با گذشت بیش از ۱۰ سال از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها همچنان ۷۸ میلیون ایرانی در روز بیستم ماه شاهد و البته منتظر دریافت رقم ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی هستند؛ یارانه نخ نمایی که در گذر زمان و در چرخه تورم تک رقمی تا ۵۰ درصدی تکان نخورده است و نه پردرآمدها از دریافت آن کوتاه آمدند و نه دولت‌ها برای تغییر وضع موجود کاری کردند.
اعلام زمان پرداخت یارانه نقدی در روز بیستم هر ماه همواره با این سوال مواجه است که چه زمانی قرار است پرداخت یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی از صدر اخبار پر اهمیت رسانه ها کنار برود و تحولی در رویه آن ایجاد شود؟ چرا برای رقمی که به اذعان مسئولان دولت گذشته حتی دیگر در حد ۲۰ هزار تومان هم ارزش ندارد میلیون ها نفر منتظر هستند و دست زدن به آن با واکنش مواجه است؟
گذری بر جریان پرداخت یارانه های نقدی یادآور می‌شود که از زمان کلید خوردن قانون هدفمندی یارانه‌ها تا کنون، آنچه ملموس است هزینه سنگین یارانه‌های نقدی بوده است تا هدفمند شدن یارانه‌ها، اکنون بعد از گذشت بیش از یک دهه نه تنها وضعیت پرداخت یارانه‌ها اصلاح نشده بلکه انباشت یارانه‌های پنهان سرسام آورتر از گذشته است.
قرار بود حدود ۵۰ درصد منابع ناشی از اصلاح قیمت حامل های انرژی برای رفاه اجتماعی و جبران آسیب های ناشی از حذف یارانه ها اختصاص پیدا کند و مابقی نیز در اختیار تولید و دولت قرار گیرد ولی سالیان سال به دلیل پایه‌گذاری اشتباه پرداخت یارانه به عموم جمعیت کشور، آنقدر هزینه سنگین بود که نه تنها سهمی به هیچ کدام از بخش‌ها نمی‌رسید بلکه پای استقراض از بانک مرکزی برای یارانه ماهانه نیز در میان بود.
طی این سال ها حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان بابت یارانه نقدی پرداخت شد ولی اینکه نتیجه این پرداخت چه بود و کدام اقدام ویژه اقتصادی را رقم زد، گزارشی وجود ندارد، تکلیف غربالگری یارانه بگیران هم که بارها در قانون بودجه بودجه وجود داشت دست نخوره باقی ماند و در معدود دفعاتی که دولت گذشته برای حذف اقدام کرد، بیشتر شبیه نمایش حذف بود چرا که به محض شروع با اعلام اینکه این حذف ها تبعات اجتماعی به همراه دارد از آن دست کشید، در حالی که اعلام دولت از این حکایت داشت که به سهولت امکان حذف حداقل سه دهک بالا که نیازی به رقم ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان نداشتند، را داشته است و موئد آن نحوه پرداخت یارانه معیشتی (افزایش قیمت بنزین در آبان ۹۸) بود که ۱۸ میلیون از جمعیت ۷۸ میلیون نفری یارانه بگیران را کنار گذاشته بود ولی در مورد یارانه نقدی حاضر به این حذف نشد.
اگر مصیبت عظما بود، چرا ادامه داشت؟
جای سوال دارد کسانی که از مصیبت عظمای دولت در زمان پرداخت یارانه برای تامین منابع آن سخن می‌گفتند به چه بهایی این مصیبت را تحمل کرده و سالانه حداقل ۴۲ هزار میلیارد تومان پول خرج یارانه کردند و نه تنها آن را ساماندهی نکرده بلکه یارانه دیگری از محل بنزین به آن اضافه کردند تا دولت در هر سال حداقل ۷۰ هزار میلیارد پرداخت نقدی ماهانه داشته باشد.
اکنون دولت جدید چند ماهی از عمرخود را پشت سرگذاشته و گرچه اظهارات مسئولان مربوطه نشان می‌دهد که موافق این رویه در پرداخت یارانه های نقدی نیستند و حتی بر عدم ادامه پرداخت یاران های پنهان در برخی بخش ها به ویژه ارز ۴۲۰۰ تاکید دارند ولی برای دستزدن به وضعیت این حجم از یارانه با ابعاد مختلفی مواجه است، در این بین یا باید مانند دولت قبل محتاط و به نوعی در راستای حفظ روی خوش دولت عمل کند و یا اینکه در زمانی مشخص و حساب شده نسبت به پایان دادن وضعیت نامطلوب فعلی اقدام کند.
پردرآمدها کنار نرفتند، ولی مقصر وضع موجود هم نیستند
به هر صورت دست روی دست گذاشتن دولت‌های گذشته برای عدم تغییر در نحوه پرداخت یارانه نقدی، نتیجه مطلوبی نداشته و همین بس که مشخص نیست چرا باید فردی که در دهک اول قرار دارد دقیقا به میزان دهک دهم یارانه نقدی دریافت کند و چرا باید یک فرد ثروتمند چند برابر فرد کم درآمد از یارانه‌های پنهان سهم ببرد؟
گرچه در این بین دریافت کنندگان پردرآمد یارانه نقدی هم از دریافت آن پا پس نکشیده‌اند ولی مقصر این عدم تعادل در پرداخت یارانه نقدی و پنهان هم نیستند و این وضعیت متوجه دولت‌ها و مجلس است که به طور مشخص برای اصلاح ورود نکرده و اگر مصوبه‌ای هم داشتند نظارتی بر اجرای آن نبود.
