مجتبي آزاديان
روزنامه‌نگار
mojtaba.azadiyan@gmail.com
معاملات آتی به عنوان یکی از ابزارهای بسیار مهم و اساسی در کنترل تلاطم ارزی و نیز فراهم کردن بستری مناسب جهت اطلاع از روند آینده بازار، چند سالی است که مورد توجه مسئولان بازار سرمایه قرار گرفته است. اما با این وجود طرح «بازار آتی» همچنان مغفول ماند و به تازگی مسئولان از راه‌اندازی آن تا پایان سال خبر می‌دهند.
قرارداد آتی ارز در تعریف عامیانه آن، تعهدی دوطرفه است که مطابق آن مقدار مشخصی از یک پول پایه که معمولا پول خارجی است، به نرخ معاوضه مشخص در تاریخ سررسید مشخص، با پول دیگر که معمولا پول داخلی است، معاوضه می‌شود. بر این اساس طرفین معامله، مطابق سازوکار قراردادهای آتی، وجهی مشخص را به‌عنوان ضمانت ایفای تعهدات یا وجه تضمین نزد کارگزار یا اتاق پایاپای می‌گذارند که این وجه تضمین، متناسب با تغییرات نرخ آتی ارز، طی عملیات به‌روزرسانی حساب‌ها تعدیل خواهد شد.
قرارداد آتی، به نوعی قرارداد تعهد در برابر تعهد است که پرداخت وجه تضمین در قرارداد به‌صورت شرط ضمن عقد و به‌روزرسانی وجه تضمین بر مبنای «اباحه تصرف» تعریف شده است. در این بین اگر یکی از طرفین قرارداد، تصمیم به تحویل فیزیکی دارایی پایه قرارداد بگیرد، طرف دیگر موظف به عمل به تعهدات خود است، در غیر این صورت باید خسارتی را که توسط بورس تعیین می‌شود، پرداخت کند. همانطور که گفته شد در سال‌های گذشته مهم‌ترین علت اصلی تاخیر در راه‌اندازی بازار آتی، هماهنگی با بانک مرکزی بود و منطقا نیز با توجه به مسئولیت‌های بانک مرکزی در تعیین سیاست‌های ارزی و همچنین نقش آن در طرف عرضه، حضور این نهاد برای ایفای نقش بازارگردانی بسیار حیاتی است و بدون آن، بازار آتی تعادل لازم را نخواهد داشت. قطعا تشکیل چنین بازاری مانند بازار آتی (فیوچرز) ارز موجب ساماندهی معاملات بازار ارز و دلار خواهد شد. در چند سال گذشته یکی از مهم‌ترین علل عدم راه‌اندازی چنین بازاری مجادلات بین مسئولان بازار سرمایه و بانک مرکزی بود، چه اینکه هر دو نهاد خود را مسئول اصلی و تصمیم‌گیرنده نهایی در خصوص این امر می‌دانستند. بازار آتی ارز برای پوشش ریسک و نوسانات ارزی برای فعالان اقتصادی چه در داخل و چه در خارج و نیز برای سرمایه‌گذاران خارجی حائز اهمیت بسیاری است. به طور کلی چند گروه هستند که در بازار آتی ارز مشارکت فعال دارند. یک گروه پوشش‌دهندگان ریسک هستند که برای حفاظت از دارایی خود در حال حاضر یا آینده، مقابل تغییرات احتمالی نرخ ارز، به سمت استفاده از قراردادهای آتی می‌روند چراکه این کار موجب مصون ماندن این اشخاص از اتفاقاتی مانند تضعیف پول داخلی در برابر ارز خارجی می‌شود. امری که با توجه به سیاست‌های بانک مرکزی در جهت تک‌نرخی شدن ارز، کمی از نگرانی‌های فعالان بازار در حال حاضر کم کرده است. این جریان تضعیف یا تقویت پول داخلی مقابل ارز خارجی برای واردکنندگان و نیز صادرکنندگان کالا بسیار حیاتی است و نقش اساسی در سود حاصل از معاملات آنها خواهد داشت.
گروه دیگر آربتراژگرها هستند. یعنی افرادی که از تفاوت یک دارایی در بازارهای مختلف کسب سود می‌کنند. گروه بعدی سرمایه‌گذاران هستند که می‌توانند جهت افزایش بازدهی در بلندمدت از دارایی خود، از قرارداد آتی استفاده می‌کنند. و گروه آخر سرمایه‌گذاران با دیدگاه سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت هستند که به منظور سود بردن از تغییرات کوتاه‌مدت نرخ آتی ارز، از این قراردادها بهره می‌برند چراکه با پیش‌بینی‌های خود می‌توانند در زمان‌های مختلف موقعیت خرید یا فروش را در قراردادهای آتی اتخاذ کنند. به هر جهت چنین معاملاتی در بورس اوراق بهادار انجام می‌شود. در تعیین نرخ آتی مهم‌ترین مساله نرخ جاری ارز است. راه‌اندازی چنین بازاری دستاوردهای کلان اقتصادی از جمله از بین رفتن اثر ناپایداری نرخ ارز، کم شدن مداخلات در تعیین نرخ ارزو فراهم شدن معیاری برای پیش‌بینی رفتارهای آتی ارز خواهد داشت. نگاه بانک مرکزی در این مورد راه‌اندازی بازار آتی ارز پس از تک‌نرخی شدن ارز و تسهیل نقل و انتقالات ارزی است که اصرار بانک مرکزی به همسان‌سازی نرخ ارز تا پایان سال بدون شک تمام موانع پیش رو جهت راه‌اندازی بازار آتی را رفع خواهد کرد. در پایان باید گفت که سازمان بورس و اوراق بهادار به شکل جدی در پی راه‌اندازی این بازار است و به نظر می‌رسد با تک‌نرخی شدن ارز تا پایان سال (که وعده آن داده شده است)، شاهد راه‌اندازی بازار آتی نیز باشیم تا بدین صورت شاهد یکی از مهم‌ترین اتفاقات اقتصادی در سطح کلان در کشورمان باشیم.
روزنامه‌نگار
mojtaba.azadiyan@gmail.com
معاملات آتی به عنوان یکی از ابزارهای بسیار مهم و اساسی در کنترل تلاطم ارزی و نیز فراهم کردن بستری مناسب جهت اطلاع از روند آینده بازار، چند سالی است که مورد توجه مسئولان بازار سرمایه قرار گرفته است. اما با این وجود طرح «بازار آتی» همچنان مغفول ماند و به تازگی مسئولان از راه‌اندازی آن تا پایان سال خبر می‌دهند.
قرارداد آتی ارز در تعریف عامیانه آن، تعهدی دوطرفه است که مطابق آن مقدار مشخصی از یک پول پایه که معمولا پول خارجی است، به نرخ معاوضه مشخص در تاریخ سررسید مشخص، با پول دیگر که معمولا پول داخلی است، معاوضه می‌شود. بر این اساس طرفین معامله، مطابق سازوکار قراردادهای آتی، وجهی مشخص را به‌عنوان ضمانت ایفای تعهدات یا وجه تضمین نزد کارگزار یا اتاق پایاپای می‌گذارند که این وجه تضمین، متناسب با تغییرات نرخ آتی ارز، طی عملیات به‌روزرسانی حساب‌ها تعدیل خواهد شد.
قرارداد آتی، به نوعی قرارداد تعهد در برابر تعهد است که پرداخت وجه تضمین در قرارداد به‌صورت شرط ضمن عقد و به‌روزرسانی وجه تضمین بر مبنای «اباحه تصرف» تعریف شده است. در این بین اگر یکی از طرفین قرارداد، تصمیم به تحویل فیزیکی دارایی پایه قرارداد بگیرد، طرف دیگر موظف به عمل به تعهدات خود است، در غیر این صورت باید خسارتی را که توسط بورس تعیین می‌شود، پرداخت کند. همانطور که گفته شد در سال‌های گذشته مهم‌ترین علت اصلی تاخیر در راه‌اندازی بازار آتی، هماهنگی با بانک مرکزی بود و منطقا نیز با توجه به مسئولیت‌های بانک مرکزی در تعیین سیاست‌های ارزی و همچنین نقش آن در طرف عرضه، حضور این نهاد برای ایفای نقش بازارگردانی بسیار حیاتی است و بدون آن، بازار آتی تعادل لازم را نخواهد داشت. قطعا تشکیل چنین بازاری مانند بازار آتی (فیوچرز) ارز موجب ساماندهی معاملات بازار ارز و دلار خواهد شد. در چند سال گذشته یکی از مهم‌ترین علل عدم راه‌اندازی چنین بازاری مجادلات بین مسئولان بازار سرمایه و بانک مرکزی بود، چه اینکه هر دو نهاد خود را مسئول اصلی و تصمیم‌گیرنده نهایی در خصوص این امر می‌دانستند. بازار آتی ارز برای پوشش ریسک و نوسانات ارزی برای فعالان اقتصادی چه در داخل و چه در خارج و نیز برای سرمایه‌گذاران خارجی حائز اهمیت بسیاری است. به طور کلی چند گروه هستند که در بازار آتی ارز مشارکت فعال دارند. یک گروه پوشش‌دهندگان ریسک هستند که برای حفاظت از دارایی خود در حال حاضر یا آینده، مقابل تغییرات احتمالی نرخ ارز، به سمت استفاده از قراردادهای آتی می‌روند چراکه این کار موجب مصون ماندن این اشخاص از اتفاقاتی مانند تضعیف پول داخلی در برابر ارز خارجی می‌شود. امری که با توجه به سیاست‌های بانک مرکزی در جهت تک‌نرخی شدن ارز، کمی از نگرانی‌های فعالان بازار در حال حاضر کم کرده است. این جریان تضعیف یا تقویت پول داخلی مقابل ارز خارجی برای واردکنندگان و نیز صادرکنندگان کالا بسیار حیاتی است و نقش اساسی در سود حاصل از معاملات آنها خواهد داشت.
گروه دیگر آربتراژگرها هستند. یعنی افرادی که از تفاوت یک دارایی در بازارهای مختلف کسب سود می‌کنند. گروه بعدی سرمایه‌گذاران هستند که می‌توانند جهت افزایش بازدهی در بلندمدت از دارایی خود، از قرارداد آتی استفاده می‌کنند. و گروه آخر سرمایه‌گذاران با دیدگاه سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت هستند که به منظور سود بردن از تغییرات کوتاه‌مدت نرخ آتی ارز، از این قراردادها بهره می‌برند چراکه با پیش‌بینی‌های خود می‌توانند در زمان‌های مختلف موقعیت خرید یا فروش را در قراردادهای آتی اتخاذ کنند. به هر جهت چنین معاملاتی در بورس اوراق بهادار انجام می‌شود. در تعیین نرخ آتی مهم‌ترین مساله نرخ جاری ارز است. راه‌اندازی چنین بازاری دستاوردهای کلان اقتصادی از جمله از بین رفتن اثر ناپایداری نرخ ارز، کم شدن مداخلات در تعیین نرخ ارزو فراهم شدن معیاری برای پیش‌بینی رفتارهای آتی ارز خواهد داشت. نگاه بانک مرکزی در این مورد راه‌اندازی بازار آتی ارز پس از تک‌نرخی شدن ارز و تسهیل نقل و انتقالات ارزی است که اصرار بانک مرکزی به همسان‌سازی نرخ ارز تا پایان سال بدون شک تمام موانع پیش رو جهت راه‌اندازی بازار آتی را رفع خواهد کرد. در پایان باید گفت که سازمان بورس و اوراق بهادار به شکل جدی در پی راه‌اندازی این بازار است و به نظر می‌رسد با تک‌نرخی شدن ارز تا پایان سال (که وعده آن داده شده است)، شاهد راه‌اندازی بازار آتی نیز باشیم تا بدین صورت شاهد یکی از مهم‌ترین اتفاقات اقتصادی در سطح کلان در کشورمان باشیم.
آخرین اخبار