گروه اقتصاد کلان: افزايش فاصله بين دهکها، کاهش سطح رفاه و از دست توان قدرت خريد در بين دهکهاي پايين جامعه از مهمترين گزارش جديد مرکز آمار از نرخ تورم و شاخصهاي مربوط به آن در تيرماه بوده است. افزايش نرخ تورم در تيرماه امسال، نهتنها هزينههاي سبد مصرفي دهکهاي پايين جامعه را بهشدت افزايش داد؛ بلکه موجب تشديد شکاف بين دهکها شده و اين فاصله منجر به کاهش سطح مصرف خانوارها بهويژه در بخشهاي خوراکي شده است.
*کاهش قدرت خرید
در گروه عمده کالاهاي غيرخوراکي نيز بين 7.6 درصد براي دهک دوم تا 8.3 درصد براي دهک دهم بوده است. آنچه به اين داده ميتوان استناد کرد موضوع قدرت خريد گروههاي کالايي در سبد مصرفي دهکهاست.
*دهکهای بالا و حفظ قدرت خرید
به عبارتي هرچند که ميزان هزينهها در همه اين ده دهک با افزايش مواجه شده اما در دهک دهم که بهعنوان مرفهترين دهک اقتصادي نامبرده ميشود، گروه کالايي غذايي با 17.2 درصد کمترين ميزان تغيير را داشته و از قدرت خريد بالايي برخوردارند. حتي آنها در بخش غيرخوراکي که به بخشهاي رفاهي نيز مربوط ميشود داراي قدرت خريد مناسبي هستند. اين موضوع برعکس در دهکهاي کمترين درآمد با بيشترين تغيير مواجه و از قدرت خريد کمتري برخوردار شدهاند، بهطوريکه در دهک اول 43.30 درصد از سيد مصرفي به گروه کالاي عذابي اختصاص داشته و در دهکهاي دوم تا هفتم نيز اين موضوع پررنگتر بوده و بالاي 30 درصد را نشان ميدهد، اين در حالي است که بهتدريج از دهک سوم سبد کالايي خانوارها تغيير مييابد و اين گروه کالايي غير غذايي است که موردتوجه قرار ميگيرد.
*ضریب اهمیت
آنچه از دادههاي ميزان ضريب اهميت گروه کالايي استنباط ميشود وجود افزايش تورم در همه دهکهاست، اما آنچه اين دهکها را متمايز کرده ميزان نوع اهميت گروههاي سبد خانوارها بر اساس درآمد هست. يعني اگر گروه کالايي تغذيه در دهک دهم کمترين ميزان اهميت را به خود اختصاص داده نشان از اين است که همچنان اين دهک قدرت خريد خوبي داشته و در حوزه غير تغذيه نيز با بيشترين حجم تقاضا و تورم مواجه بوده چراکه مورد اهميت اين نوع دهک بوده است. اين در حالي است که در دهکهاي پايين جامعه بيشترين درآمد با توجه به افزايش هزينهها به گروههاي کالايي تغذيه اختصاصيافته و بهطور طبيعي قدرت خريد نيز به همان ميزان کاسته شده است.
*شاخص قیمت کل
شاخص قيمت کل کالاها و خدمات مصرفي خانوارهاي کشور از 107.5 درصد در تيرماه سال گذشته به 120.6 درصد در تيرماه امسال رسيده است. در دهک دوم نيز اين ميزان از 107.3 به 121.4 و در دهک سوم اين ميزان از 104.2 به 1021.6 درصد رسيده است اما در دهک دهم اين ميزان نيز با تغييراتي مواجه بوده است. به عبارتي در يک سال گذشته در اين دهم ميزان تغير شاخص قيمت کل کالاها و خدمات مصرفي خانوارهاي اين دهک از 106 درصد در تيرماه سال گذشته به 121.9 درصد رسيده است.
بر اساس دادههاي مرکز آمار، فاصله تورميدهکها در تيرماه به 0.5 درصد رسيده که نسبت به ماه قبل 2 واحد درصد افزايش نشان ميدهد. فاصله تورميدر گروه عمده خوراکيها، آشاميدنيها و دخانيات نسبت به خردادماه يک درصد افزايش و در گروه عمده کالاهاي غيرخوراکي و خدمات نسبت به خرداد نيز 3 درصد افزايش نشان ميدهد. فرشاد مؤمني، اقتصاددان، دريکي از سخنرانيهايش با موضوع «عدالت اجتماعي» دراينباره گفته بود: «زماني كه به سبد مصرفي ايرانيها از سال83 تاكنون نگاه ميكنيم، بحران حاد تقاضاي مؤثر را مشاهده ميكنيم؛ بحراني كه سبب شده هزينه درمان، آموزش و تغذيه خانوارها افزايش پيدا كند».
*رشد شاخص کالا
به گواه گزارشهاي رسميمرکز آمار، در سبد شاخص هزينه مصرفکنندهها، هزينههاي مربوط به خوردوخوراک از سال 89 تاکنون بالغبر 80 درصد با رشد مواجه بوده است.
براي روشنتر شدن اين موضوع به دادههاي مصرف گوشت قرمز، اشاره کرد. گوشت دام، سال 94 نسبت به سال 93 تغييري در ميزان سهم خود به نسبت ساير اقلام زيرگروه خوراکيها نداشت اما با افزايش هزينهها مواجه شد. هزينه گوشت دام سال 93، 10311271 ريال بود و اين رقم سال 94 با اندکي افزايش به 10896467 ريال رسيد. سهم اين ماده غذايي در زيرگروه خوراکيها، بدون تغيير1/3 درصد بود. علت اينکه قيمت افزايش يافت و سهم هم بدون تغيير ماند اين است که قيمت تمامشده توليد، با افزايش مواجه شده و اين مقوله باعث رشد قيمت مصرفکننده شده است. فرآوردههاي گوشتي نيز در اين دو سال بدون تغيير بودند و سالهاي 93 و 94سهم فرآوردههاي گوشتي در زيرگروه خوراکيها 1/0 بوده است. نکته قابلتوجه اينکه سهم گوشت سفيد نيز سال 94 با کاهش مواجه شد و از 8/1 به 6/1 رسيد. حالا همه معادلات اين را بهخوبي نشان ميدهند که سهم انواع گوشت و بهويژه گوشت قرمز در سبد خانوار نهتنها در 10 سال گذشته افزايش نيافته بلکه با کاهش نيز مواجه شده است. موضوع ديگر آنکه بعد خانوار نيز سالهاي 85 تا 94 بهشدت با افت مواجه شد. بعد خانوار سال 85، 05/4 درصد بود اما اين نرخ سال 94 به 38/3 درصد رسيد. در دادههاي آماري بانک مرکزي، آنچه مشخص است روند نزولي سهم تغذيه در سبد خانوار است. آماري که ارائهشده، روند نزولي را از سال 85 تا 94 بهخوبي نشان ميدهد. سهم 1/76 کالاي غيرخوراکي در سبد هزينهاي خانوار، سال 94 اين را بهخوبي نشان ميدهد.
بههرحال تورم افزايش يافت، اما آنچه دادهها عنوان ميکنند اين است که قدرت خريد دهکهاي بالاي جامعه باوجود رسوخ تورم در سبد مصرفي آنها همچنان مطلوب بوده اما در دهکهاي پايين جامعه برعکس هست.اين امر نشان ميدهد کهموج گراني حالا به بازار کالايي ايران رسيده است.