مهدی ذاکریان
کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل
اساساً بعد از هر جنگ یا منازعه‌ای که میان دو یا چند طرف اتفاق میافتد، شاهد چالش‌های حقوقی از نوع بشردوستانه و حقوق بشری خواهیم بود. متاسفانه زمانی که در خاورمیانه جنگ به وقوع می‌پیوندد، اولین گروهی که آسیب می‌بینند کودکان و زنان هستند که این وضعیت را در یمن، عراق سوریه و حتی جنگ هشت ساله ایران و عراق کاملاً مشهود است. در مورد غزه هم متاسفانه شاهد یک زندان محصور هستیم که آب و برق و تمام ملزومات اولیه حیات یک انسان در آن قطع شده و از قدیم هم با بحران‌های گوناگون روبه‌رو بوده و همین حالا هم جنگ و حملات اسرائیل به این منطقه به گونه‌ای دیگر ادامه دارد. باید توجه داشت که آغاز کننده جنگ، حماس بوده است و حالا این سوال مطرح می‌شود که آیا عملیات حماس از منظر حقوق بین‌الملل مشروع بوده و می‌توانسته از توسل به زور استفاده کند یا خیر؟ قطعاً پاسخ مثبت است. زمانی که جمعیت حدود دو میلیون نفری در محاصره کامل قرار داشته باشند و تمام حقوق آنها زیر پا گذاشته شود و حتی موجودیت آنها به رسمیت شناخته نشود، قطعاً طرف مقابل حق دفاع مشروع خواهد داشت و بر همین اساس حق حماس برای چنین عملیاتی محفوظ است. این در حالیست که جنایات اسرائیل علیه غزه هم مانند گذشته ادامه داشته است اما سوال بعدی این است که آیا شکل و شمایل عملیات حماس را می‌توان پذیرفت یا خیر؟ پاسخ در این خصوص منفی است و از منظر حقوق‌بشر و حقوق بشردوستانه روند اجرای این عملیات درست نیست. همچنین مطابق کنوانسیون ژنو انتشار چهره اسرا و سربازان رد شده است. در مقابل، عملیات اسرائیل اعم از بمباران، محاصره و حتی قطع کردن آب و برق مشمول ماده ۵ اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی می‌شود. در این ماده چهار نوع از جرام و جنایات بین‌المللی اعم از نسل‌کشی، جنایت تجاوز، جنایت علیه بشریت و جنایت جنگی احصا شده است که باید گفت این جرائم جدی‌ترین نوع از جنایات و جرائم بین‌المللی به حساب می‌آید. به عنوان مثال نرساندن آب، نوعی نسل‌کشی به حساب می‌آید و حتی کشتن کودکان و زنان هم جنایت جنگی محسوب می‌شود.
