در صورت شکست مذاکرات چه کسی مقصر است؟

سخنرانی وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا در همایشی در واشنگتن در روز 23 اکتبر ادعایی سوال برانگیز را مطرح کرد «ما امیدواریم که رهبران تهران اقدامات لازم برای اطمینان یافتن جهان از این که برنامه هسته ای شان صلح آمیز است، انجام دهند. اگر این اتفاق رخ ندهد، مسئولیت آن با ایران خواهد بود»، من شک دارم که اکثریت جهان این جملات مغرورانه را قبول داشته باشند. اکثریت 189 کشور عضو پیمان ان پی تی، باید درباره ی این که کدام کشور مسئول شکست مذاکرات است، تصمیم بگیرند. به همین دلیل نمی توان از قبل نتیجه گرفت که ایران مقصر است. برعکس، بسیاری از کشورهای عضو پیمان عدم تعهد، ایران را به دلیل دفاع قاطع از حق مندرج در ان پی تی، یعنی حق استفاده از فناوری غنی سازی اورانیوم برای اهداف صلح آمیز، مورد ستایش قرار می دهند. بسیاری از این کشورها این اصل را تحسین می کنند، اما نکته ای که وجود دارد این است که از سال 1991، ایالات متحده همانند یک پسر قلدر از این مسئله عصبانی است. بدتر از این، آمریکا کشوری است که به ان پی تی عمل نمی کند و در این رابطه با دیگر کشورها رفتار بدی هم دارد. تعداد کمی از کشورهایی که از این اصل استقبال می کنند، به خاطر باز بودن راه برای خودشان به منظور غنی سازی اورانیوم به منظور مقاصد صلح آمیز است. آنها این پیشنهاد جورج دبلیو بوش را که جهان را به کشورهای دارای فناوری هسته ای و کشورهایی که این فناوری را ندارند، تقسیم می کرد، فراموش نمی کنند. آنها به این که ایران آخرین کشوری باشد که ایالات متحده مانع از رسیدنش به فناوری هسته ای می شود، بدبین هستند. به غیر از گروه عدم تعهد، حتی در اروپا هم افرادی وجود دارند که ایالات متحده را به خاطر خواسته های غیرمعقولش، بیشتر از ایران مورد سرزنش قرار می دهند. برخی از این افراد به هیچ وجه به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران شک ندارند. بعضی از آنها خواهان تجارت یا سرمایه گذاری در اقتصاد بیمار و متأثر از تحریم ایران هستند. بر اساس ان پی تی، کشورها باید برای اطمینان دهی درباره ماهیت صلح آمیز برنامه ی هسته ای شان، تمامی مواد هسته ای خودشان را در اختیار بازرسین آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دهند. اخبار منتشره نشان می دهد که ایران آمادگی بیش از اندازه ای برای این گونه اقدامات دارد و نشان داده است که موافق برقراری رژیمی از بازرسی های سرزده است. اگر این مذاکرات شکست بخورد، به خاطر عدم تمایل ایران به ارائه تضمین هایی درباره این که برنامه اش براساس انتظارات ایالات متحده و دیگر تدوین کنندگان رژیم منع گسترش سلاح های هسته ای، صلح آمیز است، نیست. بلکه به دلیل تلاش ایالات متحده برای تحمیل تفسیر رادیکالش از «تضمین های صلح آمیز بودن برنامه هسته ای» ایران است. آن چیزی که ایالات متحده از برنامه هسته ای ایران می خواهد این است که صلح آمیز باشد، یعنی اقداماتی که کارکردهای دو گانه دارند، همانند غنی سازی و برنامه هایی که اهدافی غیر صلح آمیز دارند، محدود و محدودتر شوند. این امر اگر براساس ان پی تی باشد، خوب است، اما این طور نیست. ایالات متحده حقی قانونی ندارد تا از ایران بخواهد که برای نشان دادن این که برنامه هسته ای اش صلح آمیز است، چند هزار سانتریفیوژش را حذف کند و محدودیت بر سر آنها را تا چند دهه حفظ کند. پس این درخواست قانونی نیست و سیاسی است و مبتنی بر تفسیری رادیکال از «ارائه تضمین های صلح آمیز بودن برنامه هسته ای» است. براساس پادمان، فقط آژانس بین المللی انرژی اتمی حق نظارت بر گفته ها و عملکرد ایران را دارد. پس آنها نمی توانند ایران را ملزم به پذیرش در محدودیت استفاده صلح آمیز از فناوری هسته ای کنند. پس سخنان شرمن بی اساس است. آژانس بین المللی انرژی اتمی هیچ گونه مدرکی دال بر نقض وظایف ایران براساس ان پی تی و پادمان پیدا نکرده است. با نقد سخنان شرمن، من هیچ گونه تلاش مشخصی از سوی ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای ندیده ام. اگر ایالات متحده فکر می کند که راه حلی غیر از مذاکرات خوب است، می تواند مذاکرات را تمام کند، اما در آن صورت انتظار نداشته باشد که جهان فکر کند ایالات متحده از طرف دیگر، معقول تر یا برحق تر است.
* پیتر جنکینز- ديپلمات سابق وزارت خارجه بريتانيا