کامران ندری
اقتصاددان
به طـــور کلــی، سیاست‌گذاری‌های غلط در ابعاد مختلف اثر خود را در ارزش پول در برابر ارزهای خارجی در بلند مدت نشان می‌دهد. حال ممکن است در مقاطعی بانک‌های مرکزی بخشی از ذخایر خود را به بازار تزریق کرده تا بتوانند به صورت مقطعی نرخ ارز را مهار و تثبیت کنند.این اقدامات جنبه موقت داشته و در شرایطی که شوک اقتصادی وارد شود و همچنین با توجه به وجود شرایط تورمی، وقتی نگرانی‌ها نسبت به آینده افزایش یابد، بی شک بازار نسبت به تحولات و شوک‌های اقتصادی واکنش نشان می‌دهد در این صورت شاهد افزایش نرخ ارز و بهای ارزهای خارجی هستیم.
انتخابات اخیر مجلس و همچنین نتایج انتخابات حزبی و مقدماتی در ایالت‌های آمریکا یکی از عواملی بود که بازار با توجه به نگرانی‌های سیاسی - اقتصادی نسبت به آن واکنش نشان داد و مجددا نرخ ارز افزایش پیدا کرد؛ به بیانی نتایج انتخابات درون حزبی آمریکا و همچنین در کنار آن مسئله برگزاری انتخابات مجلس در هفته‌های گذشته، نگرانی‌هایی را نسبت به جهش نرخ ارز در آینده ایجاد کرد و متعاقب آن تقاضا برای ارز بالا رفته که موجب افزایش نرخ ارز در هفته اخیر شد.علاوه بر این، تقاضای آخر سال برای ارز به دلیل مسافرت بخشی از مردم به خارج از کشور و همچنین تسویه‌های مالی از سوی تاجران برای پرداخت بدهی‌های ارزی خود در ماه‌های آخر سال نیز یکی دیگر از عوامل افزایش تقاضا برای ارز است که در افزایش بهای ارز اثرگذار است و به صورت طبیعی شرایط مدیریت نرخ ارز را برای بانک مرکزی در پایان سال سخت‌تر می‌کند. با این حال به نظر می‌رسد با توجه به شرایط روانی بازار آزاد، نگرانی‌های سیاسی و بین‌المللی اثر بیشتری بر افزایش نرخ ارز داشته باشد.
قبل از اقدام بانک مرکزی نرخ ارز از محدوده ۶۰ هزار تومان عبور کرده بود که بعد از تصمیم بانک مرکزی مبنی بر انتشار و عرضه اوراق ۳۰ درصدی شاهد کاهش قیمت نرخ ارز در بازار آزاد و رسیدن آن به محدوده نزدیک به ۵۰ هزار تومان بودیم. اگرچه نمی‌توان با قاطعیت گفت که عامل کاهش نرخ ارز فقط برنامه عرضه اوراق بود، اما بی شک همزمانی و همبستگی و اثر آن بر کاهش و کنترل قیمت ارز را نمی‌توان کتمان کرد. باید به این نکته توجه داشت که اگر برنامه عرضه اوراق توسط بانک مرکزی نبود، امکان داشت در آن برهه زمانی قیمت دلار افزایش بیشتری داشته باشد و امروز شاهد نرخ ارز با بهایی بیشتر از بهای فعلی باشیم.
اگر حباب وجود داشته باشد باید این حباب مانند ابر حباب بورس که در سال ۱۳۹۹ به وجود آمد و بعدا شاهد از بین رفتن آن بودیم در نهایت برداشته و از میان برود، اما وقتی شاهد کاهش ناگهانی و ریزش قیمت ارز نیستیم، نشان می‌دهد حبابی در بازار ارز وجود ندارد و حتی این سیاست‌های مقطعی و کوتاه مدت مهار تورم است که تا حدودی افزایش ناگهانی نرخ ارز را کنترل کرده است.با این حال در برخی شرایط و شوک‌های اقتصادی و همچنین افزایش‌های هیجانی، شاهد وجود حباب در بازار ارز بوده‌ایم که موجب افزایش نرخ ارز شد اما در نهایت این حباب از میان رفته و به قیمت قبلی خود بازگشته است.
دولت می‌تواند با اعمال برخی سیاست‌ها تا حدودی حرمت سرمایه به سمت بازار ارز را کنترل کند، به نظر می‌رسد مجموعه دولت به صورت مقطعی آنچه توانسته انجام داده است. برای مثال انتشار اوراق سپرده ۳۰ درصدی در مقطع خودش اثر مناسبی بر جای گذاشت و نتیجه قابل قبولی داشت. همچنین بانک مرکزی در تلاش است نرخ رشد نقدینگی را در محدوده ۲۵ درصد کنترل کند. همچنین برای جلوگیری از شوک اقتصادی، حامل‌های انرژی در سال جاری افزایشی نداشت.
باید بر این وافق باشیم که یکی از مسائل اصلی در کشور وجود تحریم‌ها است و مشکلات ساختاری اقتصادی را نمی‌توان با سیاست‌های مقطعی برطرف کرد، اما برخی اقدمات نیز می‌تواند اثر گذار باشد. توصیه می‌شود با افزایش نرخ‌های کلی بهره، تا حدودی جلوی افزایش قیمت ارز گرفته شود. باید نرخ کلی بهره افزایش داشته باشد، در غیر این صورت با انتشار اوراق سپرده، آن هم در مقاطع موقت و عدم تداوم آن نمی‌توان اثر طولانی مدتی بر کنترل قیمت ارز گذاشت. بنابراین برای اینکه بانک‌ها دچار ناترازی نباشند، می‌توان نرخ سود بانک‌هایی که عملکرد شفاف داشته را تا حدودی در اختیار آن‌ها قرار داد تا بخشی از سرمایه‌گذاری‌ها به جای خرید و فروش ارز به سمت سپرده‌های بانکی حرکت کند.
