سازمان ملل، فرصتی برای توسعه دیپلماسی

مسعود یوسفی

روزنامه نگار

هیئت ایرانی که به سرپرستی حسن روحانی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفته بود روز گذشته به تهران بازگشت. شرکت در این مجمع و دیدار با سران جهان با هدف پویاسازی دیپلماسی کشورمان نکته ای است که به هیچ وجه نمی توان از اهمیت آن...غفلت کرد؛ به خصوص این که در شرایطی قرار داریم که تحریم های ظالمانه ای بر علیه ما وضع شده است و نیازمند آنیم که ندای مظلومیت و در عین حال پژواک مقامت مردم سرزمین مان را به گوش جهانیان برسانیم. مطلب زیر 10 سال پیش از این توسط نگارنده تهیه و همان موقع در روزنامه اطلاعات به چاپ رسیده است و به نظر می رسد بازنشر آن در شرایط فعلی بی مناسبت نباشد. ميگوئل دسكوتو بروكمن رئيس شصت و سومين مجمع عمومي سازمان ملل در جريان يك كنفرانس خبري در اسفند ماه سال گذشته و در پاسخ به سئوال يك خبرنگار كه پرسشي را مطرح كرده بود گفته است: «من آموخته ام كه دنيا به سازمان ملل نياز دارد». اظهار نظر صريح بروكمن در باره ضرورت وجودي سازمان ملل در حالي صورت مي گيرد كه وي طي مدت هفت ماه كه تا آن زمان از آغاز رياستش بر مجمع عمومي مي گذشت بارها از فضاي حاكم بر سازمان ملل و اركان آن انتقاد به عمل آورده بود. به طور مثال وي در يكي از آخرين اظهار نظرهايش كه در موسسه مطالعات و پژوهش هاي وزارت امور خارجه كشورمان صورت گرفت، گفته بود: «امريكا و چند قدرت ديگر به شيوه غير دمكراتيك از شوراي امنيت سوء استفاده مي كنند». با اين حال ديپلمات كهنه كار نيكاراگوئه اي كه پيش از اين به مدت يازده سال نيز وزير امور خارجه اين كشور بوده واقع بين تر از آن بود كه يكسره به انكار سازمان ملل متحد برخيزد و امكانات و ظرفيت هاي فراگيرترين و مهم ترين دستگاه ديپلماسي دنيا را ناديده بگيرد. در تاييد اظهارات بروكمن مبني بر نياز دنيا به سازمان ملل متحد بايد گفت كه جهان در حال تغيير است و دنياي آينده ديگر يك دنياي تك قطبي يا دو قطبي نخواهد بود، زيرا قدرتهاي جديد و تعيين كننده ديگري در قالب كشورها و اتحاديه هاي منطقه اي و بين المللي در حال ظهور هستند و اين موضوع مي تواند مانع از آن شود كه سازمان ملل همچون گذشته تحت سيطره يك يا چند قدرت خاص عمل كند. از طرف ديگر دولت ها و ملت ها و همچنين سازمانهاي بين المللي همچنان به ساز و كاري نياز دارند تا طي آن در باره مسائل جهاني نظير صلح، امنيت، تروريسم، محيط زيست، غذا، جمعيت و ... به تفاهم و تعامل دست يابند كه در اين صورت سازمان ملل متحد مي تواند چنين امكان و فضايي را براي آنها فراهم بياورد. سازمان ملل در طول بيش از شصت سالي كه از زمان تاسيس آن مي گذرد علي رغم همه ضعف ها، كاستي ها و تعلل هايي كه داشته است با اين حال در زمينه هايي همچون پايان بخشيدن به برخي بحرانهاي بين المللي، حل و فصل درگيري هاي قومي و قبيله اي، توسعه بهداشت، تغذيه گرسنگان، اسكان آوارگان، كارهاي عمراني، نظارت بر انتخابات، تقويت دمكراسي و بسياري موارد ديگر در نقاط مختلف دنيا نسبتا موفق عمل كرده است و البته درپاره اي موارد نيز از شكست بركنار نمانده است. اين در حالي است كه منتقدان معمولا بر روي شكست هاي سازمان ملل بيشتر از توفيقات و پيروزي هايي كه به دست آورده تاكيد مي كنند. در چنين شرايطي معمولا اين پرسش مطرح مي شود كه اگر سازمان ملل تاسيس نمي شد آيا دنياي بهتري در انتظار ما بود؟ پاسخ به اين سئوال قاعدتا نمي تواند مثبت باشد، چرا كه سازمان ملل اصولا در پي سرخوردگي هاي جامعه جهاني از جنگ و خونريزي و اوضاع نابسامان دنيا شكل گرفته است و از طرفي سيري در اخبار و اطلاعاتي كه اين روزها در رسانه ها منتشر مي شود مؤيد اين نظر است كه روز به روز بر دامنه توقعات جامعه بين الملل از سازمان ملل متحد افزوده مي شود و رويكرد اعضا به آن رو به فزوني گذارده است. اما اينكه امكانات و ساختار فعلي سازمان ملل تا چه حد با اين توقعات دم افزون و شتابناك منطبق است موضوعي است كه پرداختن به آن مجال ديگري مي طلبد.