مجتبي آزاديان
روزنامه‌نگار
mojtaba.azadiyan@gmail.com
در بسياري از نقاط ايران و حتي جهان برداشت بي‌رويه از آبهاي زيرزميني موجبات افت شديد سطح آب را فراهم کرده است. بر اساس آمار ارائه شده در منابع آب ايران، وضع دشوار روند افت سالانه آب زيرزميني به خوبي نمايان است. اما در اين ميان طرح تعادل‌بخشي، شايد تنها نقطه اميدي باشد که بتوان با اجراي آن بحران به وجود آمده در منابع آب زيرزميني را تسکين داد و يا با ارتقاي اثربخشي اين طرح در دشت‌هاي بحراني، بتوان وضعيت اين دشت‌ها را بهبود بخشيد. در صورتيکه يک طرح با اين اهميت و وسعت بدون مطالعات امکان‌سنجي فني، اجتماعي و نيز نهادي آغاز شده و امکان ادامه يافتن داشته باشد، اين امکان را هم بايد در نظر داشت که شکست در طرح، موجب بي‌اعتمادي بيشتر بين بهره‌برداران و متوليان آب و نيز از بين رفتن سرمايه اجتماعي و در نهايت تخريب منابع آب خواهد شد. در عصر حاضر کمبود آب در کشور به خصوص با توجه به خشکسالي‌هاي اخير به صورت يک مشکل جدي در سطح کشور مطرح شده است. عوامل مختلف طبيعي و انساني در چند دهه اخير موجب ايجاد شرايط بحراني و افت سطح آبهاي زيرزميني در کشور شده است. اين آمار در مقايسه با آمار جهاني نيز قابل توجه است. کسري حجم مخزن آب زيرزميني جهان، سالانه بين 750 تا 800 ميليارد مترمکعب در سال محاسبه شده است. در دشت مرکزي اراک بر اثر خشکسالي و بهره‌برداري بيش از حد، آبهاي شور وارد آبهاي شيرين شده و آبهاي دشت را با خطر شور شدن مواجه کرده است. کشور ايران در منطقه خشک و نيمه‌خشک کره زمين قرار دارد که متوسط بارش در آن حدود يک سوم متوسط بارش جهاني است. در واقع متوسط جهاني حدود 750 ميليمتر در سال است که اين مقدار براي کشور ايران حدود 250 ميليمتر در سال است. توسعه صنعت و خدمات، افزايش جمعيت و نيز نياز روزافزون به توليدات بخش کشاورزي موجب شده که مصارف آب در کشور به سرعت افزايش يابد. بهره‌برداري از منابع آبهاي زيرزميني به ويژه در نيم قرن اخير به شکل تصاعدي باعث افت سطح آب زيرزميني در اغلب دشت‌هاي ايران شده به‌طوريکه بر طبق نتايج مطالعات طرح جامع آب و مرکز پژوهش‌هاي مجلس؛ از تعداد 609 دشت در سطح کشور در حال حاضر تعداد 293 دشت جزو دشت‌هاي ممنوعه و بحراني است. البته مابقي دشت‌ها جزو دشت‌هاي کوچک و کم اهميت هستند. در واقع بهره‌برداري‌هاي بي‌رويه و بيش از ظرفيت از آبخوان‌هاي کشور اين منابع ارزشمند را با مشکل و معضل اساسي روبرو کرده و ادامه اين روند موجب تخريب آبخوان‌ها شده و احتمال دارد که تعداد زيادي از آبخوان‌ها در آينده نزديک دچار مشکل اساسي شوند. ميزان برداشت از آبهاي زيرزميني سالانه 5.5 ميليارد مترمکعب از ميزان تغذيه اين منابع بيشتر است. لازم به ذکر است که منابع آب زيرزميني طبيعي تجديد شونده در کشور حدود 33.5 ميليارد متر مکعب است. اين شرايط به هر دليل که باشد باعث شده که کسري تجمعي مخزن منابع آب زيرزميني در طي سال‌هاي گذشته به بيش از 120 ميليارد مترمکعب برسد. با توجه به اينکه اين منابع در طي اين سال‌ها در آبخوان‌ها ذخيره شده بوده‌اند، جبران خسارات آبي، اقتصادي و زيست‌محيطي ناشي از اين کسري مخزن، نيازمند سال‌ها برنامه‌ريزي، ميلياردها تومان اعتبار و تلاش زياد است و چنانچه در برخورد با اين مسأله سهل‌انگاري شود، به نابودي روستاها، شهرها و در نهايت کشور خواهد انجاميد. از طرفي توسعه صنايع مختلف، جوامع انساني و حتي کشاورزي باعث توليد فاضلاب‌هاي صنعتي، شهري، کشاورزي، بيمارستاني و ... شده که عمدتا بدون تصفيه و يا با تصفيه ناقص وارد منابع آبهاي سطحي و زيرزميني مي‌شود و اين امر موجب آلودگي منابع آب شده و بهره‌برداري از اين منابع براي مصارف شرب و حتي ساير مصارف را با محدوديت جدي روبرو کرده است.
روزنامه‌نگار
mojtaba.azadiyan@gmail.com
در بسياري از نقاط ايران و حتي جهان برداشت بي‌رويه از آبهاي زيرزميني موجبات افت شديد سطح آب را فراهم کرده است. بر اساس آمار ارائه شده در منابع آب ايران، وضع دشوار روند افت سالانه آب زيرزميني به خوبي نمايان است. اما در اين ميان طرح تعادل‌بخشي، شايد تنها نقطه اميدي باشد که بتوان با اجراي آن بحران به وجود آمده در منابع آب زيرزميني را تسکين داد و يا با ارتقاي اثربخشي اين طرح در دشت‌هاي بحراني، بتوان وضعيت اين دشت‌ها را بهبود بخشيد. در صورتيکه يک طرح با اين اهميت و وسعت بدون مطالعات امکان‌سنجي فني، اجتماعي و نيز نهادي آغاز شده و امکان ادامه يافتن داشته باشد، اين امکان را هم بايد در نظر داشت که شکست در طرح، موجب بي‌اعتمادي بيشتر بين بهره‌برداران و متوليان آب و نيز از بين رفتن سرمايه اجتماعي و در نهايت تخريب منابع آب خواهد شد. در عصر حاضر کمبود آب در کشور به خصوص با توجه به خشکسالي‌هاي اخير به صورت يک مشکل جدي در سطح کشور مطرح شده است. عوامل مختلف طبيعي و انساني در چند دهه اخير موجب ايجاد شرايط بحراني و افت سطح آبهاي زيرزميني در کشور شده است. اين آمار در مقايسه با آمار جهاني نيز قابل توجه است. کسري حجم مخزن آب زيرزميني جهان، سالانه بين 750 تا 800 ميليارد مترمکعب در سال محاسبه شده است. در دشت مرکزي اراک بر اثر خشکسالي و بهره‌برداري بيش از حد، آبهاي شور وارد آبهاي شيرين شده و آبهاي دشت را با خطر شور شدن مواجه کرده است. کشور ايران در منطقه خشک و نيمه‌خشک کره زمين قرار دارد که متوسط بارش در آن حدود يک سوم متوسط بارش جهاني است. در واقع متوسط جهاني حدود 750 ميليمتر در سال است که اين مقدار براي کشور ايران حدود 250 ميليمتر در سال است. توسعه صنعت و خدمات، افزايش جمعيت و نيز نياز روزافزون به توليدات بخش کشاورزي موجب شده که مصارف آب در کشور به سرعت افزايش يابد. بهره‌برداري از منابع آبهاي زيرزميني به ويژه در نيم قرن اخير به شکل تصاعدي باعث افت سطح آب زيرزميني در اغلب دشت‌هاي ايران شده به‌طوريکه بر طبق نتايج مطالعات طرح جامع آب و مرکز پژوهش‌هاي مجلس؛ از تعداد 609 دشت در سطح کشور در حال حاضر تعداد 293 دشت جزو دشت‌هاي ممنوعه و بحراني است. البته مابقي دشت‌ها جزو دشت‌هاي کوچک و کم اهميت هستند. در واقع بهره‌برداري‌هاي بي‌رويه و بيش از ظرفيت از آبخوان‌هاي کشور اين منابع ارزشمند را با مشکل و معضل اساسي روبرو کرده و ادامه اين روند موجب تخريب آبخوان‌ها شده و احتمال دارد که تعداد زيادي از آبخوان‌ها در آينده نزديک دچار مشکل اساسي شوند. ميزان برداشت از آبهاي زيرزميني سالانه 5.5 ميليارد مترمکعب از ميزان تغذيه اين منابع بيشتر است. لازم به ذکر است که منابع آب زيرزميني طبيعي تجديد شونده در کشور حدود 33.5 ميليارد متر مکعب است. اين شرايط به هر دليل که باشد باعث شده که کسري تجمعي مخزن منابع آب زيرزميني در طي سال‌هاي گذشته به بيش از 120 ميليارد مترمکعب برسد. با توجه به اينکه اين منابع در طي اين سال‌ها در آبخوان‌ها ذخيره شده بوده‌اند، جبران خسارات آبي، اقتصادي و زيست‌محيطي ناشي از اين کسري مخزن، نيازمند سال‌ها برنامه‌ريزي، ميلياردها تومان اعتبار و تلاش زياد است و چنانچه در برخورد با اين مسأله سهل‌انگاري شود، به نابودي روستاها، شهرها و در نهايت کشور خواهد انجاميد. از طرفي توسعه صنايع مختلف، جوامع انساني و حتي کشاورزي باعث توليد فاضلاب‌هاي صنعتي، شهري، کشاورزي، بيمارستاني و ... شده که عمدتا بدون تصفيه و يا با تصفيه ناقص وارد منابع آبهاي سطحي و زيرزميني مي‌شود و اين امر موجب آلودگي منابع آب شده و بهره‌برداري از اين منابع براي مصارف شرب و حتي ساير مصارف را با محدوديت جدي روبرو کرده است.
آخرین اخبار