سلامت نیوز:آیین مجازی افتتاحیه اولین کنفرانس مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی شامگاه اول دی ۹۹ در صفحه اینستاگرام کمیسیون ملی یونسکو - ایران به صورت زنده برگزار شد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،در این نشست تفاوت مفهوم‌های «تغییرات» و «تحولات» اجتماعی با حضور دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران و معاون فرهنگی اجتماعی وزیر علوم بررسی شد. در این نشست حجت‌الله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران بیان کرد: تغییرات اجتماعی یک پروژه اما تحولات اجتماعی یک پروسه هستند که این دو مفهوم با هم تفاوت دارند.
در ابتدای این نشست «عباس فقیه‌خراسانی»، دبیر این رویداد با اشاره به اینکه دگرگونی اجتماعی، نقطه تلاقی تاریخ و جامعه‌شناسی هستند، در تبیین این مفاهیم گفت: وقتی درباره این مفهوم صحبت می‌کنیم درباره زمان و زمانه صحبت می‌کنیم؛ زمان‌هایی که عوض شده و این چیزی است که از زبان نسل‌های مختلف شنیده‌ام.
در طول تاریخ پدران به فرزندان خود گفته‌اند «دوره عوض شده است».خراسانی با اشاره به این تجربه در ارتباط با معنای تغییر دوران و دگرگونی اجتماعی گفت: تکرار آن در طول تاریخ نشان می‌دهد که ما بسیار به عوض شدن دوران‌ها فکر کرده‌ایم، اما بررسی علمی عوض شدن از جامعه‌شناسی کلاسیک آغاز شده است در جامعه صنعتی به شدت به این فکر می‌کردند که چه شد از آن جامعه قبلی به این جامعه سرمایه‌داری رسیده‌اند.
این موضوع ادامه پیدا می‌کند تا اینکه اواخر قرن گذشته یکی از جامعه‌شناسان می‌گوید کل علوم اجتماعی بررسی حوزه‌های دگرگونی است. این بحثی است که در علوم اجتماعی ایران به آن کمتر پرداخته شده است به همین دلیل کمیسیون ملی یونسکو در ایران به این مبحث پرداخت.
تحول یا تغییر؟
این نشست مجازی در ادامه با حضور حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو - ایران بود. ایوبی با حضور خود در این گفت‌وگو با اشاره به تفاوت معنایی «تحولات» و «تغییرات» اجتماعی گفت: منظور ما از تحولات با تغییرات اجتماعی متفاوت است. وقتی سخن از تغییرات اجتماعی داریم منظور ما تغییراتی است که در یک بازه زمانی محدود اتفاق می‌افتد، مبدا و مقصد این تغییرات برای ما کاملا مشخص است.
«تغییرات» یک پروژه است اما «تحولات» اجتماعی این‌گونه نیست، یک پروسه و فرآیند همه‌جانبه است که همه ابعاد زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو - ایران در ادامه با اشاره به مساله «شکاف» در جامعه‌شناسی سیاسی، این مفهوم را «تغییرات بنیادین و اساسی که آثارش سالیان سال باقی می‌مانند» خواند و با اتکا بر آن، مفهوم «تحولات» را چنین بیان کرد: تحولات، مجموعه‌ای از تغییرات بنیادین، ساختاری و اساسی است که در بطن جامعه رخ می‌دهد و منشا شکاف‌های نسلی هستند.
او در ادامه افزود: دگرگونی زمانه با تغییر رفتار، سلیقه‌ها، سبک زندگی و... پیش می‌آید. لذا ما احساس می‌کنیم که تغییر نسلی رخ داده است. اینها همان تحولاتی هستند که در طول زمان شکل می‌گیرند و یک فرآیند هستند. ما درباره تحولات دست‌کم دو نگاه داریم؛ یکی نگاه تطورگرا که تا دهه هفتاد و هشتاد نگاه غالب بود و بر اساس آن تحولات اجتماعی خطی اتفاق می‌افتادند یعنی بشریت لاجرم باید یک مسیر و خط را طی کند. نگاه خطی می‌گوید همان‌طور که ما انسان‌ها باید جنینی، نوزادی، جوانی، پیری و... را طی کنیم جوامع هم این‌گونه تحول پیدا می‌کنند با این نگاه است که نردبان تکامل و ترقی مطرح می‌شود.
نگاه دیگر همان نگاه جامعه‌شناسی تاریخی است که تحولات را خطی نمی‌بیند، بلکه مسیر هر جامعه و فرهنگی می‌تواند متفاوت باشد، بنابراین توسعه هم یک پدیده است. مسیر تحولات اجتماعی و مسائل دیگر در کشوری مانند ایران می‌تواند شبیه به کشورهای اطراف باشد پس این نگاه بیانگر چند خطی دیدن تحولات است.
ایوبی ادامه داد: وقتی سخن از اجتماع به میان می‌آوریم یعنی سیاست، فرهنگ، اقتصاد و ... جزیی از آن است. وقتی ما تحولات و دگرگونی‌ها را بررسی می‌کنیم حتی می‌توانیم تحولات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آینده را بررسی کنیم. ما در روزگاری هستیم که تحولات بنیادین را شاهدیم. امروز در بسیاری از جوامع با بحران مشارکت، بحران احزاب و... رو‌به‌رو هستیم. ما یکی از ملاک‌های توسعه‌یافتگی را مشارکت‌های نهادینه می‌دانستیم؛ جوامعی که احزاب و گروه‌ها سخنگوی مردم هستند جوامع پیشرفته‌ای هستند و مشارکت توده‌ای را به عنوان یکی از ملاک‌های جوامع توسعه‌نیافته قلمداد می‌کردیم ولی در دوره‌ای هستیم که مشارکت‌ها به شدت توده‌ای شده‌اند.
دگرگونی‌ها و حیات اجتماعی
در ادامه این جلسه مجازی، غلامرضا غفاری، معاون فرهنگی اجتماعی وزیر علوم و رییس همایش مهمان این برنامه شد. او با اشاره به اهمیت دگرگونی اجتماعی به عنوان یکی از بحث‌های اصلی و کلیدی در حوزه علوم اجتماعی گفت: دگرگونی‌های اجتماعی در متن و مرکز حیات اجتماعی وجود دارد و به نوعی حیات اجتماعی معنای خودش را از دگرگونی‌هایی می‌گیرد که در این عرصه به وقوع می‌پیوندد. همه عالمان حوزه علوم اجتماعی بحث دگرگونی‌های اجتماعی را بررسی می‌کنند.
آنچه در دوره جدید اهمیت دارد چگونگی مدیریت این دگرگونی‌های اجتماعی است وقتی به بحث‌های موجود در این باره نگاه می‌کنیم شاید در دوره جدید روی اینکه چرا درباره دگرگونی اجتماعی چه چیزی مداقه نمی‌شود بحث شود اما آنچه اهمیت دارد آهنگی است که دگرگونی‌های اجتماعی دارند بنا به گستره اجتماعی آهنگ دگرگونی‌ها هم اهمیت پیدا می‌کند.
وجه تمایز جوامع و دوره‌های تاریخی بر اساس آهنگی که دگرگونی‌ها در هر دوره و جوامعی دارد مورد بازشناسی و تبیین قرار می‌گیرد. ما شتابی را در تغییرات و تحولات اجتماعی طی کرده‌ایم، این رشد شتابان در دوره مدرن همچنان ادامه دارد و شاهد رشد سریع و فزاینده هستیم.به گفته غفاری در این نشست، مجموعه‌های مختلف از یک درهم تنیدگی گسترده برخوردار هستند به همین دلیل دگرگونی‌ها قابل رصد هستند.
به‌زعم او، یکی از مشهورترین و عینی‌ترین دگرگونی‌ها در خصوص جمعیت رخ داده است و برآوردها نشان می‌دهد پیش از این هزار سال طول می‌کشیده تا جمعیت جهان دوبرابر شود، اما در سال ۲۰۰۰ این هزار سال به چهل سال تغییر پیدا کرده است. غفاری در این نشست با اشاره به اینکه افزایش جمعیت با این سرعت با تحولات و دگرگونی‌هایی همراه است، افزود:
در سال ۵۸ سن امید به زندگی به عنوان یک شاخص ۵۹ سال بوده ولی حالا نزدیک به ۷۴ سال است این فاصله و آثار و پیامدهایش قابل بررسی است همه اینها دلالت بر این دارد که ما وارد یک دوره جدید شده‌ایم، تحولات و دگرگونی‌های زیادی را تجربه کرده‌ایم و بالطبع در سطوح مختلفی می‌توانند مطرح باشند.معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم با اشاره به تفاوت دامنه دگرگونی‌های اجتماعی با تغییرات اجتماعی بیان کرد: دگرگونی‌های اجتماعی یک نسل را در بر می‌گیرند و یک بازه تاریخی بلندتری نسبت به تغییرات اجتماعی دارند.
تغییرات اجتماعی، دگرگونی‌های اجتماعی را بازنمایی می‌کنند. وقتی همین دگرگونی‌ها را در سطح سیستم و جامعه در نظر بگیریم، می‌بینیم این تغییرات اجتماعی و دگرگونی‌ها سه منشا داشته‌اند؛ منشا اول حوزه اقتصاد است جایی که بشر مازاد تولید می‌کند، همین امر در طول تاریخ استمرار پیدا کرده و امکان تحولات و تغییرات بعدی را فراهم می‌کند که مهم‌ترین آنها بحث صنعتی شدن است. منشا دیگر دگرگونی در نظام‌های معرفتی و معنایی است.
سر برآوردن پارادایم‌های فکری جدید، معارف جدید و قوت آنها تغییرات و تحولاتی را در عرصه قدرت ایجاد می‌کند. به نوعی این عرصه‌ها کلیدی هستند و پایه‌های تغییرات و تحولات مدنی از این عرصه‌ها نشات می‌گیرند، اما وقتی در سطح جامعه و سیستم بخواهیم دگرگونی‌های اصلی را که جوامع همچنان با آن مواجه هستند، بررسی کنیم، می‌بینیم که مفهوم کانونی را باید در قالب تنوع در نظر بگیریم.
ما در حوزه اقتصاد تحولات و تغییراتی می‌بینیم چون به نیازهای جدید پاسخ داده شود یا به دلیل ضریب نفوذ بالا در حوزه فناوری، آثار این عرصه محسوس است.به گفته معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم در این نشست، فرآیند عقلانی شدن، جنبش‌های اجتماعی و... دلالت بر این دارند که جامعه خود را با این مجموعه دگرگونی‌ها تعریف می‌کند.
او با اشاره به این موضوع افزود: بازاندیشی و توجه به دگرگونی اجتماعی به عنوان یک الزام مطرح می‌شود و این الزام برای کلیت جامعه و سیستم محل اعتناست؛ از سوی دیگر برای تک‌تک کنشگران اجتماعی و شهروندان هم رصد این مساله اهمیت پیدا می‌کند.غفاری در ادامه «نهاد خانواده» را یکی از نهادهای اجتماعی دانست که طی سال‌های اخیر با دگرگونی مواجه شده‌اند، در این باره او اذعان داشت: خوانش و تحلیل دگرگونی اجتماعی با توجه به وسعتی که دارد به عنوان یک مساله اصلی در دستور کار عالمان و سیاستگذاران این عرصه قرار دارد.
آنچه یک امر مسلم است، این است که دگرگونی در عرصه‌های مختلف محل اعتناست ولی آنچه به صورت مرکزی مطرح است، این است که باید توجه کنیم این ابعاد و عرصه‌ها مستقل از هم جدا نیستند، بلکه ارتباط در بین این مجموعه‌ها وجود دارد بنابراین ورود به هر کدام از این مجموعه‌ها نیاز به توجه به عرصه‌های دیگر هم دارد. اگر بخواهیم بحث دگرگونی اجتماعی را در یک نگاه عام دنبال کنیم، این اتفاق از سه مسیر رخ می‌دهد.
در حوزه نظام‌های معرفتی، پارادایم‌های معرفتی خود نشانگر تغییرات گسترده است. در سپهرهای مختلف هم می‌شود امر تنوع را جست‌وجو کرد و دگرگونی‌هایی را دید که در صورت‌بندی‌های مختلف طرح شوند.غفاری در انتهای این نشست با تاکید بر مفهوم «جاکندگی» و مشاهده یک خودتنظیم‌گری همراه با آن بیان کرد:
این کار دلالت بر این دارد که در کنار دگرگونی‌ها با یک نوع تنظیماتی مواجه هستیم که زمینه یک نوع نظام بخشی را فراهم می‌کند آنچه به عنوان مکانیسم از آنها یاد می‌شود بالطبع صورت‌های مختلفی دارد. ما در جامعه‌ای قرار داریم که در چند دهه اخیر دگرگونی‌های بلندی را تجربه کرده است.
این آهنگ و شتابی که دگرگونی‌ها دارند برای لایه‌هایی از جامعه سخت است به همین دلیل سازگار و همراه شدن با این آهنگ برای بخش‌هایی از جمعیت و نسل‌های جدید چندان مساله‌ای نیست ولی برای نسل‌های قدیمی‌تر سختی‌هایی دارد؛ از سوی دیگر باید بپذیریم وقتی دگرگونی‌ها اتفاق می‌افتد بالطبع با سختی‌هایی همراه است و تبعاتش هم ناهمواری‌هایی را به بار می‌آورد.
نگاه خطی می‌گوید همان‌طور که ما انسان‌ها باید جنینی، نوزادی، جوانی، پیری و... را طی کنیم جوامع هم این‌گونه تحول پیدا می‌کنند با این نگاه است که نردبان تکامل و ترقی مطرح می‌شود. نگاه دیگر همان نگاه جامعه‌شناسی تاریخی است که تحولات را خطی نمی‌بیند، بلکه مسیر هر جامعه و فرهنگی می‌تواند متفاوت باشد، بنابراین توسعه هم یک پدیده است. مسیر تحولات اجتماعی و مسائل دیگر در کشوری مانند ایران می‌تواند شبیه به کشورهای اطراف باشد پس این نگاه بیانگر چند خطی دیدن تحولات است.
