یکی از بخش هایی که به شدت دستخوش خشکسالی و تبعات آن شده است، حیات وحش و پوشش گیاهی در مناطق حفاظت شده استان است به شکلی که این خسارات دیگر از عدد و رقم گذشته و برآوردهای آن دیگر در محدوده اعداد نمی گنجد.
در طول دهه های قبل شاید شکار بی رویه یکی از بزرگترین تهدیدهای حیات وحش به شمار می رفت اما اکنون دیگر شکار در صدر تهدیدها به شمار نمی رود بلکه بلای طبیعی خشکسالی، اصلی ترین تهدید برای طبیعت و حیات وحش یزد به شمار می رود.
خطر بزرگی حیات وحش استان یزد را تهدید می کند
شاید نگاهی به سیمای حیات وحش و منابع طبیعی استان یزد و مقایسه آمار گونه ها در طول دو سه دهه گذشته با یکدیگر، خود مشخص کننده خطر بزرگی باشد که حیات وحش یزد و محیط زیست را تهدید می کند.
مدیرکل محیط زیست استان یزد در مورد گونه های موجود در زیستگاه های حیات وحش استان یزد اظهار داشت: در استان یزد ۱۳۰ گونه پرنده، بیش از ۵۰ گونه پستاندار، ۴۰ گونه خزنده و ۸۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده است.
سید حسین سادات موسوی افزود: برخی از این گونه ها هم در زمینه گیاهی و هم در زمینه جانوری منحصر به فرد هستند و نام آنها در فهرست سرخ قرار دارد و برخی نیز علاوه بر ویژگی منحصر به فردی که دارند، خاص استان یزد هستند به طور مثال نیمی از یوز آسیایی موجود در دنیا در یزد زندگی می کند.
وی عنوان کرد: در مورد گورخر ایرانی نیز این شرایط صدق می کند و اکنون تقریبا ۹۵ درصد آمار گورخر ایرانی مربوط به استان یزد است.
سادات موسوی خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۳۰ در استان یزد ۲۰ هزار راس جبیر وجود داشت که اوایل انقلاب این آمار به پنج هزار راس رسید و اکنون این رقم به کمتر از هزار راس رسیده است.
وی تصریح کرد: علاوه بر شکار بی رویه در دهه های گذشته، در طول یک دهه اخیر، خشکسالی اصلی ترین عامل کاهش زاد و ولد در گونه و بسیاری از گونه های دیگر پستانداران بوده است.
مدیرکل محیط زیست استان یزد خاطرنشان کرد: شرایط برای گونه های گیاهی نیز به همین شکل است به نحوی که بسیاری از جنگلهای تاغ به طور کامل خشک شدند و گونه های مقاوم دیگر نیز دیگر توان مقابله با خشکسالی را ندارد و این امر سبب شده سطح زیر پوشش گیاهی در مناطق حفاظت شده و طبیعی یزد هر سال کم و کمتر شود.
طولانی شدن دوره خشکسالی آثار منفی این پدیده و بلای طبیعی را دو چندان کرده به نحوی که حتی بهبود بارندگی در سالهای آینده نمی تواند خسارتهای وارد شده به حیات وحش استان یزد را جبران کند.
بررسی‌های علمی در مورد علل تاثیرگذاری خشکسالی در حیات وحش می گوید؛ هرم انرژی در موجودات، از گیاهان آغاز می شود تا به راس هرم یعنی گوشتخواران و شکارچیان برسد.
نبود غذای مناسب کاهش زادآوری و ضعف پستانداران را به دنبال دارد
کمبود منابع آبی و خشکسالی، کاهش منابع گیاهی را به دنبال دارد و این امر سبب نبود غذای مناسب برای پستاندار گیاهخوار می شود و این امر به تدریج بنیه این گونه ها را ضعیف و ضعیف تر می کند.
این ضعف نه تنها کاهش زادآوری این گونه را به دنبال دارد بلکه تاثیر مستقیمی بر روی شکار راحت‌تر آنها توسط پرندگان شکاری و گربه سانان و سگ‌سانان وحشی می شود ضمن اینکه تغذیه کوتاه مدت حیوانات شکارچی باعث زاد و ولد بیشتر اما موقت آنها می شود که در نهایت به دلیل خشکسالی و کاهش تعداد شکار برای حیوانات وحشی، با مشکل آب و غذا مواجه می شوند.
این چرخه طبیعی در مدتی نه چندان طولانی کاهش بسیاری از گونه ها را به دنبال دارد و اگر قرار باشد علاوه بر عوامل طبیعی، عواملی نظیر شکار، احداث جاده و تعرضات انسانی و ... نیز به چرخه اضافه شود، کم کم چیزی از حیات وحش باقی نخواهد ماند.
خسارت هایی که به این چرخه وارد می شود بسیار زیاد و البته غیرقابل جبران است و شاید در برخی موارد در قالب عدد و رقم نگنجد.
سالانه حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال به زیستگاه های حیات وحش خسارت وارد می شود
معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد در مورد این خسارتها بیان کرد: اگر بخواهیم کاهش شدید گونه های جانوری و گیاهی اکنون با چند دهه قبل را مقایسه کنیم، خسارتهای وارد شده در عدد و رقم نگنجد اما نگاهی سطحی به حیات وحش نشان می دهد که سالانه حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال به دلیل خشکسالی به زیستگاه های حیات وحش خسارت وارد می شود.
حسن اکبری با بیان اینکه این خسارتها فقط ویژه خشکسالی نیست اما بخش عمده ای از آن مربوط به این پدیده طبیعی است، عنوان کرد: شکار بی رویه، احداث جاده و ... نیز عامل وارد شدن خسارات بسیاری به زیستگاه ها و خود گونه های جانوری و گیاهی هستند.
اکبری عنوان کرد: محیط زیست با انجام برخی اقدامات نظیر حفر چاه، نصب تلمبه بادی در مناطق حساس برای تامین آب گونه ها، تعلیف دستی و در مجموع رفع نیازهای آبی حیات وحش و تامین نیازهای غذایی آنها، توانسته تا حدی از آثار و تبعات خشکسالی در این مناطق بکاهد.
وی بیان کرد: کاهش منابع آبی برای پرندگان و پستانداران خطرات و تخریب های بیشتری به دنبال دارد اما وضعیت برای پستانداران بزرگ وخیم تر است و تلاش ما کاهش این اثرات نامطلوب بوده است.
آنچه مسلم است، اکنون حیات وحش رنج بسیاری از خشکسالی تحمل می کند اما شاید بتوان با مدیریت بحران و استفاده از تمام امکانات تا رسیدن به نتایج مثبت موثر واقع شد که البته به نظر می رسد این مدیریت قبل از بحران موثرتر خواهد بود.
به نظر می رسد روند خشکسالی در یزد همچنان ادامه داشته باشد و این خشکسالی ها قطعا کوتاه مدت نیست اما امید می رود با مدیریت بحران و ادامه فعالیت هایی نظیر تامین آب و علوفه به صورت دستی برای حیات وحش، از خطر انقراض آنها جلوگیری کرد.
