سعيد قليچي
saeedg6@gmail.com
زمانی که از کوچکسازی دولت بحث میشود باید به این نکته دقت شود که آیا بخش خصوصی آمادگی لازم برای جذب نیروی انسانی شاغل در بخش دولتی را دارد یا خیر. ضمن اینکه آیا بخش خصوصی میتواند درآمدی را که دولت از طریق تصدیگری امور به دست میآورد برای دولت باز تولید کند یا خیر. بیشک کوچکسازی دولت زمانی مفید خواهد بود که در بخش خصوصی ظرفیت ارتقای اقتصاد داخلی موجود باشد. این به آن معناست که از جمله برنامههایی که دولت باید برای پیشبرد کوچکسازی خود، مورد توجه قرار دهد ظرفیت سازی در بخش خصوصی برای قبول مسئولیت بیشتر است.
هرچند با کوچکسازی دولت، فضای رقابتی در بخش خصوصی افزایش پیدا میکند و در این شرایط رقیبی جلوتر خواهد بود که کیفیت و خدمات با قیمت مناسبتری را ارائه میکند و این خود یکی از مزیتهایی است که از طریق کوچکسازی دولت، باعث رونق فعالیت بخش خصوصی و گردش بیشتر پول نزد آنها میشود. ولی بهطور کلی اگر دولت به دنبال اجرای پروژه کوچکسازی خود است، ابتدا باید زیرساختهای اولیه آن را فراهم کند. در اینباره روشها و تدابیر خاصی باید اجرا شود تا با کاهش حجم دولت، بخش خصوصی نیز رشد کند و قادر باشد این حجم از اقتصاد را به دوش بکشد. ضمن اینکه بعد از پذیرش بخش خصوصی، باید ساز وکارهای نظارت بر بخش خصوصی نیز به گونهای تعریف شود که این نظارتها به صورت سرعتگیر بخش خصوصی عمل نکند و مانع از رشد و توسعه بخش خصوصی نشود.
یکی از الزامات اساسی که پیش از کوچکسازی دولت باید مد نظر قرار گیرد، ساماندهی مالیاتی اقتصاد کشور است، طوری که دولت اطمینان پیدا کند میتواند درآمد کافی از واگذاری امور به بخش خصوصی داشته باشد. در این میان باید مسیر به گونهای برنامهریزی شود که مالیات را همه بخشهای اقتصاد، بدون استثنا پرداخت کنند. همه آنهایی که مستحق پرداخت مالیات هستند باید شناسایی شوند و راههای فرار مالیاتی آنها مسدود شود. این موضوع علاوه بر ضرورت فرهنگسازی مستمری است که باید در مورد مالیات ستانی صورت گیرد. فرهنگسازی یک مقوله بسترساز است که انگیزههای مردمی را برای پرداخت مالیات با میل و رغبت افزایش میدهد، ولی ساز و کار قانونی دریافت مالیات، موضوعی فرای فرهنگسازی است و اساسا مبتنی بر تقویت اهرمهای اجرایی و شفافیت اقتصادی است.
البته نکتهای که نباید فراموش شود این است که دولت باید اطمینان مردم را جلب کند که مالیات¬های اخذ شده، صرف بهبود اقتصاد کشور میشود. در واقع دولت باید شفاف سازی کند که نقاط هزینه شدن مالیاتهای دریافت شده از بنگاههای بخش خصوصی کدام است. با صرف درست مالیاتهای اخذشده، دولت میتواند ضمن ارتقای عملکرد و کیفیت اقتصاد، از بخش خصوصی که در حال بزرگ شدن است نیز به درستی حمایت کند. ضمن اینکه از زاویه دید نظارت دولت بر عملکرد بخش خصوصی، موضوع مالیاتها میتواند ابزار مناسبی برای شفاف سازی فعالیتها باشد.