گروه اقتصاد کلان – صدیقه بهزادپور: تشدید تحریم ها علیه کشورهای مختلف جهان به ویژه از سوی آمریکا، مبادلات اقتصادی را در سطوح مختلف دچار چالش کرده است، از این رو کشورهایی که مورد هجوم تحریم ها قرار گرفته اند، سعی در تعامل با یکدیگر و اِعمال سیاست هایی برای مقابله با این پدیده هستند. دلارزدایی یکی از راهکارهایی است که کشورهای دیگر در قالب تشکیل پیمان یا اتحادیه های مختلف به آن روی آورده اند و «بریکس» از بارزترین این رویکردها محسوب می شود که چین به عنوان سردمدار اجرای آن در دنیا به حساب آمده و توانسته است با ایجاد پیمان های مختلف با برخی از کشور تبادلات تجاری را بدون دلار انجام دهد. اما ایران با وجود آسیب های جدی ناشی از تحریم های آمریکا تا کنون موفق نشده است مبادلات خود را بدون دلار به مرحله اجرا درآورد. کارشناسان معتقدند روابط حاکم بر بانک های آمریکایی در برخی از بانک های چینی عامل اصلی این مشکل است و زمان بیشتری برای گام برداشتن در مسیر دلارزدایی و حذف تبعات تورم ناشی از آن نیاز دارد تا بتوان شعار مهار تورم و رشد تولید را با این فرآیند محقق سازد.
چین، موفق در تجارت بین المللی با دلارزدایی
به گزارش «تجارت»، الحاق ایران به پیمان هایی نظیر «شانگهای» و «بریکس» با هیاهوی بسیاری در حالی آغاز شد که حتی کشورها عضو این سازمان ها نیز از افزایش مبادلات تجاری با ایران به دلیل عدم پایبندی کشور به مفاد معاهدات بین المللی نظیر FATF خودداری کرده و مسئولان کشور نیز در سطوح مختلف بیش از دستاوردهای اقتصادی، به آورده های سیاسی آن مفتخر شدند. چین به عنوان یکی از قدرتمندترین کشورها عضو «بریکس» است. در سال 2021 بانک مرکزی چین اعلام کرد که بیش از نیمی از مبادلات خود با دنیا را بدون دلار و با استفاده از یوآن انجام می دهد، البته چین از پشتوانه اقتصادی خوبی برخوردار است و به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی شناخته می شود و توانسته است که با کشورهای مختلف پیمان پولی منعقد کند و با ارزهای برتر به جز دلار یا یوآن ارتباط تجاری برقرار می کند.
هر چند چین در حال حاضر حدود 50 درصد از روابط تجاری خود را بدون دلار با دنیا انجام می دهد اما این رویه زیاد مورد استقبال جهان قرار نگرفت و حتی دیگر کشورهای عضو نیز این سیاست را به عنوان سیاستی ذخیره شده در نظر گرفتند که در آینده ای نامعلوم از آن بهره جویند اما در حال حاضر با دلار به انجام معاملات خود می پردازند، اما شاید بتوان از چین به عنوان یک الگوی نسبتاً موفق یاد کرد و بتوان با بررسی نقاط ضعف و قوت آن به تعمیم و تقویت آن در عرصه گسترده تر پرداخت
پیمان پولی دوجانبه ابزار مقابله با دلار
ابوالحسینی کارشناس اقتصاد بین الملل در باره راهکار اجرایی برای دلارزدایی می گوید: ایجاد پیمان پولی دوجانبه از شروط اصلی ارتباط با کشورهای دیگر بدون دلار محسوب می شود و در این راستا اتاق های تسویه مالی شکل می گیرد، در این میان امارات ا زجمله کشورهایی است که به این پیمان پیوسته و تجارت یوآنی بین این دو کشور شکل گرفته است. اما «سوئیفت» یکی از مشکلاتی به شمار می آید که در این راستا بر سر راه مبادلات تجاری بدون دلار قرار دارد و چین نیز با آن مواجه شد و به منظور انجام این کار سیستم پرداخت cips را جایگزین پرداخت های فرامرزی انتخاب کرد و در این راستا مشکلات موجود در این زمینه را به راحتی دور زد و دلارزدایی را عملیاتی ساخت و در این بین سایر ارزها نیز مورد تهدید واقع شدند.
دلیل عدم اجرای دلارزدایی در ایران
این کارشناس اقتصادی درباره دلیل اجرایی نشدن دلارزدایی از مبادلات ایران و چین گفت: چین با بسیاری از کشورها مانند روسیه پیمان پولی دو جانبه بسته است و تعامل دوجانبه بین دو کشور در مبادلات تجاری ایجاد شده است، اما ایران مسیر تجاری با چین را آنچنان که باید و شاید با این کشور ایجاد نکرده است و حتی قرارداد 25 ساله نیز تاکنون به صورت جدی و شفاف مشخص نیست. هرچند بانک های ایرانی نمی توانند با بانک های بزرگ چین کار کنند چون این بانک ها سهامدار آمریکایی دارند و به دلیل مشکلات فنی نمی توانند با آنها کار کنند. رویکرد حذف دلار در مراحل نخستین خود قرار دارد و ایران نیز در این راستا سامانه سپام را به سامانه spfs روسیه وصل کرده است و گام های نخستین را در این زمینه برداشته است و اجرایی شدن حذف دلار بین ایران و چین نیاز به برقراری رابط های کارگزاری و ... است تا تجارت دراین خصوص شکل گیرد تا در بلند مدت قادر به عملیاتی کردن حذف دلار در روابط تجاری خود به ویژه با چین باشد.
افول دلار با لرزش پایه های اقتصاد آمریکا
بر اساس این گزارش؛ کارشناسان معتقدند اقتصاد آمریکا در حال تبدیل شدن به یکی از بدهکارترین اقتصادهای دنیاست و با رقمی بالغ بر حدود 20 تریلیون دلار از ثبات مطلوبی برخوردار نیست و دلار به تدریج ارزش نهفته خود را از دست می دهد هر چند تا کنون توانسته است به دلیل قدرت نظامی و اقتصادی هنوز توانسته است موقعیت برتر خود را در جهان حفظ کند، اما قطعاً این وضعیت دوامی نخواهد آورد اما این زمان خیلی زود نخواهد بود و کشورهایی که در صدد دلارزدایی هستند خواهند توانست با بررسی مشکلات و چالش ها مزیت های برقراری تعاملات بهینه را بیابند و و روزن نفوذ به این اقتصاد بحران زده را بیابند . اما آنچه که در حال حاضر باید به آن اقرار کرد این است که کشورهای تحت تحریم آمریکا به ویژه ایران هنوز نمی توانند از آسیب های حذف ازمبادلات تجاری دلاری درامان بمانند. ایران متأسفانه با وجود برخورداری از قدرت نفت، گاز و منابع عظیمی که نمود قدرت اقتصادی در جهان به حساب می‌آید و تولید ناخالص ملی، معادن و منابع خوب است، تا کنون نتوانسته است خود را از وابستگی های دلاری رهایی بخشد و با وجود ادعای برخی از افراد حقیقی و حقوقی مزیتی برای ایران محسوب نشده است.
مزایای پنهان بریکس و دلارزدایی برای ایران
هر چند این امر را نیز نباید از نظر دور داشت که با عضویت در گروه بریکس، ایران می‌تواند از تجربیات دیگر اعضا در زمینه فناوری و نوآوری بهره‌برداری کند. این همکاری می‌تواند به ارتقای توانمندی‌های علمی و فنی ایران کمک کند و از آنجا که اعضای این گروه دسترسی به فناوری‌های پیشرفته دارند، ایران می‌تواند از این فرصت برای توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی خود بهره‌برداری کند. از سوی دیگر عضویت در این گروه به ایران توانمندی‌های لازم برای مشارکت در مذاکرات تجاری بین‌المللی می‌دهد. این کشور می‌تواند از تجربیات دیگر اعضا بهره‌برداری کند و به عنوان یک قدرت اقتصادی نوظهور در مذاکرات مختلف شرکت کند. هرچند ایران در سایه الحاق به این گروه در اندیشه پذیرفتن معاهده های بین المللی به ویژه FATF نیز باشد تا امکان افزایش مبادلات تجاری – اقتصادی را برای خود تسهیل سازد. این الحاق احتمالی ایران به گروه بریکس می‌تواند باعث ارتقای اقتصادی کشور شده و به ایران امکان دهد تا از منابع و تجربیات اعضای این گروه بهره‌برداری کند. با این وجود، تحقق این مزایا به وابسته بودن به شرایط داخلی و بین‌المللی، همچنین توانایی مذاکره و همکاری با سایر اعضا بستگی دارد.
