آموزش و پرورش، اسير كسري بودجه

روزنامه تجارت- وحيد رضايي؛  بد نيست بدانيد كه قبل از انقلاب هم روز معلم در ۱۲ اردیبهشت بود و مناسبت آن، کشته شدن یکی از معلمان به نام ابوالحسن خانعلی در روز ۱۲ اردیبهشت سال ۱۳۴۰ در تجمع اعتراض‌آمیز معلمان در میدان بهارستان بود. پس از پيروزي انقلاب اسلامی، خبر شهادت استاد مرتضی مطهری به دست اعضای گروه فرقان (که شب قبل اتفاق افتاده بود) در ۱۲ اردیبهشت منتشر شد و به همین مناسبت نیز همین روز دوباره به نام روز معلم نامگذاری شد. روز معلم بهانه اي براي پرداختن به مشكلات معلمان است. اما واقعيت آن است كه در كشور ما كمتر به معلمان و زحمات و تلاشهاي آنها ارج گذاشته مي شود. گويي اين تفكر كه آموزش در مدارس مي تواند موجبات رشد و تعالي يك كشور را غراهم آورد فقط در كلام مطرح مي شود و هنوز نهادينه نشده است. بودجه آموزش و پرورش محدود است و پاسخگوي نيازهاي اين ارگان خدمت رسان نيست و به تبع آم معلمان نيز حقوق پاييني دارند درحاليكه در كشورهاي توسعه يافته جهان، حقوق معلمان همتراز با مشاغلي همچون پزشكان و مهندسان است چرا كه به زعم آنها، معلمان، كاري دشوارتر از آنها دارند و بايد انسانهايي مفيد براي جامعه تربيت كنند. در اسلام نيز پيامبري را شغل پيامبران مي دانند اما كمتر شاهديم كه اين تعاريف از حد شعار فراتر رفته و در عمل شاهد اجراي برنامه هايي در حمايت از اين قشر تاثيرگذار اما ناراضي در جامعه باشيم. در سال جاري بودجه آموزش و پرورش نسبت به سال گذشته بيش از 26 درصد رشد داشته و به رقم 23 هزار و 800 ميليارد تومان رسيده است. اما كسري بودجه 4 هزار ميليارد توماني آموزش و پرورش در سال گذشته و كسري بودجه هايي كه به سالهاي بعد – از جمله سال جاري – انتقال پيدا مي كند، مشكلات آموزش و پرورش را افزايش مي دهد؛ بويژه وقتي از اين منظر به اين موضوع بنگريم كه بخش مهمي از بودجه آموزش و پرورش، صرف هزينه هاي مصرفي در مدارس مي شود و مدارس فرسوده چه در شهرها و چه در روستاها، همواره يكي از معضلات مهمي است كه آموزش و پرورش بخشي از بودجه اي را كه براي بهبود كيفيت آموزشي بايد صرف كند، براي رفع اين معضلات هزينه مي كند. در اين ميان بودجه اي كه براي حقوق و دستمزد معلمان باقي مي ماند چندان مطلوب نيست و نمي تواند پاسخگوي نياز معلماني باشد كه ناگزير از شيره جان خود براي دانش آموزان صرف مي كنند. تا زماني كه بودجه هاي آموزش و پرورش، دچار كسري باشد، نمي توان اميدي به بهبود فوري شرايط آموزش و پرورش داشت؛ هرچند كه هر گامي را كه براي افزايش بودجه و بهبود اوضاع در اين حوزه برداشته مي شود بايد به فال نيك گرفت.


به گزارش روزنامه تجارت، مسیری که مربیان پیش‌دبستانی برای احقاق حقوق خود میان آن سرگردانند، پازلی را می‌ماند که قطعات گم شده بسیاری دارد و شواهد می‌گویند بعید است که این قطعات به زودی پیدا شوند. زمانی دولت به حمایت از حقوق مربیان برمی‌خیزد، زمانی مجلس، زمانی هیچ‌کدام و زمانی هر دو؛ منتهی به دو روایت متفاوت و متاسفانه گاهی حمایت از حقوق آن‌ها هم ابزاری می‌شود برای دست‌یابی به اهداف شخصی.
مهر ماه سال گذشته بود که محمد مهدی زاهدی رئیس کمیسیون آموزش مجلس، گفت که قانون اجازه داده اگر استنکافی از اجرای یک مصوبه مجلس شورای اسلامی صورت بگیرد بر اساس ماده 236 آیین نامه داخلی، مجلس می‌تواند آن مسوول و آن وزیر را به قوه قضائیه معرفی کند. زاهدی به پایان مهلت دو ساله‌ای اشاره کرد که در قانون برای به کارگیری یا برگزاری آزمون برای مربیان پیش‌دبستانی پیش‌بینی شده بود و معتقد بود که آموزش و پرورش، بودجه کافی دارد و می‌تواند به راحتی نیروهایی پیش‌دبستانی را استخدام کند. این در حالی بود که آموزش و پرورش اعلام کرده بود حدود پنجاه هزار نیروی اضافه و پنج هزار میلیارد تومان هم کسری بودجه دارد. بنابراین نمی‌تواند از نیروهای جدید استفاده کند.
شواهد نشان می‌دادند که برخورد مجلس نهم، به ویژه کمیسیون آموزش و تحقیقاتش با وزارت آموزش و پرورش، از شروع کار دولت یازدهم کاملا سیاسی بود. اولین برخورد سیاسی  آن‌ها جوسازی علیه محمدعلی نجفی انتخاب اول حسن روحانی برای آموزش و پرورش بود. به اعتقاد بسیاری از فرهنگیان و فعالان حوزه آموزش و پرورش، محمدعلی نجفی در میان معلمان از محبوبیت بالایی برخوردار است؛ 9 سال وزیر آموزش و پرورش بوده، فرد بسیار به روز و کارآمدی است و گزینه بسیار خوبی از سوی دولت یازدهم بود که یک عده از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات و نمایندگان مجلس، با نگرشی کاملا سیاسی به این او رای ندادند.
فعالان و کنشگران عرصه تعلیم و تربیت معتقدند از زمانی هم که علی اصغر فانی، سر کار آمد، دغدغه‌هایی که نمایندگان مجلس پیگیری می‌کنند و برخوردهایی که با وزارت آموزش و پرورش دارند، دغدغه‌های معلمان نیست. این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که محمد مهدی زاهدی یکی از اعضای جبهه پایداری است و این که نوع برخوردهای او را باید با تحلیل‌های سیاسی مورد توجه قرار داد. این در حالی است که آموزش امری غیر سیاسی است و نمی‌توان با این‌گونه برخوردها به اصلاح و رشد آن امیدوار بود.

مشکلاتی که ریشه در طرح‌های شتابزده دولت دهم دارد
بحث مشکل استخدام مربیان پیش دبستانی از پیش از سال 80 هم مطرح بوده است. دولت نهم و دهم علی‌رغم استخدام نیروهای دیگر، هیچ‌گاه زیر بار استخدام نیروهای پیش دبستانی نمی‌رفت. با اجرای طرح "شش، سه، سه" توسط "حمیدرضا حاجی بابایی" وزیر آموزش و پرورش دولت دهم، اعتراض مربیان پیش‌دبستانی به وضعیت استخدامی‌شان شدت گرفت چرا که پایه پیش‌دبستانی به فاصله دو تا سه سال از مدارس بیرون رانده شد با این بهانه که پیش‌دبستانی جزو ساختار رسمی آموزش و پرورش نیست.
با توجه به گذشت بیش از یک دهه از به کارگیری مربیان پیش‌دبستانی و درگیری‌هایی که همواره میان این افراد و آموزش و پرورش بر سر استخدامشان وجود داشته، این سوال مطرح می‌شود که علت توجه به این مسئله در دولت یازدهم چیست؟ چرا محمد مهدی زاهدی، وزیر دولت نهم در دولت یازدهم به فکر حل این مشکل افتاد؟ چرا در دوران وزارت حمیدرضا حاجی بابایی این پیگیری وجود نداشت؟ این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که به گفته بسیاری از  کارشناسان آموزش و پرورش، بیش از هفتاد درصد مشکلات کنونی این سازمان به دلیل طرح‌های شتاب زده، ناسنجیده و غیرعلمی وزیر آموزش و پرورش دولت دهم است.

استخدام صد و شانزده هزار نیرو در يك سال
به گفته معاونت توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش در آغاز سال تحصیلی 93، این سازمان در سال 91، حدود صد و شانزده هزار نیرو استخدام کرده است؛ کارکنان آموزش و پرورش می‌گویند، برخي از این نیروها، دفتردار یا حتی كارمندان رده پايينتر مدارس بودند که برای تدریس در کلاس ششم استخدام شدند. آموزش و پرورش در دوران وزارت حمیدرضا حاجی بابایی به این دلیل که کلاس ششم هم به دبستان‌ها اضافه شد مدارس ابتدایی دیگر جایی برای دانش‌آموزان پیش‌دبستانی نداشتد. در آن زمان، به یکباره نظر حاجی بابایی برگشت؛ تا قبل از آن می‌گفتند پیش دبستانی زیر نظر آموزش و پرورش است بعد از آن گفتند پیش‌دبستانی به ما ربطی ندارد.

بالا بردن اشتغال با فشار بر آموزش و پرورش
یکی از ادعاهای دولت دهم این بود که هر سال هفتصدهزار شغل ایجاد می‌کند. اما بعد مشخص شد که این هفتصدهزار آمار صحیحی نبوده است. فعالان صنفی حوزه آموزش و پرورش معتقدند که دولت دهم به جای این که در صنعت، بازار و تولید ایجاد اشتغال کند به سازمان‌هایی مثل آموزش و پرورش فشار آورد که هر طور شده نیرو استخدام کنند تا از این طریق آمار اشتغال را در دولت گذشته بالا ببرد.
وزیر آموزش و پرورش در دولت یازدهم گفت که ما ردیف استخدامی نداریم. مجلس با برداشت دیگری معتقد بود که ردیف استخدامی وجود دارد و باید از آن استفاده شود. آموزش و پرورش هم اعلام می‌کرد که ما الان حدود پنجاه هزار نیروی اضافه، پنج هزار میلیارد تومان هم کسری بودجه داریم. بنابراین نمی‌توانیم از نیروهای جدید استفاده کنیم. این اختلافی بود بین برداشت مجلس و دولت از کارهایی که در دولت دهم انجام شد.  در این میان حمیدرضا حاجی بابایی که می‌خواست با یک جواب قائله را ختم کند گفت: ما از ردیف‌های استخدامی استفاده نکرده‌ایم؛ ما تغییر وضعیت استخدامی داده‌ایم.

سرگردانی مربیان پیش دبستانی با تغییر سیاست‌های مدیران
به نظر می‌رسد آموزش و پرورش باید برای استخدام پیش‌دبستانی‌ها که چندین سال در این سازمان خدمت کرده‌اند، با همکاری و همیاری مجلس، چاره‌ای بیاندیشد. این‌ها افرادی هستند که مدارک تحصیلی حداقل لیسانس داشته و به نوعی انتظار استخدام دارند. هر زمان که دولت عوض می‌شود، سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ها هم عوض می‌شوند و در این میان افرادی مثل مربیان پیش‌دبستانی که تا چند سال پیش در مراکز دولتی تدریس می‌کردند، با خارج شدن این مراکز از حیطه دولت، دچار سرگردانی شده‌اند.
کارشناسان معتقدند اگر ما آموزش و پرورش کارآمدی می‌خواهیم باید نیروی مفید استخدام شوند؛ هیچ کدام از مدارس ما نیروهای کتابدار ندارند. کتابخانه ندارند اگر هم داشته باشند از زمان گذشته بوده و بدون استفاده مانده‌اند. به اعتقاد این افراد در تهران  از نیروهای مازاد زن می‌توان به عنوان کتابدار در مدارس پسرانه استفاده کرد؛ یک آموزش و پرورش به روز و کارآمد نیروهای زیادی دارد که در حال حاضر فاقد آن است مثل مشاوره‌های مدارس.
به نظر می‌رسد که دولت و مجلس باید دید خود را نسبت به آموزش و پرورش عوض کنند و اهمیت بیشتری به آن داده و حاضر باشند برای آن خرج کنند به این معنا که بودجه کم آموزش و پرورش را افزایش دهند. در این زمان است که هم ظرفیت استخدام بالا می‌رود و هم  آموزش و پرورش کمتر با مشکل مواجه می‌شود.