مرتضی عزتی
اقتصاددان
قطعا افزایش نرخ دلار از 50 هزار تومان به 54 هزار تومان عامل اقتصادی هم دارد و چند عامل بازار ارز را تحت تاثیر قرار داده است. عوامل اقتصادی از جمله اساسی‌ترین عواملی هستند که قیمت ارز را تحت تاثیر قرار می‌دهند و اگر عوامل دیگری از جمله موضوعات سیاسی، نظامی روابط خارجه و ... در نوسانات ارزی دخیل هستند، اثر‌گذاری این عوامل به این دلیل بوده که پیش‌بینی می‌شد؛ عوامل غیراقتصادی تعداد متغیرهای اقتصادی را در آینده تغییر می‌دهد، در نتیجه شرایط ایجاد شده نرخ ارز تغییر پیدا می‌کند. به عبارتی دیگر این عوامل موجب شکل‌گیری انتظارات اقتصادی می‌شود و انتظارات اقتصادی در پیش‌بینی آینده دخالت دارد و پیش‌بینی آینده هم نرخ ارز را بالاتر اعلام می‌کند. براساس این پیش‌بینی‌ها فعالان اقتصادی حاضر می‌شوند قیمت بالاتری برای ارز بپردازند.در این شرایط عرضه‌کنندگان ارز هم با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌کنند در آینده نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند، نرخ فروش ارز را بالاتر اعلام می‌کنند.حال اگر تنشی رخ دهد، ظرفیت تولیدی در اقتصاد ایران آنقدر بالا نیست که بتواند، ارز بیشتری را جذب کند بنابراین به دنبال آن عرضه ارز در کشور کاهش پیدا می‌کند و همچنین اگر تنش نظامی رخ دهد خروج سرمایه افزایش پیدا می‌کند و در این شرایط تقاضای ارز تشدید می‌یابد.در شرایطی که عرضه ارز کاهش پیدا کرده و تقاضا شدت گرفته، قیمت ارز افزایش پیدا می‌کند، فعالان اقتصادی چنین پیش‌بینی دارند و به همین دلیل این محاسبه را دارند که اگر در آینده نزدیک نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند، منطقی نیست که الان نرخ ارز را با قیمت کمتری به فروش برسانند و این منطق پیش‌بینی‌های اقتصادی است.موضوع دیگر این است که آستانه پایان سال قرار داریم و با تقاضا برای سفر و سایر فعالیت‌های اقتصادی که تقاضای ارز را افزایش می‌دهد، نرخ ارز معمولا در این بازه زمانی افزایش پیدا می‌کند این روال سال‌های گذشته هم بوده‌است.همچنین با توجه به وضعیت اقتصادی کشور که رشد اقتصادی بالایی نداریم و تقاضای خروج سرمایه از کشورمان بالا است، تقاضای ارز افزایش پیدا کرده و همچنین از سوی دیگر تولید و صادرات ایران روند افزایشی ندارد و تقویت نمی‌شود؛ انتظار می‌رود تقاضاهای رو به افزایش، قیمت‌ها را تحت فشار قرار دهد. این انتظار وجود دارد که قیمت ارز حداقل تا پایان سال رو به افزایش باشد، به صورت کلی وقتی تولیدی کشور رشد پیدا نکرده و در داخل کشور قیمت‌های ریالی افزایش پیدا کرده، منطقی خارجی‌ها با این قیمت‌های ریالی موجود که تبدیل به ارز می‌شود؛ کالای داخلی خریداری نکنند. از این رو، فعال اقتصادی برای تبدیل دلار به ریال به قیمت‌ها فشار وارد کرده و تورم داخلی، صاحبان ارز را وادار می‌کند که قیمت پیشنهادی را متناسب با قیمت قبل ارائه دهند و این عامل باعث جابه‌جایی نرخ ارز می‌شود. اما به دلیل اینکه شوک نسبی از جهت اتفاقات جهت نظامی و سیاسی رخ داده، با فروکش شدن این عوامل افزایش نرخ ارز متوقف شود یا اینکه تا حدی کاهش پیدا کند. احتمالا برداشت کلی در دولت این است که افزایش یکباره نرخ ارز تحت تاثیر اتفاقات نظامی و سیاسی اخیر در منطقه بوده و کنترل این اتفاقات در اختیار دولت نیست. از سوی دیگر دولت هر برنامه‌ای که درباره کنترل بازار ارز و نوسانات ارزی داشته را به اجرا رسانده است و به نظر می‌رسد برنامه دیگری در این شرایط برای کنترل بازار ارز ندارد و همین حد می‌توانست اقداماتی را انجام دهد. اگر این جریان و انفعال دولت برای کنترل افزایش نرخ ارز ادامه پیدا کند و همچنین رخدادهای شوک‌های برون‌زای غیراقتصادی تدوام داشته و حتی تشدید یابد، احتمالا افزایش نرخ ارز ادامه‌دار خواهد بود مگر اینکه اقداماتی در جهت جلوگیری از تنش‌ها و مهار افزایش نرخ دلار انجام شود.
