رانت‌های اطلاعاتی معضل بورس

مهدی قلی پور
کارشناس بازار سرمایه

متاسفانه رانت اطلاعاتی در کنار دیگر رانت‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و قضایی منجر به تحصیل درآمد بدون تلاش و یا منجر به سود بدون ریسک می‌شود. رانت اطلاعاتی در بورس نسبتا از اهمیت بیشتری برخوردار است، چرا که استفاده از این رانت سریع‌تر است. مهم‌ترین روش‌هایی که برای استفاده از رانت اطلاعاتی در بورس وجود دارد دسترسی به اطلاعات به صورت ناعادلانه است. اساسا حاکمیت‌ها به دنبال این هستند که این کسب انتفاع بدون تلاش یا کسب سود بدون ریسک را محدود کنند، زیرا که منجر به افرایش بی عدالتی در جامعه می‌شود.
به طور کلی در بورس هر اطلاعاتی که نزد عموم منتشر نشده و بر روی قیمت‌ها تاثیر گذار است مثل اطلاعاتی در مورد قرارداد‌های جدید، وضعیت مالی شرکت‌ها مانند فروش، سود و هزینه‌ها، تغییرات در نرخ‌های اعلامی به شرکت‌ها اگر نرخ گذاری دولتی باشد در مورد نرخ محصول یا نرخ بهای تمام شده و یا نرخ‌های دیگری مانند نرخ بهره و نرخ ارز و همچنین اطلاع از دستورالعمل‌های جدید مانند میزان تعرفه برای واردات و صادارت یک محصول یا کالا یا اطلاع از مقررات جدیدی که قرار است تصویب شود و هنوز به اطلاع عموم نرسیده یا مواردی مانند افزایش سرمایه‌ها، مواردی هستند که منجر به رانت اطلاعاتی می‌شوند. اگر این اطلاعات در نزد عموم به طور همگانی قرار نگیرند و تنها نزد عده‌ای خاص برای استفاده و سود قرار گیرند، رانت اطلاعاتی رخ داده است. قطعا رانت‌های اطلاعاتی را نمی‌توان حذف کرد، زیرا که این رانت همیشه وجود دارد و همیشه برخی به اطلاعات، دسترسی سریع‌تری نسبت به دیگران دارند، اما کنترل دقیق و مناسب معاملات از طریق مکانیزم‌هایی که در نرم افزار‌های بورسی ایجاد شده است، ممکن است بتوانند مانع سود بردن افراد از این رانت‌های اطلاعاتی و کاهش آن شود، البته اگر این نرم افزار‌ها از کنترل لازم برخوردار باشند.
نکته بعدی که باید به آن توجه کرد از منظر و زاویه قوانین است که اگر قوانین و دستورالعمل‌ها بازدارندگی کامل را داشته باشند و شناسایی و برخورد قاطع با کسانی که از رانت‌های اطلاعاتی استفاده می‌کنند، به درستی و به موقع صورت گیرد در کاهش این رانت‌ها بسیار موثر خواهد بود.