شرایط کشور در دوران پساتحریم، اوضاع و احوالی که بعدتر به پسابرجام هم معروف شد، یکی از پرمناقشهترین و پرچالشترین رخدادهایی است که اینروزها دربارهاش گفتوگو میشود. «برجام» به باور عدهای، هرچند شرایط را بهتر میکند اما در عمل، شرایط را به دوران پیش از دولت پاکدست برمیگرداند و دروازهی بازارهایی را به روی ما باز میکند که، پیشتر به روی ما گشوده بودهاند.برخی دیگر از روسا و مسئولان اصناف هم باور دارند که، شرایط امروز با آن زمان تفاوتهایی دارد و آنچه در حال وقوع است با روزگار قبل از تشدید تحریمها قابل مقایسه نیست.
در این گزارش با رییس سه اتحادیه از مهمترین اصنافی که احتمالا در پسابرجام بازارشان تکان خواهد خورد، گفتوگو کردهایم.
آجیل، خط مقدم جبههی برجام
مصطفی احمدی، رییس اتحادیهی خشکبار و آجیلفروشان تهران، صنف تحت مدیریت خودش را یکی از مهترین اصناف کشور میداند که وجود و پیشرفتشان با توافق برجام گره خورده است. او به تجارت میگوید: «آجیل و خشکبار خط مقدم جریان برجام بوده رییسجمهوری بعد از اجرایی شدن برجام وقتی وارد بحث صادرات میشوند، در اولین بخش صحبتشان به صادرات آجیل، خشکبار و پستهی ایرانی اشاره میکنند. ما هم امیدواریم یک سری از بازارهایی که به واسطهی تحریمها به رویمان بسته شده بود، باز شود و وضع فروشمان رونق بیشتری بگیرد.»
در طول آن سالهایی هنوز که تحریمهای گسترده برعلیه کشورمان وضع نشده بود، خود آمریکا و کشورهای اروپایی در کنار ژاپن، جزو مشتریان اصلی ما بودند که بعد از تحریمها از ترس تحریمها سراغ ما نیامدند. اینطور که «احمدی» میگوید: «بعد از تحریمها بازار آمریکا و اروپا را از دست دادیم. ژاپن هم خیلی کم از ما خرید میکرد. عمدهی صادرات ما به چین و هندوستان بود. امروز که ساختار تحریمها برچیده شده جنس ما را پذیرا هستند و میخرند. »
او دربارهی اینکه شرایط دقیقا از چه زمانی بهتر میشود، گفت: «واقعیت این است که برجام مدت خیلی کوتاهی است که به نتیجه رسیده است. شما وقتی یک خانهای را میخرید، همان فردا کلید را بهتان تحویل نمیدهند و شرایط انتقال زمان میبرد. حکایت صنف خشکبار و برجام چنین چیزی است. الان که فضا بهتر شده باید زحمت بکشیم و شرایط را مهیا کنیم تا زیرساختها فراهم شود و بتوانیم به شرایطی برگردیم که 5 سال پیش داشتهایم. بعد از اینکه دوباره روند پیشرفتمان را آغاز خواهیم کرد.»
مصطفی احمدی میگوید: «هروقت زیرساختها مهیا شود و کار را جلو ببریم، در صورت پیشرفت در کار به پنج سال پیش برمیگردیم که سطح اول دنیا بودیم. آن زمان خیلی از جنسهایمان مثل پسته، کشمش و فندق در ردهی اول دنیا بود. الان در ردهی دوم به بعد هستیم اما پس از این اتفاقهای خوب باز هم به همان شرایط برمیگردیم.
او میگوید: «کشاورز اگر بداند که محصولش مصرف خوبی دارد، اقدام به تولید میکند. متاسفانه در چند سال گذشته چون مصرف داخلی کم بود و بازار خارجی هم محدود شده بود، کشاورز چندان تمایلی به تولید نداشت. اما الان وضع تفاوت خواهد کرد.»
رییس اتحادیهی خشکبار تهران با اشاره به اینکه تحریمها باعث شده بود تا هزینهی تولید خشکبار در داخل کشور بالاتر از معمول باشد، میگوید: « موضوع این بود که هزینه تولید ما بالا رفته بود. آفتابگردان چینی با وجود طولانی بودن راه از محصول خودمان ارزانتر بود. به همین خاطر مصرفکننده جنس ارزانتر را ترجیح میداد و محصول ایرانی روی دستمان میماند. امیدواریم در این شرایط جدید یکسری زیرساخت صورت بگیرد که ما هزینهی تولیدمان پایین بیاید و بتوانیم در بازار رقابت کنیم.»
احمدی مزیت رقابتی خشکبار ایرانی در خواص دارویی آن میداند و میگوید: «آمریکاییها هم خشکباری مثل پسته و بادامزمینی را تولید میکنند اما خاصیت بادامزمینی و پستهی ایرانی را ندارند. بهتر شدن شرایط از این به بعد با میزان حمایت برمیگردد و ما امیدواریم از شرایط تولید داخلی پشتیبانیهای لازم صورت بگیرد. زمانی دست دولت بسته بود اما الان راحتتر میتواند به بعضی منابع دسترسی داشته باشد و در نتیجه یاریرساندن به صنف ما هم سادهتر خواهد بود.»
وی پیشبینی کرد که در صورت حمایتهای لازم، بخش خشکبار کشور بتواند در عرض حدود یک سال و نیم به شرایط خوب قبل برگردد.
مخالفت با «مال»های بیحساب
سعید درخشانی، رییس اتحادیهی سوپرمارکتها هم از کسانی است که معتقد است، گرچه توافق هستهای یک اتفاق تازه است و تا زمانی که یک اتفاق عجیب یا بزرگ رخ بدهد، باید کمی شکیبایی به خرج دهیم اما «مسلما وضعیت نسبت به گذشته بهتر خواهد شد.»
یکی از دغدغهها و نگرانیهایی که اهالی صنف سوپرمارکتهای تهران همیشه بر آن تاکید داشتند، ساخت بیرویهی مراکز فروش بزرگ زنجیرهای و غیرزنجیرهای در تهران بود. آنها پدیدهی «مال»سازی در تهران را باعث کسادی بازار سوپرمارکتیها میدانستند و با آن مخالف بودند. اگر پس از به نتیجه رسیدن توافق هستهای قرار باشد فروشگاههای زنجیرهای خارجی پایشان به داخل ایران باز شود، آیا سوپرمارکتیها باز هم معتقدند، وضع بهتر خواهد شد؟ سعید درخشانی دراینباره به «تجارت» میگوید: «واقعیت این است که این بازارهای تازه بههرحال بازار ما را رقابتیتر و کسادتر میکنند اما نمیتوانیم بگوییم که کلا باید این فروشگاهها را حذف کرد. حرفی که ما داریم این است که، چنین فروشگاههایی باید در جاهای درستی قرار بگیرند.»
او میگوید: «همین الان هم تاسیس بیحساب و کتاب فروشگاهها برایمان مشکل ایجاد میکند. اگر این مراکز در کلوگاههای ورودی شهرها تشکیل شوند، ایرادی ندارد اما وقتی در وسط شهر، جایی که چندین فروشگاه کوچک دیگر هم هست، چنین جاهایی را ایجاد میکنند، اصلا نتیجهی مثبتی برای هیچکس ندارد.»
درخشانی افزود: «مشکل اینجاست که یکسری آدمها جاهایی را اجرا کرده و در آن ملک فروشگاههای بزرگ دایر میکنند. این کار به ضرر فروشندهای که مغازهی کوچک دارد هم هست. یکی دو تا از این فروشگاهها، عرصه را بر حدود 50 سوپرمارکت کوچک تنگ میکنند و این اتفاقی است که ما با آن مخالف هستیم.»
برای رفع این مشکل تاکنون مکاتباتی میان اتاق اصناف و اتاق بازرگانی با اتحادیهی سوپرمارکتیها انجام شده و اینطور که سعید درخشانی میگوید، «بنابر ماده 86 قانون نظام صنفی هرکس برای راهاندازی هرکاری باید پروانه کسب بگیرد. حرف ما این است که میگوییم این مراکز باید زیر نظر یک اتحادیهی باشند و سروسامان بگیرند. ما میگوییم این مراکز باید حساب و کتاب داشته باشند. تفاوتی ندارد که، این مرکز تجاری خارجی یا ایرانی باشند اما باید زیرنظر یک مرکز اصلی قرار داشته باشند و محل احداثشان هم طوری باشد که به کسب دیگران لطمه نزنند.»
شرایط بهتر میشود
ابراهیم درستی، نایبرییس اتاق اصناف ایران و رییس اتحادیهی صنف تلفن همراه و وسایل صوتی و تصویری هم چشمانداز خوبی را در دوران پسابرجام میبیند. او به «تجارت» میگوید: «وضعیت خیلی از کالاها وابسته به دلار است. در نتیجه تثبیت قیمت دلار خیلی در شرایط ما تاثیرگذار است و باعث ثبات بازار میشود. امیدواریم هرچه زودتر وضع تکنرخی شدن دلار روشن شود.»
«درستی» میگوید: «باید هزینههای مختلف را در پسابرجام مدیریت کنیم تا روی کالاهای بیکیفیت پول خرج نکنیم و به جای آن پولمان را صرف تولید و بهبود زیرساختها کنیم. امکانات را هم افزایش بدهیم. تولید و توزیع دو بال موفقیت یک تولیدکننده هستند.ـ
ابراهیم درستی از کسانی است که معتقد است، این توافق باعث شده که شرایط نسبت به گذشته بهتر و متفاوت باشد. او میگوید: «این روزها برخلاف گذشته، تصمیمهای وزارت صنعت معدن و تجارت کمتر پشت درهای بسته اتفاق میافتد.سود خیلی زیاد است و میتواند در پیشبرد اهداف همهی ما موثر باشد.»
«درستی» میگوید: «صادقانه بگویم، ما یک برههی بسیار سخت را میگذرانیم و باید خودمان را با شرایط موجود وقف بدهیم. اتاقهای تعاون، بازرگانی و اصناف هیچوقت سر یک میز نمینشستد اما الان شرایطی پیش آمده که ما میتوانیم جلسات مشترکی برگزار کنیم. علی فاضلی مسئول فعلی اتاق اصناف ایران و تهران هم با این کارهای تشکیلاتی و مشورتی موافقت دارد.
من استنباطم این است که هرچه جلوتر برویم شرایط بهتر میشود و با برنامه ریزی و هدف گذاری سال دیگر شکوفایی خوبی در مجموعه اصناف خواهیم داشت.»
او از بهبود شرایط برای سرمایهگذاری خارجی در ایران هم اینطور میگوید: «ما باید هرچه جلوتر میرویم، ساختارها را آماده کنیم. شاید در دوران بعد از انقلاب کمتر اتفاقی مثل اینروزها سابقه داشته باشد. ما باید بتوانیم وضعیتمان را برای یک اقتصاد پویا در نظر بگیریم و گام به گام به آنسمت جلو برویم. با این روش سرمایه های آنور آب با خیال راحت در کشور ما سرمایهگذاری خواهند کرد. سرمایهگذار اعتماد و بستر سرمایهگذاری نیاز دارد و ما باید اینها را در اختیارش بگذاریم.»
ابراهیم درستی در پاسخ به احتمال ورود بعضی کالاهای خارجی مثل محصولات شرکت آیفون به کشور میگوید: «ما روی کالای خاصی بحث نمیکنیم. اگر شرایط مهیا شد و بستر آماده شد باید در یک چارچوب مشخصی جلو برویم. مملکت ما شرایطی دارد که قانون گذار برایمان گذاشته است. در این چارچوب شرایط هر کالایی باید جداگانه سنجیده شود. بخش واردات کالا باید شرایط خاصی داشته باشد. کالا باید استاندارد داشته باشد و خدمات پس از فروش داشته باشد. برای واردکننده، توزیع کننده و تولیدکننده تعریف شده است. کالایی که تولید یک کشور خاص هست و بنا به یکسری چارچوبها اجازهی ورود به کشور را ندارد، نمیتواند به ایران بیاید. من در مورد برند خاصی صحبت نمیکنم. هر برندی را باید جداگانه بررسی کرد تا ببینیم در چارچوب ما میگنجد یا نه.»
نایب رییس اول اتاق اصناف تهران میگوید: «من وجود قاچاق در گذشته را رد نمیکنم. چون تحریم بودیم، یکسری کالاها به شکل غیرقانونی وارد کشور میشود و مسیرهای قانونی دور زده میشد. اما شرایط جدید را میتوان تغییر داد.
وقتی اکثریت برندها بتوانند قانونا کالا را وارد کنند چرا باید قاچاق کنند؟ ما با قاچاق مخالفیم چون خانمان سوز است اما بعضی وقتها افراد برای پیدا کردن بازار مجبور به قاچاق میشوند. در این زمان وظیفهی ما این است که از طرفی ریسک قاچاق را بالا ببریم و از سوی دیگر، شرایط بهتری برای تولیدکننده و واردکنندهی قانونی مهیا کنیم.»
* روزنامه تجارت