حسین خدنگ
روزنامه نگار
حتماً شما هم صدای لحاف دوزها و چینی بندزنها و آب حوضی ها و نمک فروشها را یادتان هست. کاسب هایی که در کوچه های شلوغ از هیاهوی بازی بچهها راه می افتادند و با لهجه ها و لحن هایی خاص که هنوز هم در گوش ها زنگ می زند به اهالی خبر میدادند وقت پنبه زنی لحاف و تشک یا بند زنی قوریهای ترک خورده و تیز کردن چاقو قیچی هاست. دستمزدها هم گاهی پول نقد بود و گاه چند کیلو برنج یا گندم. اقتصاد آن روزها در چرخهای پویا ملغمهای بود از بده و بستان هایی که هم نیازهای خانواده ها را رفع میکرد و به هر فرد در قالب کسب و کارش نقشی میداد که تا چند نسل در خانواده ها ادامه مییافت و همچون چلنگرها و زرگرها و بنکدارها و قالیباف ها به نام خانوادگی هر خانواده هم تبدیل میشد.
آن روزها نه مشکل بیکاری وجود داشت و نه از رونق افتادن کسب و کارها چون اصل وجودی هر شغل نیازی بود که باید رفع میشد و اشباع بازار کار و رقابتی هم در کار نبود. کشاورزان و دامداران و باغداران و بافندگان و .... تولید میکردند و جامعه از هر نظر پویا بود. این روند اما در چند دهه اخیر با روند شتابان تغییرات در جامعه که به واسطه مدرن شدن و رشد شهرنشینی اتفاق افتاد دچار تغییر و دگرگونی سریعی شد به گونهای که در مدت زمانی کوتاه تغییر سبک زندگی بسیار از مشاغل قدیمی را به فراموشی سپرد. با ورود کالاهای مصرفی دیگر و تغییر شکل کوچهها و خانهها چلنگرها و لحاف دوزها و چاقوتیزکنها و دستفروش ها و آسیابها و بافندهها و ... هم به تاریخ پیوستند و بازارها و پاساژها جایشان را گرفتند. روستاها خالی از سکنه شدند و تولید کنندگان خود مصرف کننده شدند. این روند پرشتاب سبب شد تا حالا و بعد از چند دهه اقتصاد ایران که بر پایه تولید و خودکفایی شکل گرفته بود تغییر چهره داده و به سمت مصرف گرایی و رونق بخشهای خدماتی گام بردارد. روندی که حالا سبب شده تا کم کم راسته نجاریها و آهنگریها و خیاطیها و مسگریها و ... تعطیل شوند و جا به جا لباس فروشی و بوتیک و املاکی سوپرمارکت باز شود. این اتفاق در شرایط کنونی و با بروز مشکلات بسیار زیاد برای تولیدکنندگانی که هنوز هم به رغم مشکلات بسیار سرپا مانده بودند کم کم میرود تا چراغ بخش تولید برای همیشه خاموش شود. نیم نگاهی به آمارهای سرانه در بخشهای اقتصادی نشان میدهد کفه ترازو در بخش خدمات به مراتب دارد سنگینتر از بخش تولید میشود و جز معدود کارخانههای صنایع سنگین دولتی حال دیگر فعالان تولیدکننده خوب نیست و باید منتظر باشیم تا درست مثل دهههای گذشته این بار هم موج تازه از خداحافظی با مشاغل تولیدی در جامعه راه بیفتد و اندک مشاغل تولیدی کوچک از تک و تا بیفتند.
