بودجه 95 و سقوط قیمت‌ نفت

نفت، منبعی حیاتی برای تامین انرژی در سراسر جهان است و حتی با وجود خوشبینانه‌‌ترین فرض‌ها راجع به رشد و توسعه در حوزه انرژی‌های جایگزین، احتمالا جایگاه خود را تا چند دهه بعد نیز حفظ خواهد کرد. طی‌ یک‌سال و نیم اخیر، قیمت نفت روند نزولی داشته است. حتی افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه که با اقدامات تروریستی گروه تکفیری داعش، شدت گرفتن درگیری‌ها در عراق و سوریه، مبارزات در یمن و برخی مسائل سیاسی – اقتصادی دیگر همراه بود، نتوانست تکانه‌ای جدید در قیمت نفت ایجاد کند .هفته گذشته شاهد رونمایی از بودجه سال 95 کشور توسط محمدباقر نوبخت بودیم. جزئیات لایجه بودجه سال 95 آنطور که مردان اقتصادی دولت پیش از این گفته بودند، رنگ و بوی سیاست‌های انقباضی به خود نگرفته است. سخنگوی دولت درباره نرخ نفت در بودجه 95 اعلام کرد که قیمت نفت در بودجه 95 بین 35 تا 40 دلار پیش‌بینی شده و با وزارت نفت روی رقمی حدود 66 هزار میلیارد تومان توافق شده است. وزیر نفت ایران اعلام کرده که برنامه ایران برای رسیدن به تولید 4 میلیون بشکه‌ای تا پایان سال 95 بسیار جدی است. به‌طور حتم دولت در تلاش است تا با تولید بیشتر کسری ناشی از کاهش درآمد نفت را جبران کند. قیمت نفت سالهاست با نوسان عجین شده است. در برخی سالها این نوسانات به افزایش درآمدهای نفتی منجر شده و در سال‌های اخیر با افت بهای جهانی نفت، درآمدهای این حوزه کاهش یافته است. مسلما در سال‌هایی که درآمدهای نفتی افزون بر پیش‌بینی بودجه آن سال تحقق می‌یابد، دولت باید این مازاد درآمد را در حساب صندوق توسعه ملی ذخیره کند تا در صورت کاهش درآمد در سال‌های بعد برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی کشور با کمبود منابع روبه‌رو نشود و کسری موجود از محل درآمدهای ذخیره شده، تامین شود. به همین جهت با توجه به شرایط کنونی، قیمت نفت هرچقدر بدبینانه‌تر در بودجه شناسایی شود، بهتر است. در عین حال لزوم برنامه‌ریزی مشخص در مصارف درآمدهای نفتی نیز بسیار قابل توجه خواهد بود، به این ترتیب در صورت تداوم کاهش بهای نفت در سال 95 درآمد منطقی‌تری در بودجه پیش‌بینی شده و اگر اتفاقات بازار جهانی به گونه دیگری رقم بخورد و مازاد درآمد نفتی نسبت به پیش‌بینی بودجه ایجاد شود، این رقم می‌تواند به پروژه‌های جدید دولت اختصاص داده شده یا در صندوق توسعه ملی به عنوان پشتوانه مالی دولت برای رویارویی با نوسانات آینده بازار جهانی نفت ذخیره شود. اقتصاد ایران، طی چند دهه گذشته کاملا وابسته به دلار‌های نفتی بوده است. ولی متاسفانه ما هیچگاه نتوانستیم از این درآمد کلان به خوبی استفاده کنیم. این روزها که شاهد سقوط بی‌سابقه قیمت‌های نفت هستیم، به طور حتم شرکت‌ها و بخش‌های دولتی دچار برخی مشکلات مالی و بودجه‌‌ای خواهند شد، اما دیگر بخش‌ها به آن شدت تحت تاثیر قرار نخواهند گرفت. حتی ممکن است این شرایط سیاستگذار را مجبور به برخی تغییرات کند که اتکای بودجه را از نفت به مالیات متمرکز کند یا که صنایع کارایی خود را افزایش دهند. به اعتقاد برخی کارشناسان با توجه به شرایط آب و هوایی و ذخایر نفتی موجود روی آبها و احتمال قوی بازگشت نفت ایران به بازار، قیمت نفت در ماه‌های آتی روند نزولی خواهد داشت. برای جبران فشارهای مالی ناشی از کاهش درآمدهای نفتی به نظر می‌رسد بهترین راه‌حل برای دولت ایران کاهش هزینه‌ها به ویژه هزینه‌های سنگین ناشی از پرداخت یارانه‌های پرداختی و افزایش درآمدهای مالیاتی باشد. چنین راه‌حلی باید به شکل درازمدت و با توجه به احتمال ادامه شرایط نامتعادل درآمدهای نفتی به گونه‌ای تعریف شود که وابستگی ایران به این منابع به حداقل برسد.