سلامت نیوز: واکسن برکت، پاستور (تولید مشترک ایران و کوبا)، اسپایکوژن (تولید مشترک ایران و استرالیا)، رازی و فخرا، پنج واکسن ایرانی هستند که وزیر سابق بهداشت می‌خواست که کشور را با آنها در برابر کرونا، واکسینه کند ولی ثمره تولید آنها با صدها میلیارد دلار هزینه در حدود یکسال گذشته فقط تولید 11میلیون دُز واکسن بود!
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ملی، واکسن‌هایی که اگر ارزش اقتصادی آن را در شرایطی که 147 میلیون دُز واکسن وارد ایران شده را محاسبه کنیم، حدود 90 میلیون دلار ارزش اقتصادی دارد و معلوم نیست که مابقی پول آنها که از صندوق ذخیره ارزی برداشت شد، در کجا و برای کدام امر مثبتی هزینه شده است. تا به امروز تنها 10 میلیون دُز واکسن برکت، یک میلیون و 300 هزار دُز واکسن پاستور و یک میلیون و 100 هزار دُز واکسن اسپایکوژن تحویل وزارت بهداشت داده شده است.
چند روز پیش یک رسانــه نیز خبـر داد که به سندی دست پیدا کرده که نشان می‌دهد وزارت بهداشت، واردات 20 میلیون دز واکسن سینوفارم را به بنیاد برکت واگذار کرده است، بنیادی که قرار بود با تولید واکسن داخل و هزینه‌های میلیارد دلاری کشور را در برابر کرونا واکسینه کند. اما وزارت بهداشت این خبر را تکذیب کرد و گفت تنها مجموعه وارد کننده واکسن سینوفارم از چین، هلال احمر بوده است. اما یک روز بعد محمدحسن قوسیان مقدم، دبیرکل جمعیت هلال احمر اعلام کرد: «پرونده واردات واکسن کرونا با عدد ۱۱۲ میلیون دز طی ۳۲ مرحله بسته شده است».
پیش از این نیز محمد مخبر، رئیس وقت ستاد فرمان حضرت امام (ره) و معاون اول فعلی در تیرماه امسال به‌صراحت گفته بود: «بر اساس قولی که داده‌ایم تا آخر شهریورماه بیش از پنجاه میلیون دز واکسن تولید می‌کنیم و تحویل مسئولان واکسیناسیون عمومی می‌دهیم.» همچنین واکسن‌های دیگر نیز شرایط بهتری ندارند و اخیرا حیدر محمدی، مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو گفته است: « ۱۳۰ میلیون یورو ارز دولتی که برای واکسن‌های رازی و فخرا در نظر گرفته شده است» این درحالی‌که معلوم نیست اعتبارات قبلی در کجا هزینه شده است. مدیر پروژه واکسن فخرا روز ۲۷ مهر از برنامه‌ریزی برای «توقف» تولید این واکسن در ایران خبر داد و علت آن را نبود متقاضی داخلی و بی‌اعتنایی وزارت بهداشت عنوان کرده بود.
سندی که نشان از شکست دارد
از سوی دیگر گزارش شده که موسسه برکت برای پیش‌فروش ۱۲۰ میلیون دُز واکسن برکت، یک میلیارد دلار از محل اعتبارات دولتی گرفته است. اما تاکنون خبری از واکسن‌های ایرانی نیست. پروژه‌هایی که با هزینه‌های نجومی نه‌تنها به سرانجام نرسید، بلکه با تاخیر در واردات واکسن و رویای مسئولان وزارت بهداشت سابق برای خودکفایی و صادرات این داروی حیاتی به مرگ هزاران نفر منجر شد. چند روز پیش مدیر طرح واکسن ضد کرونای فخرا گفته بود: «تصمیم دارد به تولید آن به دلیل نبود استقبال، خاتمه دهد.» در این رابطه محمد کریمی‌نیا، معاون قرارگاه پدافند زیستی کشور و از همکاران ساخت واکسن فخرامی‌گوید: «در خیلی از مواقع حساس و بحرانی، کشورها باید وابستگی‌شان را به کشورهای دیگر کم کنند. مثلا در حوزه‌های مربوط به امنیت غذایی و امنیت ملی، این موضوع نمود بیشتری دارد. در حوزه امنیت سلامت نیز شرایط به همین شکل است و برخی از کشورها مستقیم وارد تولید واکسن تولید داخل شدند و برخی دیگر ساخت واکسن را برخودشان و دیگر کشورها برعهده گرفتند.
مثلا هندوستان با واکسن بهارات که اخیرا مجوز تایید جهانی نیز گرفت یا در کشور چین این اتفاق رخ داد. ایران همین راه را با توجه به تجارب قبلی رفت، همه می‌دانیم، در 10 سال گذشته حتی یک واکسن آنفلوآنزا تحویل ایران نشده یا با تاخیر انجام شده است و سلامت مردم را دستمایه اهداف سیاسی خود قرار داده‌اند. از سوی دیگر ایران سابقه یکصد ساله در تولید واکسن در جهان دارد و واکسن‌های تولید ایران به خیلی از کشورهای دنیا ارسال شده است، پس تولید واکسن در ایران، موضوع عجیبی نیست و یک اقدام به‌جا حرفه‌ای و موثر است.
باید واگرایی را کنار بگذاریم
وی که معتقد است تولید واکسن فخرا متوقف نشده، باور دارد «باید واگرایی را کنار بگذاریم و به سمت همگرایی در زیرساخت‌های تولید واکسن برویم» این صحبت کریمی نیا نشان می‌دهد که باید واکسن‌های ایرانی در قالب یک واکسن ارائه شوند و رقابت‌ها در این زمینه کاهش پیدا کند. او در ادامه صحبت‌هایش می‌افزاید: پلت‌فرم‌های تولید واکسن داخلی، می‌توانند به یکدیگر کمک کنند و به یک واکسن اصلی و معتبر برسیم. نکته دوم زیر ساخت‌هایی است که در کشور ایجاد شده و کرونا بالاخره برچیده می‌شود اما تهدیدهای زیستی آینده همچنان وجود دارد. این زیرساخت‌ها در آن زمان به‌کار خواهد آمد و در آینده ما نیاز به یک واکسن باکیفیت و تولید داخل خواهیم داشت.»
مجوز اضطراری بی‌فایده است
حمید سوری، رئیس کمیته اپیدمیولوژی ستاد ملی مقابله نیز همین نظر را دارد، هرچند که در صحبت‌های این دو کارشناس امیدی به تولید انبوه واکسن‌های داخلی دیده نمی‌شود. وی به «آرمان ملی» می‌گوید: «هیچ زمانی در دنیا سابقه نداشته که برای یک دارو (واکسن کرونا) این همه متقاضی وجود داشته باشد و به همین دلیل واکسن تبدیل به یک کالای استراتژیک سیاسی و تجاری شد. کشورهایی نظیر ایران که در روابط بین الملل‌شان با دنیا خاص است، طبیعتا پس از کشف واکسن کرونا، این نگرانی را داشتند که مبادا مردم از سبد واکسیناسیون تولیدی دنیا، بی‌بهره بمانند.
ما چون یک سازوکار تولید انحصاری واکسن مانند کشورهای غربی نداشتیم، به شکل پراکنده (هرجایی که تجارب نسبی داشتند) در قالب پلتفرم‌هایی دست به تولید واکسن زد. حالا مشکل این است که تولید واکسن در دنیا فراوان شده و برای خیلی از کشورها این حجم از سرمایه‌گذاری برای تولید داخل به‌صرفه نیست. دکتر سوری با اشاره به اینکه من در جریان میزان هدر رفت سرمایه درباره تولید واکسن‌های داخلی نیستم، می‌افزاید: «تلاشی که انجام گرفت بی‌نتیجه مانده است و برای این حداقل‌ها (تولید حدود 11 میلیون دُز واکسن) ده‌ها هزاران نفر جانشان را از دست داده‌اند.
از سوی دیگر مشکل دیگر در رابطه با مجوزهای اضطراری است که به واکسن‌های تولید داخل می‌دهند. شاید تا چندی پیش که واکسن در دنیا کم بود، مسئولان وزارت بهداشت مجبور بودند که مجوز اضطراری یا اورژانسی به واکسن‌های تولید داخل بدهند، ولی در حال حاضر که ده‌ها میلیون دُز واکسن وارد ایران شده، دیگر این مجوزها بی‌معنا است و ما نیاز آنچنانی به واکسن نداریم، پنج تا شش پروژه واکسن‌های داخلی که در مرحله کارآزمایی قرار دارند باید وارد سیر تایید عادی و طبیعی شوند که ممکن است تا چند سال به‌طول بینجامد، ولی در آن زمان واکسن‌های مطمئن‌تری خواهیم داشت که اثرات مطلوبی دارد، ولی حالا اصلا پلت‌فرم‌های متعدد و نیم بند توجیه‌پذیر نیست و باید در قالب یک واکسن با کیفیت، نیاز ما به واکسن‌های خارجی کمتر شود.
رئیس کمیته اپیدمیولوژی ستاد ملی مقابله با اشاره به مطالبه عمومی و خانواده‌های داغداری که به دلیل نبود واکسن جانشان را از دست دادند، اظهار می‌کند: قطعا یک بخشی از بودجه‌های عمومی مصرف شده و مدعی العموم باید پیگیر آن باشند. ما باید احتیاط کنیم که هزینه این واکسن‌ها به‌دلیل اینکه به خزانه کشور بازگردد، در یک مسیر غیر علمی قرار ندهیم، مثلا واکسن‌هایی که مناسب کودکان یا زنان باردار نیستند، با ظرافت و دقت بسیار مورد آزمایش قراردیم و به راحتی اجازه مصرف به آنها ندهیم، که آن سرمایه گذاری توجیح پذیر باشد که این موضوع برای میلیون‌ها نفر خطر ایجاد می‌کند.
