عباس کاظمی
صنعت پالایش و توزیع فرآوده‌های نفتی ایران وظیفه راهبری و نظارت بر تولید انواع فرآورده های نفتی، انتقال و در نهایت تامین و توزیع و پخش فرآورده های نفتی را در گستره‌ی کشور به عهده دارد.
علاوه بر آن اجرای پروژه های توسعه و بهینه سازی پالایشگاه ها، ساخت خطوط لوله، انبارهای نفتی و سایر تاسیسات مورد نیاز، اجرای برنامه های عظیم احداث پالایشگاه های جدید و همچنین مدیریت و نظارت ایستگاه های سوخت گیری اعم از بنزین، نفت گاز و CNG خودروها در زمره مسئولیت های این صنعت است. سرلوحه‌ی این صنعت، علاوه بر انجام وظیفه و تأمین سوخت موردنیاز، همانا اهتمام در ارتقاء کیفیت محصولات و خدمات ارائه شده به مشتریان نیز هست. عملیات این صنعت در راستای اصول اقتصاد مقاومتی (ابلاغ از جانب مقام معظم رهبری) تنظیم شده و سعی دارد یک نمونه عملی از اجرای آنرا به نمایش گذاشته و مورد قضاوت عمومی قرار دهد.
صنعت پالایش با توجه به رشد مصرف بنزین در کشور، پروژه های افزایش میزان تولید بنزین و بهبود کیفیت فرآورده در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه را در دستور کار قرار داده است. پروژه های افزایش تولید بنزین عبارتند از : بنزین‌سازی پالایشگاه های تهران، تبریز، اصفهان، بندرعباس، آبادان، لاوان و امام خمینی (ره) شازند. در میان پروژه‌های فوق، پروژه های بنزین‌سازی پالایشگاه های تهران، تبریز و امام خمینی (ره) شازند به طور کامل به بهره‌برداری رسیدند و پروژه بنزین‌سازی پالایشگاه های اصفهان، آبادان و لاوان گرچه به بهره‌برداری رسیده‌اند ولی نیاز به تکمیل دارند که همه این طرح ها و بنزین‌سازی بندرعباس نیز تا پایان سال ١٣٩٤ به بهره‌برداری می رسد. از میان پروژه های بهبود کیفیت، کیفی‌سازی نفت‌گاز و نفت‌سفید پالایشگاه تهران و امام خمینی(ره) شازند نیز در طول برنامه پنجم به پایان رسید و کیفی‌سازی نفت‌سفید و نفت‌گاز پالایشگاه بندرعباس تا پایان سال ١٣٩٤ راه‌اندازی می‌شود.
یکی دیگر از اقدامات مهم این صنعت در ٢ سال گذشته مدیریت بهینه توزیع سوخت در کشور بوده و با توجه به سرمایه‌گذاری کلان انجام شده در کیفی‌سازی محصولات، لازم بود که تأثیر آنها در زندگی روزمره مردم «ملموس» باشد. این امر مهم با برنامه‌ریزی دقیق توزیع «سوخت با کیفیت» حاصل شد. در این راستا، نظارت دقیق‌تر در مبادی دریافت و تولید سوخت‌ها بعمل آمد و کلان شهرهایی که هوای آلوده‌تری داشتند در اولویت دریافت سوخت‌های با کیفیت قرار گرفتند. بدیهی است کیفی‌سازی محصولات؛ یک «فرآیند مستمر» است و تنها به پروژه‌های انجام شده اکتفا نمی‌کند به همین دلیل پروژه‌های متعدد دیگری در حال اجراء است و یا لازم است تعریف و اجراء شود.
پروژه‌های سولفورزدایی(گوگردزدایی) نفت‌گاز و نفت‌سفید در پالایشگاه های تبریز و اصفهان و آبادان در مرحله اجرایی قرار دارند و سولفورزدایی از بنزین پالایشگاه شیراز در حال اجراء است.
همچنین برای اینکه در زمینه کیفی سازی محصولات به پالایشگاه های خصوصی کمک شود، باید پالایشگاه ها ٣٠ درصد از سود سالانه خود را برای اجرای کیفی سازی محصولات کنار بگذارند تا برای تعریف و اجرای پروژه های کیفی سازی هزینه شود. با اجرای این آیین نامه بخشی از منابع مالی به منظور ارتقای کیفیت محصولات تامین خواهد شد.
صنعت پالایشی کشور در کنار فعالیت‌های عملیاتی؛ اهتمام ویژه‌ای هم به مقوله‌ی محیط زیست داشته که یکی از جلوه‌های این اهتمام را می‌توان «طرح کهاب» دانست. این طرح با هدف «کاهش انتشار بخارات هیدروکربنی » در انبارهای بنزین، ایستگاه‌های بارگیری و پمپ بنزین‌ها از طریق «جلوگیری از ورود بخارات نفتی به هوا » در هنگام عملیات بارگیری در مخازن سوخت‌گیری خودروها در پمپ بنزین‌ها اجرا می شود.
علاوه بر آن اجرای سیستم بازیافت بخار بنزین به شیوه جذبی نیز در انبار نفت کلان شهر های تبریز، مشهد، اراک، اهواز و اصفهان نیز شروع شده و با ٤٥ درصد پیشرفت فیزیکی ادامه دارد و طبق برنامه زمانبندی شده تا سال آینده ٣٥ انبار نفت و حدود ٢٠٠٠ باب جایگاه نیز به این سیستم مجهز خواهند شد.
اقدام دیگر صنعت پالایشی کشور، هدایت سرمایه‌ها به سمت تولید و ایجاد ارزش افزوده و کارآفرینی بوده است. در این زمینه پروژه‌های متعددی تعریف شده و اجرای آنها در حال پیگیری است که برخی از آنها عبارتند از: «طرح فراگیر پالایشی سیراف» و « پارک پالایشگاهی جاسک»
طرح فراگیر پالایشی سیراف که تمامی سرمایه لازم آن از طرف بخش خصوصی تأمین می‌شود، بزرگترین طرح پالایشی در کشور و بزرگترین طرح پالایشی میعانات گازی در جهان به حساب می‌آید که در قالب ٨ پالایشگاه به ظرفیت هر کدام ٦٠ هزار بشکه در روز است. محصولات این پالایشگاه‌ها در فاز اول، نفتای تصفیه شده، سوخت جت، گاز مایع و نفت‌گاز است. مقدار سرمایه‌گذاری این طرح حدود ٣ میلیارد دلار است و برای حداقل ١٥٠٠ نفر به طور مستقیم شغل مستمر ایجاد می‌کند.
کارهای اجرایی آماده‌سازی زمین این طرح آغاز شده و طراحی بنیادی آن نیز در حال انجام است که در اسفند ماه امسال (پایان سال ١٣٩٤) طراحی آن به اتمام می‌رسد.
طرح دیگر، پارک پالایشی نفت‌خام در جاسک است. مطالعات اولیه این طرح که احداث یک پالایشگاه مدرن است در ستاد شرکت پالایش و پخش به اتمام رسیده است. همچنین ایجاد پایانه نفتی در جاسک از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود و در این مرحله ١٠ میلیون بشکه مخازن ذخیره نفت خام در روز احداث شود. فراخوان انتخاب سرمایه‌گذار انتشار یافته و کار در حال پیگیری است. پارک پالایشی نفت‌خام بخشی از طرح منطقه اقتصادی جاسک است که نفت محور توسعه آن را تشکیل می‌دهد و برای کمک و شکل‌گیری و توسعه آن خط لوله به قطر ٤٢ اینچ و به طول ١٢٠٠ کیلومتر از گوره تا جاسک احداث می‌گردد که مطالعات مفهومی آن به اتمام رسیده است.
اما از دیگر اقدامات اساسی صنعت پالایش کشور؛ راه اندازی «سامانه مکانیزه مدیریت نگهداری و تعمیرات» در مجموعه پالایشگاه‌های کشور است. پیاده‌سازی این طرح منجر به بهبود فرآیند‌های نگهداری، تعمیرات و افزایش اطمینان به کارکرد تجهیزات، یکپارچه‌سازی اطلاعات فنی، بازرگانی، مالی، قراردادی و عملیاتی، کاهش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات، امکان تجزیه و تحلیل اطلاعات برای تصمیم گیری‌های فنی و مدیریت، طبقه‌بندی و سهولت دسترسی به اطلاعات کامل واحدها و تجهیزات، همچنین سهولت و اطمینان در گردش اطلاعات و امکان رهگیری آنها شود و مزایای آن به طور خلاصه عبارت است از: افزایش ضریب کارکرد و اطمینان به کارکرد تجهیزات و افزایش استمرار عملیات تولید و افزایش بهره‌وری.
از دیگر راهبردهای اساسی، عرضه سوخت های گوناگون به منظور بهینه سازی اقتصادی و کاهش عوارض زیست محیطی است. در این راستا در کنار افزایش تعداد جایگاه ها CNG پیشنهاد کاهش قیمت آن نیز از سوی وزارت نفت ارائه شده تا تمایل مصرف کنندگان برای استفاده از این سوخت افزایش یابد. البته برای نیل به این هدف همکاری و کمک سایر سازمانها جهت در اختیار گذاردن زمین مناسب مؤثرخواهد بود. استفاده از LPG گام دیگری است که در آینده نزدیک باید انجام شود و این کار با استفاده از سرمایه‌های بخش خصوصی انجام خواهد گرفت.
* مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران
علاوه بر آن اجرای پروژه های توسعه و بهینه سازی پالایشگاه ها، ساخت خطوط لوله، انبارهای نفتی و سایر تاسیسات مورد نیاز، اجرای برنامه های عظیم احداث پالایشگاه های جدید و همچنین مدیریت و نظارت ایستگاه های سوخت گیری اعم از بنزین، نفت گاز و CNG خودروها در زمره مسئولیت های این صنعت است. سرلوحه‌ی این صنعت، علاوه بر انجام وظیفه و تأمین سوخت موردنیاز، همانا اهتمام در ارتقاء کیفیت محصولات و خدمات ارائه شده به مشتریان نیز هست. عملیات این صنعت در راستای اصول اقتصاد مقاومتی (ابلاغ از جانب مقام معظم رهبری) تنظیم شده و سعی دارد یک نمونه عملی از اجرای آنرا به نمایش گذاشته و مورد قضاوت عمومی قرار دهد.
صنعت پالایش با توجه به رشد مصرف بنزین در کشور، پروژه های افزایش میزان تولید بنزین و بهبود کیفیت فرآورده در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه را در دستور کار قرار داده است. پروژه های افزایش تولید بنزین عبارتند از : بنزین‌سازی پالایشگاه های تهران، تبریز، اصفهان، بندرعباس، آبادان، لاوان و امام خمینی (ره) شازند. در میان پروژه‌های فوق، پروژه های بنزین‌سازی پالایشگاه های تهران، تبریز و امام خمینی (ره) شازند به طور کامل به بهره‌برداری رسیدند و پروژه بنزین‌سازی پالایشگاه های اصفهان، آبادان و لاوان گرچه به بهره‌برداری رسیده‌اند ولی نیاز به تکمیل دارند که همه این طرح ها و بنزین‌سازی بندرعباس نیز تا پایان سال ١٣٩٤ به بهره‌برداری می رسد. از میان پروژه های بهبود کیفیت، کیفی‌سازی نفت‌گاز و نفت‌سفید پالایشگاه تهران و امام خمینی(ره) شازند نیز در طول برنامه پنجم به پایان رسید و کیفی‌سازی نفت‌سفید و نفت‌گاز پالایشگاه بندرعباس تا پایان سال ١٣٩٤ راه‌اندازی می‌شود.
یکی دیگر از اقدامات مهم این صنعت در ٢ سال گذشته مدیریت بهینه توزیع سوخت در کشور بوده و با توجه به سرمایه‌گذاری کلان انجام شده در کیفی‌سازی محصولات، لازم بود که تأثیر آنها در زندگی روزمره مردم «ملموس» باشد. این امر مهم با برنامه‌ریزی دقیق توزیع «سوخت با کیفیت» حاصل شد. در این راستا، نظارت دقیق‌تر در مبادی دریافت و تولید سوخت‌ها بعمل آمد و کلان شهرهایی که هوای آلوده‌تری داشتند در اولویت دریافت سوخت‌های با کیفیت قرار گرفتند. بدیهی است کیفی‌سازی محصولات؛ یک «فرآیند مستمر» است و تنها به پروژه‌های انجام شده اکتفا نمی‌کند به همین دلیل پروژه‌های متعدد دیگری در حال اجراء است و یا لازم است تعریف و اجراء شود.
پروژه‌های سولفورزدایی(گوگردزدایی) نفت‌گاز و نفت‌سفید در پالایشگاه های تبریز و اصفهان و آبادان در مرحله اجرایی قرار دارند و سولفورزدایی از بنزین پالایشگاه شیراز در حال اجراء است.
همچنین برای اینکه در زمینه کیفی سازی محصولات به پالایشگاه های خصوصی کمک شود، باید پالایشگاه ها ٣٠ درصد از سود سالانه خود را برای اجرای کیفی سازی محصولات کنار بگذارند تا برای تعریف و اجرای پروژه های کیفی سازی هزینه شود. با اجرای این آیین نامه بخشی از منابع مالی به منظور ارتقای کیفیت محصولات تامین خواهد شد.
صنعت پالایشی کشور در کنار فعالیت‌های عملیاتی؛ اهتمام ویژه‌ای هم به مقوله‌ی محیط زیست داشته که یکی از جلوه‌های این اهتمام را می‌توان «طرح کهاب» دانست. این طرح با هدف «کاهش انتشار بخارات هیدروکربنی » در انبارهای بنزین، ایستگاه‌های بارگیری و پمپ بنزین‌ها از طریق «جلوگیری از ورود بخارات نفتی به هوا » در هنگام عملیات بارگیری در مخازن سوخت‌گیری خودروها در پمپ بنزین‌ها اجرا می شود.
علاوه بر آن اجرای سیستم بازیافت بخار بنزین به شیوه جذبی نیز در انبار نفت کلان شهر های تبریز، مشهد، اراک، اهواز و اصفهان نیز شروع شده و با ٤٥ درصد پیشرفت فیزیکی ادامه دارد و طبق برنامه زمانبندی شده تا سال آینده ٣٥ انبار نفت و حدود ٢٠٠٠ باب جایگاه نیز به این سیستم مجهز خواهند شد.
اقدام دیگر صنعت پالایشی کشور، هدایت سرمایه‌ها به سمت تولید و ایجاد ارزش افزوده و کارآفرینی بوده است. در این زمینه پروژه‌های متعددی تعریف شده و اجرای آنها در حال پیگیری است که برخی از آنها عبارتند از: «طرح فراگیر پالایشی سیراف» و « پارک پالایشگاهی جاسک»
طرح فراگیر پالایشی سیراف که تمامی سرمایه لازم آن از طرف بخش خصوصی تأمین می‌شود، بزرگترین طرح پالایشی در کشور و بزرگترین طرح پالایشی میعانات گازی در جهان به حساب می‌آید که در قالب ٨ پالایشگاه به ظرفیت هر کدام ٦٠ هزار بشکه در روز است. محصولات این پالایشگاه‌ها در فاز اول، نفتای تصفیه شده، سوخت جت، گاز مایع و نفت‌گاز است. مقدار سرمایه‌گذاری این طرح حدود ٣ میلیارد دلار است و برای حداقل ١٥٠٠ نفر به طور مستقیم شغل مستمر ایجاد می‌کند.
کارهای اجرایی آماده‌سازی زمین این طرح آغاز شده و طراحی بنیادی آن نیز در حال انجام است که در اسفند ماه امسال (پایان سال ١٣٩٤) طراحی آن به اتمام می‌رسد.
طرح دیگر، پارک پالایشی نفت‌خام در جاسک است. مطالعات اولیه این طرح که احداث یک پالایشگاه مدرن است در ستاد شرکت پالایش و پخش به اتمام رسیده است. همچنین ایجاد پایانه نفتی در جاسک از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود و در این مرحله ١٠ میلیون بشکه مخازن ذخیره نفت خام در روز احداث شود. فراخوان انتخاب سرمایه‌گذار انتشار یافته و کار در حال پیگیری است. پارک پالایشی نفت‌خام بخشی از طرح منطقه اقتصادی جاسک است که نفت محور توسعه آن را تشکیل می‌دهد و برای کمک و شکل‌گیری و توسعه آن خط لوله به قطر ٤٢ اینچ و به طول ١٢٠٠ کیلومتر از گوره تا جاسک احداث می‌گردد که مطالعات مفهومی آن به اتمام رسیده است.
اما از دیگر اقدامات اساسی صنعت پالایش کشور؛ راه اندازی «سامانه مکانیزه مدیریت نگهداری و تعمیرات» در مجموعه پالایشگاه‌های کشور است. پیاده‌سازی این طرح منجر به بهبود فرآیند‌های نگهداری، تعمیرات و افزایش اطمینان به کارکرد تجهیزات، یکپارچه‌سازی اطلاعات فنی، بازرگانی، مالی، قراردادی و عملیاتی، کاهش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات، امکان تجزیه و تحلیل اطلاعات برای تصمیم گیری‌های فنی و مدیریت، طبقه‌بندی و سهولت دسترسی به اطلاعات کامل واحدها و تجهیزات، همچنین سهولت و اطمینان در گردش اطلاعات و امکان رهگیری آنها شود و مزایای آن به طور خلاصه عبارت است از: افزایش ضریب کارکرد و اطمینان به کارکرد تجهیزات و افزایش استمرار عملیات تولید و افزایش بهره‌وری.
از دیگر راهبردهای اساسی، عرضه سوخت های گوناگون به منظور بهینه سازی اقتصادی و کاهش عوارض زیست محیطی است. در این راستا در کنار افزایش تعداد جایگاه ها CNG پیشنهاد کاهش قیمت آن نیز از سوی وزارت نفت ارائه شده تا تمایل مصرف کنندگان برای استفاده از این سوخت افزایش یابد. البته برای نیل به این هدف همکاری و کمک سایر سازمانها جهت در اختیار گذاردن زمین مناسب مؤثرخواهد بود. استفاده از LPG گام دیگری است که در آینده نزدیک باید انجام شود و این کار با استفاده از سرمایه‌های بخش خصوصی انجام خواهد گرفت.
* مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران
