دو روی سکه مالیات بر عایدی سرمایه

گروه اقتصاد کلان – صدیقه بهزادپور: تمرکز دولت در سال جاری و عزم راسخ برای تامین درآمدهای دولت از محل مالیات ستانی در سال آتی در حالی صورت گرفته است که بسیاری بر پایه های جدید مالیات ستانی دولت معترض هستند و بر این باور هستد که هنوز زیرساخت های مناسب در کشور برای اخذ مالیات به شکل عادلانه وجود ندارد. عدم موفقیت برخی از طرح های مالیاتی مانند؛ مالیات بر خانه های خالی، مالیات بر خودروهای لاکچری و ... از جمله طرح هایی به شمار می آیند که برخی از افراد معتقدند، به دلیل نرخ فزاینده تورم و نبود ابزار مناسب برای محاسبه نرخ مالیاتی آن ها و همچنین فقدان سامانه مناسب برای رصد مشمولین طرح، امکان اجرای آن وجود ندارد. اما «طرح مالیات بر عایدی سرمایه» به گفته برخی از صاحبنظران یکی از طرح های مالیاتی به شمار می آید که می تواند پارامترهای مالیات ستانی عادلانه را با توجه به ابزار و تجهیزات مناسب در کشور پیاده کند.

موفقیت مشروط مالیات بر عایدی سرمایه
به گزارش «تجارت»، طرح مالیات بر عایدی از سرمایه نیز یکی از طرح های جدید مالیاتی محسوب می شود که البته موافق و مخالفان خود را دارد. دولت هدف از اخذ مالیات بر عایدی سرمایه را جلوگیری از سفته‌بازی و ورود سرمایه‌ها به بخش تولید عنوان می‌کند، اما از سوی دیگر بخش خصوصی با اشاره به نرخ افزایشی تورم گروهی دیگر، به ویژه بخش خصوصی این طرح را عادلانه برآورد نمی کند چرا که برآورد نرخ مالیات بدون توجه به نرخ افزایشی تورم و کاهش ارزش پولی ملی منطقی و بر اساس موازین عادلانه محسوب نمی شود. دریافت مالیات با توجه به میزان سرمایه و تراکنش های مالی افراد یکی از شناخت شده ترین و ملموس ترین راه های اخذ مالیات از سوی دولت ها در سراسر جهان است که نتایج خوبی را نیز به دنبال داشته است و امنیت و رفاه و عدالت اجتماعی را نیز به دنبال داشته است. نروژ بهترین الگو برای اجرای این طرح است که با وجود اینکه از منابع خوب انرژی نیز بهره مند است، پایه های متنوع مالیات ستانی به ویژه اخذ مالیات از عایدی سرمایه را نیز اجرا می کند و درآمدهای حاصل از منابع متنوع انرژی خود را حقی برای آیندگان نیز می داند.

کارکردهای مثبت مالیات بر عایدی سرمایه
موافقان اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه معتقدند؛ این طرح با اهدافی همچون محدود کردن فعالیت‌های سوداگرانه، ایجاد عدالت اجتماعی، افزایش منابع عمومی و افزایش کارایی اقتصادی از چند ده سال پیش در کشور‌های مختلف جهان وضع شده است. متاسفانه در ایران فرار مالیاتی بسیار زیاد است، در حالیکه به قول معروف چرخ دولت‌ها از مالیات می‌چرخد و باید برای حل این مشکل فکر اساسی کرد. مالیات بر عایدی سرمایه در ایجاد شفافیت اقتصادی کشور بسیار موثر خواهد بود، علاوه براین باید در نظر داشت که این نوع از مالیات انگیزه سوداگران برای مبادرت به خرید و فروش را کاهش می‌دهد و بر بازار دلالی و سوداگری که به التهاب بازار منتهی می‌شود، تاثیر خواهد گذاشت؛ بنابراین مالیات بر عایدی سرمایه به عنوان مانعی در مسیر این افراد عمل می‌کند. بدین معنی که نبود این مالیات و از سوی دیگر پرداخت نکردن آن از سوی منتفعان، سبب توزیع ناعادلانه ثروت در کشور می‌شود.

خطر فرار سرمایه و کاهش سرمایه گذاری
از سوی دیگر برخی از مخالفان که بیشتر از دهک های بالای جامعه محسوب می شوند، نیز بر این گمان هستند که اجرای این طرح باعث می شود سرمایه ها به خارج از کشور فرار کرده و به این ترتیب یکی از شاخص های توسعه اقتصادی یعنی «سرمایه گذاری» در کشور کاهش یابد. علاوه بر این گروه مذکور معتقدند؛ دولت فعلاً ابزار لازم برای اجرای این طرح را نداشته و در صورت اجرا، نقص های بسیاری را شاهد خواهیم بود که «فرارمالیاتی» و اجرای عدالت ناقص در این حوزه از موارد قابل اشاره در این زمینه است. از این رو اجرای درست مالیات بر عایدی نیاز به زمینه سازی دارد. به این صورت که در ابتدا سامانه شفافی به وجود آید تا مشاغلی که شامل می‌شود در آن مورد رصد قرار گیرد و متناسب با شرایط و درآمد آنان مالیات اخذ شود.

اقتصاد مردمی، شرط موفقیت مالیات ستانی
عباس هشی کارشناس اقتصادی، مردمی بودن اقتصاد را از ارکان اصلی مالیات ستانی در هر دولت ذکرو تصریح کرد: اگر اقتصاد مردمی باشد مردم خود را در فعالیت های اقتصادی با دولت شریک می داند و مطمئن است که دولت با این مالیات می تواند نسبت به انجام تعهدات خود مانند، آموزش و پرورش، خدمات بهداشتی و ... ایفای نقش کند اما اقتصاد ما از شاخص های اقتصاد مردمی فاصله دارد و مردم شاهد عملکرد شفاف دولت در حوزه مالیاتی نیستند این در حالی است که پرداخت مالیات در کشور ما سابقه ای مذهبی و دینی دارد که بر پایه های خمس و زکات تعریف شده است که البته به صورت کاملاً شفاف در بخش خدمات مردمی، جنگ و دفاع و ... هزینه می کردند و البته زکات هم بر مبنای عایدی بر سرمایه اخذ می شد و خمس نیز بر مبنای عایدی سود، به عبارتی اگر کسی فعالیتی داشت باید از محل سود آن حدود 20 درصد را به متولی (حکومت) پرداخت می کرد. بسیاری از سهام داران در بورس معاف از مالیات هستند علاوه بر این شرکت ها میزان معافیت های مالیاتی در حال افزایش است در حالی که بسیاری از آنها منبع درآمدهای مالیاتی خوبی محسوب می شونددند جلو بودجه با برنامه و ارز است و قطعا اینکه مالیات وصول می‌شود اما یک نکته مهم در این زمینه وجود دارد و آن این است که؛ بودجه بر اساس پیش بینی است یعنی هزینه واقعی را می‌گذارند و محاسبه می شود که چقدر درآمد می خواهیم داشته باشیم و چقدر حاصل می شود، و بعد درزمان مقایسه متوجه می شوند که آیا این امر محقق می شود یا شکست می خورد؟ در مورد مالیات که مهم ترین است مبنای محاسبه آن نقدی است، بخشی را برای معافیت های مالیاتی در نظر می گیریم و بر مابقی بخش ها ۲۵ درصد مالیات اضافه می کنیم و بر اساس اصول و استانداردها باید سال بعد مالیات بر در آمد تحقق یافته و در آمد هارا مقایسه کنیم، اما چنین چیزی در نظام مالیاتی ما وجود ندارد و ضروری است که در این زمینه اصلاحاتی انجام شود.

شفافیت در هزینه کردها و دریافت مالیات
بر اساس این گزارش؛ اکثریت کارشناسان معتقدند اجرای طرح های مالیاتی در اکثر کشورها با پشتوانه اجرایی مناسب و شفافیت در اخذ مالیات و همچنین هزینه کردها، می تواند به عنوان بازوی مقتدر در بخش توزیع عادلانه ثروت و همچنین کمک برای عملیاتی ساختن پروژه ها محسوب شود و دست دلالان و ... را در بخش های مختلف از جمله مسکن، ارز و .. که به دلیل نبود قانون و الزامی به اجرای قانون روز به روز و لحظه به لحظه بر دارایی‌های آن‌ها افزوده می‌شود، ببندد و به این ترتیب چالش های موجود در حوزه های مختلف اقتصادی نیز کاهش می یابد . و بسترهای موجود برای احتکار و سودی حاصله برای اخلالگران نیز بسته می شود اما در صورت اجرای ناقص قطعاً حاصلی جز نارضایتی و فرارهای مالیاتی و ... به همراه نخواهد داشت.