکلات روحی یک پزشک می‌پردازد که نقد‌هایی اجتماعی را نیز به دنبال دارد. فیلم در نگاهی کلی نگاهی انتقادآمیز به روابط میان آدم‌ها و مشکلات اخلاقی جامعه دارد. تهرانی با وجود اینکه نقش مکمل را در این فیلم برعهده دارد، توانسته کامل کننده بخشی از مشکلات و بدبختی‌های شخصیت اصلی فیلم، دکتر رضا سپیدبخت باشد.
فیلم بهمن فرمان‌آرا حرفهای زیادی برای گفتن داشت و توانست نظر مساعد مردم و مخاطبان را جلب کند. تهرانی در اوایل دهه هشتاد روزهای خوبی را پشت سر میگذاشت. تهرانی هم با بازی در فیلمهای تقوایی و فرمان‌آرا، در میان منتقدان و مخاطبان جدی سینما جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و هم با بازی در فیلمهای عامه‌پسند، در میان تماشاگران عامه نیز محبوبیت داشت.
چهارشنبه سوری
کارگردان: اصغر فرهادی
بازی در فیلم «چهارشنبه سوری» اصغر فرهادی اوج توانایی و شکوفایی تهرانی است. «چهارشنبه سوری» یک اتفاق مهم و خاص در کارنامه‌ی بازیگری هدیه تهرانی است و او را بیش از پیش در کانون توجه قرار داد. تهرانی در اوج تجربه و پختگی به «چهارشنبه سوری» رسید و یکی از ماندگارترین نقشهایش را در یکی از مهمترین فیلمهای سینمای ایران بازی کرد.
او نقش زنی شکاک، افسرده‌حال و زودرنج را در قالب نقش «مژده» بازی میکند که در برابر رفتارهای شوهرش مستاصل شده است. مژده نسبت به رفتار و کارهای شوهرش حساس است، احساس میکند به او خیانت شده ولی توانایی ثابت کردن چیزی را ندارد، و همین سرآغاز سرخوردگی و در خود فرورفتن‌هایش است. تهرانی بار دیگر در قالب نقشی از زنان طبقه متوسط جامعه فرو رفت و بخشی از دغدغه‌ها و چالش‌های آنان را پیش چشم سینمادوستان گذاشت.
سکانسی که مژده می‌خواهد از طریق دریچه‌ی حمام صدای زن همسایه را بشنود و در مواجهه با خواهرش، درمانده و کلافه گریه میکند به خوبی اوج استیصال و درماندگی یک زن را در زندگی مشترک نشان می‌دهد. تهرانی به واسطه‌ی بازی در این نقش، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را برای خود کرد و بار دیگر مهر تائیدی بر توانایی‌هایش زد.
بازی در نقش «مژده» در «چهارشنبه سوری» شاه‌بیت بازی‌های تهرانی است. تصور موفقیت این فیلم بدون بازی درخشان تهرانی کاری دشوار است. تهرانی در این فیلم چند پله از دیگر فیلمهایش جلوتر است و بیننده را به خوبی با چالش‌های یک زن درمانده همراه میکند. این بازیگر در «چهارشنبه سوری» لحظات درخشانی زیادی دارد که نشان می‌دهد یک کارگردان کاربلد چگونه می‌تواند توانایی‌های یک بازیگر را به فعلیت برساند.
هفت دقیقه تا پائیز
کارگردان: علیرضا امینی
هدیه تهرانی در «هفت دقیقه تا پائیز» در قالب مادری داغدار و سوگوار می‌رود و مشکلات روحی یک مادر پس از دست دادن فرزند را نشان می‌دهد. «هفت دقیقه تا پائیز» را می‌توان یکی از بهترین فیلمهای امینی دانست که تهرانی با بازی درخشانش سهم زیادی در موفقیت فیلم دارد.
تهرانی در نقش «میترا» ایفاگر نقش مادری است که فرزندش را به خاطر تصادف از دست داده و حالا به لحاظ عاطفی و روحی دچار تلاطم شده و نمی‌خواهد این حادثه‌ی دردناک را قبول کند. بازی تهرانی در نقش «میترا» بر بار عاطفی و احساسی فیلم افزوده است و نقش را بسیار باورپذیر کرده است.
«هفت دقیقه تا پائیز» ملودرام غم‌انگیزی است که بیشتر موفقیتش را مرهون بازی هدیه تهرانی است. او همانند «چهارشنبه سوری» بازی تاثیرگذاری در فیلم دارد و تماشاگر را به خوبی با خود همراه میکند.
ضعیف‌ترین فیلمهای هدیه تهرانی
عادت نمی‌کنیم
کارگردان: ابراهیم ابراهیمیان
از ضعف‌های سینمای ایران، ساختن فیلمهای متعدد از یک الگو و تکرار یک ژانر خاص است. پس از موفقیت فیلمهای اصغر فرهادی، کارگردان‌های جوان به دنبال ساختن فیلم‌هایی با حال و هوا و سبک فیلمهای فرهادی بودند. در مقطعی از دهه‌ی نود فیلم‌هایی با سوژه‌ی «خیانت» در سینما زیاد ساخته شد و «عادت نمی‌کنیم» که با رسم‌الخط «آدت نمی‌کنیم» نوشته می‌شود، یکی از آن‌ها بود.
فیلم در زمان اکران بسیار بر حضور هدیه تهرانی مانور داد، ولی حضور این بازیگر خیلی به دیده شدن و موفقیت فیلم در اکران کمک نکرد. در سال‌های دهه نود، دیگر سکه تهرانی از رونق افتاد و حضورش مثل گذشته نتوانست مردم را به سینما بکشاند. بازی تهرانی چیزی به فیلم اضافه نکرد و تکراری از نقش‌های قبلی او بود. بازی هدیه تهرانی در این فیلم بسیار به «مژده»، چهارشنبه سوری شباهت داشت و حتی از آن هم عقب‌تر بود.
با وجود مانور تبلیغاتی سازندگان فیلم بر حضور تهرانی، ولی بازی این بازیگر در «آدت نمی‌کنیم» دیده نشد. قرار بود حضور هدیه تهرانی بر بهتر دیده شدن فیلم کمک کند، ولی به یک نقطه‌ی ضعف در کارنامه بازیگر خودش تبدیل شد.
دوئت
کارگردان: نوید دانش
«دوئت» را باید یکی از ضعیف‌ترین فیلمهای هدیه تهرانی دانست. این فیلم به لطف اکران آنلاین به تازگی در معرض تماشا قرار گرفت و نتوانست در جذب و رضایت تماشاگرانش موفق عمل کند. «دوئت» در ساخت و محتوا ضعف‌های بسیاری دارد و در این فیلم با یکی از ضعیف‌ترین بازی‌های هدیه تهرانی روبرو هستیم.
سوژه‌ی فیلم بر پایه اتفاقات و خاطرات گذشته افراد بنا شده و می‌خواهد تاثیر یک رابطه در قدیم را در زندگی حال حاضر افراد جستجو کند. ضعف در داستان و شخصیت‌پردازی‌ها سبب شده تا «دوئت» حرف زیادی برای گفتن نداشته باشد و توی ذوق بزند. نقش هدیه تهرانی را در قالب همسر یک آهنگساز جوان باور پذیر نیست. تهرانی در این فیلم نقشی فرعی را برعهده دارد، ولی برخلاف اولین فیلمهایش این نقش‌ها خیلی خوب از کار درنمی‌آید و مخاطب نمی‌تواند با او ارتباط برقرار کند. تهرانی در «دوئت» سردرگم و سرگردان است که بخش زیادی از آن به خاطر ضعف‌های فیلم در فیلمنامه و شخصیت‌پردازی است.
روزهای نارنجی
کارگردان: آرش لاهوتی
وقتی شما برای فیلم‌تان یک داستان قوی و جان‌دار نداشته باشید، حضور هیچ بازیگری نمی‌تواند آن فیلم را جذاب کند و حتی می‌تواند بازی بازیگرانش را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد. هدیه تهرانی در «روزهای نارنجی» نقش اصلی را برعهده دارد ولی بازی‌اش در این فیلم چنگی به دل نمی‌زند. بازی تهرانی در «روزهای نارنجی» عمق ندارد و تماشاگر نمی‌تواند با او به عنوان شخصیت اصلی ارتباط برقرار کند.
تهرانی در نقش «آبان»، می‌خواهد در دنیای مردان، یک قهرمان باشد، ولی تماشاگر نمی‌تواند با این شخصیت همذات‌پنداری کند و همراه شود. حتی دغدغه‌های «آبان» در مواجهه با شوهر و معشوقه قدیمی‌اش نیز باور نمی‌شود. آنچه از تهرانی در «روزهای نارنجی» می‌بینیم، رفتن و آمدن‌های بی‌هدف با چاشنی دعوا و رقابت است که نمی‌تواند برای مخاطب جذاب باشد.
تهرانی در سال‌های اخیر، چوب کار کردن با کارگردان‌های جوان را خورده است. سه فیلم ضعیف او در این سال‌ها، محصول کار کردن او با جوان‌هاست. شاید این جوان‌ها به دنبال استفاده از تجربه‌ی بازیگری تهرانی بوده‌اند ولی ضعف‌های متعدد فیلم‌نامه‌هایشان، بازی بازیگری چون تهرانی را زیر سوال برده است. این کارگردان‌های جوان، در خلق داستانی جذاب و شخصیت‌پردازی‌های درست ناکام مانده‌اند. کار کردن با این جوان‌ها آورده خاصی برای هدیه تهرانی نداشته و به نقطه‌ی ضعف کارنامه بازیگری‌اش نیز تبدیل شده است.
