یکی از اسرار عمیق جهان به‌تازگی دانشمندان را بیش‌ازپیش به تعجب واداشته است. اخترفیزیکدانان سرنخی را یافته‌اند که می‌تواند توضیح دهد چرا هرچند وقت یک‌بار فوران‌های فوق‌سریع امواج رادیویی از اعماق فضا به سرتاسر زمین تابیده می‌شوند. این سرنخ تازه‌کشف‌شده، یکی از تئوری‌های مشهور درباره‌ی منشا شکل‌گیری فوران‌های رادیویی را زیر سؤال می‌برد.
فوران‌های رادیویی سریع (FRB) احتمالا از میلیاردها پیش تاکنون درحال وقوع بوده‌اند؛ اما انسان‌ها تازه آن‌ها را در سال ۲۰۰۷ کشف کردند و از آن زمان تاکنون نیز تنها موفق به شناسایی تعداد معدودی شده‌اند. همچنین، ستاره‌شناسان در ژوئن ۲۰۱۹ سرانجام توانستند فوران رادیویی سریعی را تا کهکشان محل شکل‌گیری‌اش ردیابی کنند.
اما هیچ‌کس نمی‌داند علت انتشار سیگنال‌های رادیویی فوق‌سریع در امتداد فضا چیست. ازآنجاکه این فوران‌ها بسیار نادر، غیرمعمول و درخشان هستند، فیزیکدانان مایل‌اند فرض بگیرند که آن‌ها از رخدادی فاجعه‌آمیز نظیر برخورد ستارگان منشا می‌گیرند. با این حال، الگوی تکرارشونده‌ای که به‌تازگی شناسایی شده، حاکی از وجود منشاء احتمالی دیگری است؛ بدین معنا که شاید نوعی دستگاه طبیعی در جهان وجود دارد که به‌طور منظم فوران‌هایی از انرژی رادیویی را در امتداد فضا پخش می‌کند.
مقاله‌های مرتبط:
- آیا باید منتظر اخباری تکان‌‌دهنده درباره ارتباط یوفوها و بیگانگان باشیم؟
- امواموا؛ سیارک یا کاوشگری از سوی بیگانگان فضایی؟
پژوهشگران نخستین‌بار در سال ۲۰۱۹ با بررسی داده‌های رادیوتلسکوپ تداخل‌سنجی چایم (CHIME) در کانادا، فوران رادیویی سریع تکرارشونده را شناسایی کردند. آن‌ها در مقاله‌ای که در ژانویه‌ی ۲۰۲۰ در نشریه‌ی نیچر منتشر کردند، داده‌های قدیمی را بازتحلیل و بیش از یک فوران را در سیگنال رادیویی یادشده کشف کردند. پژوهشگران این فوران رادیویی سریع را تا کهکشان مارپیچی نسبتا نزدیکی در فاصله‌ی ۵۰۰ میلیون سال نوری ردیابی کردند؛ اما نکته‌ی تازه در مقاله‌ی جدید که در سوم فوریه در پایگاه‌داده‌ی آرکایو منتشر شد، شناسایی الگویی منظم در فوران‌ها است.
فوران سریع رادیویی کشف‌شده با طی‌کردن دوره‌های منظم فعالیت چهارروزه، امواج رادیویی را تقریبا هر ساعت به ساعت به درون فضا پرتاب می‌کند و سپس به‌مدت ۱۲ روز خاموش می‌شود یا تنها یک فوران را رها می‌کند. پژوهشگران تأکید می‌کنند که رادیوتلسکوپ چایم تنها گاهی اوقات قادر به مشاهده‌ی این فوران رادیویی سریع است؛ درنتیجه احتمال دارد که آشکارساز آن‌ها بسیاری از فوران‌های رادیویی سریع را طی دوره‌ی بیداری ازدست می‌دهد.
رادیوتلسکوپ تداخل‌سنجی چایم در کانادا
باوجود این، پژوهشگران در بیانیه‌ای خاطرنشان کردند که هیچ‌کس نمی‌داند معنای الگوی ۱۶ روزه چیست و هیچ‌یک از توضیحات کنونی برای فوران‌های رادیویی سریع نمی‌تواند به‌درستی علت شکل‌گیری این الگو را توجیه کند.
به‌طورکلی، الگوهایی نظیر مورد اخیر در اخترفیزیک اغلب به جرمی مارپیچی یا اجرام آسمانی درحال گردش مرتبط دانسته می‌شوند. ستارگان نوترونی معمولا از منظر آشکارسازهای پرتو ایکس روی زمین، به‌طور منظم برق می‌زنند؛ زیرا نقاط داغ روی سطح آن‌ها با چرخش ستاره مانند چراغ فانوس دریایی ظاهر و ناپدید می‌شوند. همچنین سیاره‌های کوچک ممکن است موجب افت نور ستاره‌ای شوند که هربار با چرخش به دور آن، از بین زمین و آن ستاره گذر می‌کنند.
با این حال، به‌گفته‌ی اوی لوب، رئیس دانشکده‌ی نجوم دانشگاه هاروارد، این احتمال وجود دارد که سیگنال‌ها از جانب تمدنی بیگانه باشند. درواقع، لوب نیز همچون دیگر ستاره‌شناسان اذعان دارد که ستارگان نوترونی جوان که مگنتار نامیده می‌شوند یا پدیده‌ی طبیعی دیگری که هنوز کشف نشده است، می‌تواند فوران‌های رادیویی سریع را تولید کند؛ اما در حال حاضر هیچ شواهدی دردست نداریم که به‌طور واضح ماهیت فوران‌های رادیویی سریع را نشان دهد؛ درنتیجه تمام احتمالات از جمله منشا مصنوعی را باید درنظرگرفت.
به‌گفته‌ی لوب، یک احتمال واقعی این است که تمدنی فرازمینی پرتویی از انرژی را به‌کار می‌گیرد تا محموله‌ای را در فضا به حرکت درآورد و پژوهشگران کانادایی نشت تابش آن را شناسایی کرده‌اند. هرچند او خاطرنشان کرد که پیش‌تر ایده‌ی یادشده را در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۷ مورد بررسی قرار داد و دریافت که انرژی لازم برای جابه‌جایی محموله با پرتوهای انرژی بیش‌ازحد تصور خواهد بود. درواقع، او گفت نیاز چنین پرتویی به انرژی، تقریبا به اندازه‌ی انرژی کل نور تابیده‌شده از خورشید به زمین خواهد بود:
این [جابه‌جایی محموله با پرتو انرژی] به پروژه‌ی مهندسی بسیار بزرگی نیاز خواهد داشت که بسیار بلندپروازانه‌تر از مهندسی کنونی روی زمین است. درنتیجه، چالش فناورانه‌ی اصلی، انرژی بسیار زیادی است که پرتو رادیویی برای حمل نیاز دارد.
پژوهشگران خود در بیانیه‌ای مطبوعاتی درباره‌ی یافته‌هایشان، اذعان کردند افراد غیرمتخصص اشاره کرده‌اند که الگوی تکرارشونده احتمالا پیامی از جانب بیگانگان است. لوب تصور می‌کند که احتمال دست‌داشتن تمدنی فرازمینی درکنار دیگر عوامل طبیعی به‌طور جدی ارزش توجه را دارد. او همچنین خاطرنشان کرد که فوران‌های رادیویی سریع متفاوت حتما می‌توانند براثر پدیده‌های مختلف به‌وجود آیند.
این نخستین‌بار نیست که رئیس دانشکده‌ی نجوم هاروارد به فرازمینی‌ها اشاره می‌کند. به‌عنوان مثال، او در سال ۲۰۱۸ اظهار داشت که جرم میان‌ستاره‌ای اوموآموا ممکن است سفینه‌ای فضایی باشد. لوب در آن زمان به نیویورکر گفت:
یک تمدن پیشرفته از لحاظ فناوری را می‌توان به خدا تشبیه کرد. فرض کنید، گوشی موبایلی را برمی‌دارید و به فردی غارنشین نشان می‌دهید. غارنشین خواهد گفت که گوشی، سنگ زیبایی است؛ زیرا او به سنگ‌ها عادت کرده است. بنابراین، اکنون تصور کنید این جرم – اوموآموا – گوشی آیفون است و ما افراد غارنشین هستیم.
