هنوز بیش از یک‌ماه تا شروع فصل تابستان مانده است که محدودیت و قطع برق صنایع به سایر چالش‌ها و دغدغه‌های تولیدکنندگان اضافه شده است، موضوعی که ضربه سنگینی به تولید، اشتغال و صادرات و تعهدات صادرکنندگان می‌زند. تابستان سال گذشته به دلیل ناترازی در تولید و مصرف برق بین ۱۰ تا ۱۲هزار مگاوات ناترازی برق وجود داشت. با خاموشی بخش صنعت در تابستان 1402 حدود ۵ تا ۶ میلیارد دلار از GDP کشور کاسته شد. در حال حاضر اخباری مبنی بر محدودیت برق صنایع در برخیاز شهرک‌های صنعتی از خردادماه به گوش می‌رسد. تکرار سریالی قطعی برق صنایع در تابستان، موضوعی بود که در پانزدهمین نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران مورد تاکید قرار گرفت.
محدودیت برق صنایع آغاز شد؟
در این رابطه محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق بازرگانی تهران با اعلام اینکه هر ساله قطع برق در سال‌های گذشته به یک مشکل اساسی برای بخش‌خصوصی بدل شده بود و تولید را با اختلال جدی مواجه کرد نسبت به تکرار این فرآینده ابراز نگرانی کرد، چرا که ادامه سریال قطعی برق امری مغایر با شعار سال‌جاری است و می‌تواند تولید را با اختلال جدی مواجه کند از همین‌رو لازم است که کاهش مصرف در بخش خانگی به‌عنوان راه‌حل، در دستور کار قرار گیرد. او تاکید کرد که مسئله ناترازی برق، چالش جدی روز فعالان اقتصادی است. قرار است دوباره مانند سال‌های قبل ناترازی‌‌‌‌ها بر سر صنعت کوبیده شود و این با شعار سال‌اصلا هم‌‌‌‌خوانی ندارد. اتاق تهران پیشنهاد کرده‌است استانداران درباره اولویت قطع برق در استان‌ها تصمیم‌گیری کنند زیرا در خیلی از بخش‌های کشور می‌توان مصرف برق در بخش‌های خانگی را کم کرد تا آسیب به واحدهای صنعتی وارد نشود. او افزود: این فکر اشتباهی است که هر سال‌شاهدیم در تابستان واحدهای صنعتی و شهرک‌های صنعتی برای حل مشکل ناترازی در اولویت قطع برق قرار می‌گیرند؛ متاسفانه هم‌اکنون به دلیل بحران ناترازی از قطع ۳ روز برق شهرک‌های صنعتی در هفته صحبت می‌شود و این یک بحران جدی برای صنایع است. وزارت نیرو اعلام کرده واحدهای صنعتی می‌توانند دیزل ژنراتورهایشان را راه بیندازند و مشکل قطع برق واحدشان را حل کنند درحالیکه دیزل ژنراتورهایی که واحدهای صنعتی دارند تنها برای برق اضطراری است و حداکثر ۲ تا ۳ ساعت می‌توانند زیر‌بار بروند. قطع برق حداقل ۲روز در هفته شهرک‌های صنعتی و حداکثر ۳روز در هفته واقعا نگران‌کننده است و به تولید کشور آسیب جدی وارد می‌کند. آنطور که آمار وزارت نیرو نشان می‌دهد، در سال ۱۴۰۲ میزان برق تحویلی به صنایع نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۱۳.۲ درصد افزایش یافت اما این آمار نقش کمرنگی در حل مشکل ناترازی برق دارد. البته به تازگی وزارت نیرو خبر داده است که تا آغاز فصل گرم سال جاری ۱۸۷۰ مگاوات از نیروگاههای صنایع وارد مدار خواهد شد و همین موضوع به تأمین برق صنایع در فصل گرم سال جاری کمک شایانی خواهد کرد. به عقیده کارشناسان رفع ناترازی در صنعت برق مستلزم بازگشت سرمایه به این صنعت است که الزامات اقتصادی زیادی دارد. لیل اصلی ناترازی در صنعت برق کشور سرکوب قیمت و اعطای یارانه‌‌‌های دولتی است. نخست اینکه در مبحث ناترازی، دو مفهوم ناترازی در بخش تولید و ناترازی در زمان اوج مصرف مطرح است و این تفکیک باید برای ارتقای سواد انرژی مخاطب و ارائه تحلیل درست مطرح شود. ناترازی در بخش تولید با افزایش ظرفیت جبران می‌شود، اما ناترازی اوج مصرف ناشی از افزایش ناگهانی تقاضا در فصل گرم و حتی ناشی از مصرف نادرست در زمان پیک است که راهکار آن از مسیر اصلاح رفتار مصرفی و اصلاح تجهیزات و وسایل مصرف می‌‌‌گذرد.
وزارت نیرو: مدیریت انرژی عاقلانهترین روش رفع ناترازی برق
وزارت نیرو تنها احداث نیروگاه را راه‌حل مشکل ناترازی برق در کشور نمی‌داند و در این باره معتقد است که در کشور ایران تنها در فصل گرم سال و آن هم در دو بازه زمانی ۱۲ تا ۱۸ و ۲۰ تا ۲۳ مجموعا ۲۰۰ساعت ناترازی برق در ساعات اوج مصرف وجود دارد که به نظر بسیاری از متخصصان و کارشناسان راهکار برخورد با آن، فقط احداث و راه‌‌‌اندازی نیروگاههای حرارتی بیشتر نیست و به صورت ویژه‌‌‌تر برای تراز کردن آن باید هم‌‌‌زمان با افزایش تولید، موضوع مدیریت مصرف و تلاش برای کاهش شدت مصرف انرژی در ایران دنبال شود. براساس اطلاعات و مستند دقیق جهانی شدت مصرف انرژی در ایران هم‌اکنون چهاربرابر کشورهای توسعه‌یافته و دوبرابر میانگین جهانی است که همین مساله سبب شده است در فصل گرم سال و با وارد مدار شدن سیستم‌های سرمایشی که عمدتا نیز فاقد استانداردهای لازم هستند، میزان مصرف برق کشور تا ۴۰درصد تنها در یک‌بازه زمانی ۲۰۰ساعته افزایش یابد. این یعنی جدا از اینکه صنعت برق کشور در فصل سرد سال با مازاد ظرفیت تولید برق روبه‌روست، مشکل اصلی ناترازی در صنعت برق کشور، شدت بالای مصرف انرژی است که عاقلانهترین و کم‌هزینه‌‌‌ترین روش مواجهه با آن تلاش برای کاهش شدت مصرف انرژی و مدیریت مصرف برق در فصل گرم سال است.
ریخت و پاش انرژی در ایران
گزارشی که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «آسیب‌شناسی بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست» منتشر شده بیانگر آن است که عمق ناترازی انرژی در سال ۱۴۰۱ به ۳۱۵ میلیون مترمکعب گاز در روز و روزانه ۱۰ تا ۱۲ هزار مگاوات برق رسیده است، اما سیاست‌های دولت‌های مختلف بیشتر بر افزایش تولید متمرکز بوده است تا صرفه‌جویی، این در حالی است که به دلیل محدودیت منابع مالی و انرژی ادامه این مسیر امکان‌پذیر نیست. با تمام این اوصاف مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید دارد که سیاست غالب افزایش تولید بوده، آن‌هم درحالیکه آمار‌ها حاکی از مصرف بی رویه انرژی در ایران است. بر اساس این گزارش در سال ۲۰۲۲ میزان شاخص شدت مصرف انرژی در ایران برابر با ۲۰۷/۰ کیلوگرم معادل نفت خام به دلار براساس برابری قدرت خرید بوده که ۱.۸ برابر متوسط دنیا و ۲.۸ برابر کشورهای توسعه‌یافته است و نشان از هدررفت بالای انرژی و ظرفیت بالای بهینه‌سازی مصرف انرژی در ایران دارد. همچنین این گزارش در ادامه اضافه می‌کند که بررسی‌ها حاکی از آن است که سرانه مصرف دو حامل اصلی انرژی برق و گاز در بخش خانگی در ایران برابر با هشت هزارو ۲۴۴ کیلووات ساعت در سال است که در کنار کشور‌هایی با درآمد سرانه دو برابر کشورهای توسعه‌یافته اروپایی بالا و سردسیر قرار گرفته است. همچنین میزان سرانه مصرف انرژی برق و گاز در بخش خانگی در ایران حدود دو برابر کشورهای توسعه‌یافته اروپایی است.
